R.S. THOMAS, 1913-2000
Ik kom nog een keer terug op de Welsh dichter R.S, Thomas. Het is opvallend dat hij hier onbekend is, er zijn ook geen gedichten van hem vertaald. Hij is verwant met T.S. Eliot, die wel een ruimere bekendheid geniet. Ik kom later op Eliot terug.
Zoals eerder gezegd, Thomas schreef als Welshman: over zijn land, zijn taal, de woeste natuur van zijn land, over de invloed van de techniek op het leven, en last but not least, over God.
Thomas wordt controversieel genoemd, omdat hij niet alleen maar positief over God schrijft. Integendeel, zou ik zeggen, al heb ik lang niet alles van hem gelezen. Maar die aandacht voor 'de harde werkelijkheid' is precies de reden dat zijn gedichten mij zo raken. Daarbij valt me vooral het grote ontzag op dat hij laat zien. Al die bitterheid voelen, onder ogen zien.... en toch geloven... Het roept bij mij het Engelse woord 'Awe' in gedachten: een eerbiedig ontzag.
We kunnen God niet kennen, hij is niet antropomorf. Het evangelie leert dat Hij de God van liefde is, ik meen dat Thomas ook die route naar hem kent. Hij toont zowel de 'via positiva' als de 'via negativa'.
Ik geef hier nog een handvol van zijn gedichten, omdat ik ze zo bijzonder vind. Straks moet het boek weer terug naar de bieb - heb ik nog wat thuis van hem.
It was your mother wanted you: you were already half-formed
when I entered. But can I deny
the hunger, the loneliness bringing me in
from myself? And when you appeared
before me, there was no repentance
for what I had done, as there was shame
in the doing it: compassion only
fot that which was too small to be called
human. The unfolding of your hands
was plant-like, your ear was the shell
I thundered in; your cries, when they came,
were those of a blind creature
trodden upon: pain not yet become grief.
Uit de bundel: Laboratories of the Spirit, 1975.
Pasgeboren baby
Mijn vertaling - met alle onvolkomenheden, ik slaagde er niet altijd in de bedoeling van sommige woorden of zinnen in een Nederlandse equivalent te vatten. Of een dubbele laag kwam niet goed uit.
Het was je moeder die je wilde: je was al half gevormd
toen ik mijn intrede deed. Maar kan ik de honger,
de eenzaamheid ontkennen die mij
inbracht buiten mijzelf om? En toen je voor mij
verscheen, was er geen berouw
voor wat ik had gedaan, al was er schaamte
toen ik het deed: alleen nog compassie
voor wat te klein was om te worden genoemd
een mens. Het openvouwen van je handen
was plant-achtig, je oor was de schelp
waarin ik binnendonderde; je kreten,
toen zij kwamen, waren die van een blind wezen waarop werd getrapt:
pijn die nog geen verdriet geworden is.
Commentaar:
dit behoort niet tot de religieuze gedichten van Thomas; het is zeer persoonlijk, maar het geeft wel prachtig de menselijke kwetsbaarheid weer.
0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
Woman combing
Degas
Woman Combing
Degas
So the hair, too
can be played?
She lets it down
and combs a sonata
from it: brown cello
of hair, with the arm
bowing. Painter
who with your quick
brush, gave us this silent
music, there is nothing
that you left out.
The blues and greens
the abandoned snowfall
of her shift, the ligth
on her soft flesh tell us
from what score she performs.
Uit de bundel: Laboratories of the Spirit; Collected Poems p. 273.
Mijn vertaling:
Degas
Dus haar kan ook
worden bespeeld?
Ze heeft het losgemaakt
en kamt er een sonate
op: een bruine cello
van haren, met gebogen
arm. Schilder
die met jouw snelle
streek, ons deze stille
muziek gaf, er is niets
dat je weggelaten hebt.
Het blauw en het groen
de verlaten sneeuwval
van haar onderkleed, het licht
op haar zachte vlees, het zegt ons
van welke partituur zij speelt.
Commentaar:
Thomas heeft zich hier door de kunst laten inspireren. Het was leuk het betreffende schilderij erbij te zoeken, omdat Degas heel wat kammende vrouwen heeft geschilderd!
Ik vind de ondertoon van dit gedicht prachtig spiritueel - de partituur waarvan zij speelt.
0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
And God held in his hand
A small globe. Look he said.
The son looked. Far off,
As through water, he saw
A scorched land of fierce
Colour. The light burned
There; crusted buildings
Cast their shadows: a bright
Serpent, A river
Uncoiled itself, radiant
With slime.
On a bare
Hill a bare tree saddened
The sky. many People
Held out their thin arms
To it, as though waiting
For a vanished April
To return to its crossed
Boughs. The son watched
Them. Let me go there, he said.
Uit de bundel: H'm
Collected Poems, p. 234
The Coming, mooi vormgegeven.
Wordt vaak als Kerst-gedicht gebruikt.
De komende
En God hield in zijn hand
Een kleine wereldbol. Kijk, zei hij.
De zoon keek. Ver weg,
als door water zag hij
Een verschroeid land in een vurige
Kleur. Licht brandde
Daar; ouderwetse gebouwen
Wierpen hun schaduwen; een heldere
Slang, een rivier
ontrolde zich, stralend
Van het slijm.
Op een kale
Heuvel bedroefde een naakte boom
De hemel. Veel mensen
Staken hun dunne armen
Ernaar uit, alsof ze wachtten
Op een verdwenen april
Om terug te keren naar de gekruiste
Takken. De zoon keek
naar hen. Laat me daar heen gaan, zei hij.
Commentaar:
God de Vader toont zijn nog ongeboren Zoon de aarde, verschroeid, kaal en leeg. Ik herken de slang van het paradijs, Jezus' eigen kruis op een heuvel. De 'crusted buildings' leverde bij de vertaling een moeilijkheid op: letterlijk betekent het 'met een korst' - van een genezende wond? - Thomas zegt soms in een enkel woord iets waarvoor ik heel veel woorden nodig heb.... De wereld die aan de zoon getoond wordt is hoe dan ook geen pretje. Toch wil Hij erheen.
Ik vind de titel van de bundel, H'm, geweldig! Denk aan Jahweh, zonder klinkers.
0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
Uit de bundel Laboratories of the Spirit, Collected Poems p. 263:
Emerging
Not as in the old days I pray,
God. My life is not what it was...
Once I would have asked healing.
I go now to be doctored...
to lend my flesh as manuscript of the great poem
Of the scalpel. I would have knelt
long, wrestling with you, wearing
you down. Hear my prayer Lord, hear my prayer.
As though you were deaf, myriads
of mortals have kept up their shrill
cry, explaining your silence by their unfitness.
It begins to appear
this is not what prayer is about.
It is the annihilation of difference,
the consciousness of myself in you,
of you in me...I begin to recognize
you anew, God of form and number.
There are questions we are the solution
to, others whose echoes we must expand
to contain. Circular as our way
is, it leads not back to the snake-haunted
garden, but onward to the tall city
of glass that is the laboratory of the spirit.
cry, explaining your silence by their unfitness.
It begins to appear
this is not what prayer is about.
It is the annihilation of difference,
the consciousness of myself in you,
of you in me...I begin to recognize
you anew, God of form and number.
There are questions we are the solution
to, others whose echoes we must expand
to contain. Circular as our way
is, it leads not back to the snake-haunted
garden, but onward to the tall city
of glass that is the laboratory of the spirit.
Te voorschijn komend
Niet zoals in de oude dagen bid ik,
God. Mijn leven is niet meer wat het was...
Ooit zou ik om genezing hebben gevraagd.
Ik ga nu onder doktersbehandeling ...
om mijn vlees te lenen als manuscript van het grote gedicht
Van het ontleedmes. Ik zou ooit lang
geknield hebben, terwijl ik met u worstelde,
en u uitputte. Hoor mijn gebed Heer, luister naar mijn gebed.
Alsof u doof was, talloze stervelingen
hielden hun schrille kreten voor zich
en legden uw zwijgen uit als hun ongeschiktheid.
Het begint erop te lijken dat
dit niet is waar bidden over gaat.
Het is het tenietdoen van verschil,
het bewustzijn van mezelf in jou,
van jou in mij... Ik begin je opnieuw
te herkennen, God van vorm en aantal.
Er zijn vragen waar wij de oplossing
voor zijn, andere waarvan we de echo's moeten uitwerken
om te kunnen bevatten. Hoe wij ook in kringen ronddraaien,
dit leidt niet terug naar de tuin die door de slang
werd beheerst, maar verder naar de grote stad
van glas die het laboratorium van de geest is.
Commentaar:
Geen. De tekst spreekt voor zich.
0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
Ik wil ook een klein beetje laten zien van hoe er over Thomas gedacht en geschreven wordt. Uit: The Guardian, 2013: citeer ik dit stukje, bij het verschijnen van een essaybundel over R.S. Thomas, van M. Wynn Williams:
And the religious poetry, too, cannot be boiled down to any simple formulae of contemplative passivity: RS's God is often as mindlessly savage as the owl sweeping down on its prey (a metaphor he uses more than once) – or else he looks on the earth with icy detachment or, worse, with a completely uncompassionate fascination. And RS as a religious poet looks back with an echoing mixture of fascination and repugnance.
There are – to borrow a well-worn phrase of his own – "moments of great calm", but these earn their poetic force just because they are mixed in with the horrified fascination, the ferocious protests and the almost parodic fables of a cruel or cold deity, a vivisector (has anyone explored, I wonder, the parallels between RS and Patrick White, whose novel, The Vivisector, is a relentless unveiling of art as cruelty?).
There are – to borrow a well-worn phrase of his own – "moments of great calm", but these earn their poetic force just because they are mixed in with the horrified fascination, the ferocious protests and the almost parodic fables of a cruel or cold deity, a vivisector (has anyone explored, I wonder, the parallels between RS and Patrick White, whose novel, The Vivisector, is a relentless unveiling of art as cruelty?).
[En ook de religieuze poëzie kan niet worden teruggebracht tot eenvoudige formules van contemplatieve passiviteit: de God van RS is vaak even gedachteloos woest als de uil die op zijn prooi neerduikt (een metafoor die hij meer dan eens gebruikt) - of anders kijkt hij naar de aarde met een ijzige onthechting of, erger nog, met een volledig onbarmhartige fascinatie. En RS Thomas kijkt als religieus dichter terug met een echoënde mix van fascinatie en weerzin.
Een bundel essays over Thomas.
Er zijn - om een versleten uitdrukking aan hem te ontlenen - 'momenten van grote kalmte', maar deze verdienen hun poëtische kracht alleen omdat ze vermengd zijn met de met afschuw vervulde fascinatie, de meedogenloze protesten en de bijna parodische fabels van een wrede of koude godheid, een vivisector (heeft iemand zich afgevraagd, vraag ik me af, de parallellen tussen RS en Patrick White, wiens roman, The Vivisector , een meedogenloze onthulling is van kunst als wreedheid?)0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
A Labourer
Who can tell his years, for the winds have stretched
So tight the skin on the bare racks of bone
That his face is smooth, inscrutable as stone?
And when he wades in the brown bilge of earth
Hour by hour, or stoops to pull
the reluctant swedes, who can read the look
In the colourless eyes, as his back comes straight
Like an old tree lightened of the snow's weight?
Is there love there, or hope, or any thought
For the frail form broken beneath his tread,
And the sweet pregnancy that yields his bread?
Een Landarbeider
Wie kan zeggen hoe oud hij is, want de winden hebben
Zijn huid zo strakgetrokken op de kale rekken van bot
Dat zijn gezicht glad is, ondoorgrondelijk als steen
En als hij waadt in de bruine buik van de aarde.
Uur na uur, of zich bukt om de weerspannige
Koolrapen eruit te trekken, wie kan de blik lezen
In zijn kleurloze ogen, als zijn rug zich recht
Als een oude boom die bevrijd is van het gewicht van de sneeuw?
Is er liefde daar, of hoop, of enige aandacht
Voor de broze vorm gebroken onder zijn tred
En de zoete zwangerschap die zijn brood oplevert?
Commentaar:
In dit gedicht laat Thomas zich zien als observator van de mensen om hem heen. Het is duidelijk een andere tijd, het werk op het land gebeurde nog nog met de hand.
Veel gedichten van R.S. Thomas zijn te vinden op de site All Poetry
Via Negativa
Why no! I never thought other than
That God is that great absence
In our lives, the empty silence
Within, the place where we go
Seeking, not in hope to
Arrive or find. He keeps the interstices
In our knowledge, the darkness
Between stars. His are the echoes
We follow, the footprints he has just
Left. We put our hands in
His side hoping to find
It warm. We look at people
And places as though he had looked
At them, too; but miss the reflection.
Via Negativa
Verdraaid nee! Ik heb nooit anders gedacht dan
Dat God die grote afwezigheid is
In ons leven, de lege stilte
daarin, de plaats waar we naartoe gaan
Op zoek naar, niet met de hoop om
Aan te komen of te vinden. Hij heeft de kieren
In onze kennis in zijn bezit, de duisternis
Tussen de sterren. Van Hem zijn de echo's
Die we volgen, de voetafdrukken die hij net heeft
Achtergelaten. We leggen onze handen in
Zijn zijde in de hoop Zijn warmte
0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
Via Negativa
Why no! I never thought other than
That God is that great absence
In our lives, the empty silence
Within, the place where we go
Seeking, not in hope to
Arrive or find. He keeps the interstices
In our knowledge, the darkness
Between stars. His are the echoes
We follow, the footprints he has just
Left. We put our hands in
His side hoping to find
It warm. We look at people
And places as though he had looked
At them, too; but miss the reflection.
Via Negativa
Verdraaid nee! Ik heb nooit anders gedacht dan
Dat God die grote afwezigheid is
In ons leven, de lege stilte
daarin, de plaats waar we naartoe gaan
Op zoek naar, niet met de hoop om
Aan te komen of te vinden. Hij heeft de kieren
In onze kennis in zijn bezit, de duisternis
Tussen de sterren. Van Hem zijn de echo's
Die we volgen, de voetafdrukken die hij net heeft
Achtergelaten. We leggen onze handen in
Zijn zijde in de hoop Zijn warmte
Te voelen. We kijken naar mensen
En plaatsen alsof hij ook naar hen
had gekeken; maar missen de weerkaatsing.
had gekeken; maar missen de weerkaatsing.
Commentaar:
Soren Kierkegaard is een van de filosofen die een grote invloed hebben uitgoefend op Thomas. Ook bij hem vinden we de gedaachte dat het niet mogleijk is voor de mens om God te kennen. Geloof is het enige - of beter gezegd: geloof is alles.
Ik schreef het al: R.S. Thomas is dikwijls het onderwerp van geleerde heren. Dit boek is van 1987 maar is weer in herdruk.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten