"Het werk van de mensch is vervloekt. En vervloekt, driemaal vervloekt is het dagelijksch brood."
Boekomslag.
Oud boekje uit de literaire erfenis van een lieve vriendin. Een uitgave van de Wereldbibliotheek, waar de erflater op geabonneerd is geweest. De prachtigste uitgaven zijn bij die uitgeverij verschenen,
Een voorbeeld van een ander werk uit de wereldliteratuur; ik heb dit gekozen vanwege de omslag, van dezelfde kunstenaar, Rie Huysmans-Kooyman.
Ik had geen idee waar het boekje over ging; mijn aandacht werd getrokken door de naam Ehrenburg; straks iets meer over hem. Dit boekje gaat over het broodtekort tijdens de crisis van de jaren dertig van de vorige eeuw. Ehrenburg laat zien hoe die crisis begon met een graanoverschot. In scherpe, bijna pamflettistische bewoordingen geeft hij de absurde ketting en samenval van gebeurtenissen van toen weer:
Vóór de Eerste Wereldoorlog was Rusland vooral graanleverancier, door de gebeurtenissen tijdens WO-I nam Amerika die rol over. Graan werd het nieuwe goud, het werd overal en nergens verbouwd. Niet alleen in Amerika, ook in Canada, in Zuid-Amerika, noem het maar op. Er kwam zo veel graan dat de prijs kelderde. Dat kon de handel niet dragen, en dus werd het graan niet verkocht, maar opgeslagen in elevators, waar het lag te rotten. De mensen leden honger, terwijl ze baden: Geef ons heden ons dagelijks brood. Of ze stalen brood, uit armoede.
Ehrenburg in 1925.
Via de graancrisis breidde de crisis zich uit naar alle andere sectoren. Vakbonden en regeringsleiders trachtten tevergeefs in te grijpen. Maar elke nieuwe maatregel bracht een verdere ontregeling te weeg. Tractoren namen de plaats in van paarden en ploegen, daarvan werden alleen hereboeren rijker, de kleine boeren armer. Kunstmest deed zijn intrede, 'salpeter', het graan groeide nog beter. Werd nog goedkoper, bleef opgeslagen liggen. De geldmarkt stortte in, alleen de rijken overleefden... Alles had met alles met te maken, de loop der dingen wordt absurd. Zoals dit: het graan wordt op kunstmatige manier oneetbaar gemaakt, of, zoals ik las in Wikpedia: in zee gestort. Het wordt aan de varkens gevoerd, maar die lusten het niet, die eten eigenlijk alleen mais.
Europa probeert zelfvoorzienend te worden, mij viel de rol van Roemenië op. Ook daar werd op steeds grotere schaal tarwe verbouwd, maar die uit Argentinië of Canada was goedkoper.
"Kroniek van het heden", is de ondertitel van het boek. Wat hebben we inmiddels geleerd? Ik ben geen econoom, kan niet vertellen of, en zo ja, welke verdragen iets hebben opgelost. En er zijn nog zo veel méér, andere problemen op het gebied van de wereldhandel moeten nog worden opgelost; dat maakt het boekje op een bepaalde manier actueel. In elk geval nog zéér leesbaar.
Aan het eind van het boek lees ik: "Op de aarde groeit graan, maar niemand heeft het noodig. De menschen spelen het niet klaar, om dat graan te verdeelen. Enkelen sterven van overvloed, anderen hebben geen korst brood."
Ilya Ehrenburg, 1891-1967
Er was geen informatie over dit boekje te vinden in het Nederlands op internet. Wel over Ilya Ehrenburg, een Jood uit de Oekraïne. Hij had beroemde vrienden, onder anderen Pablo Picasso, die zijn grafsteen ontwierp.
Ehrenburg was geen dissident, wat hem de bijnaam 'literaire hoer' opleverde, door George Orwell. Ik denk dat het wat ingewikkelder ligt, maar ga hier nu verder niet op in. Wel vermeld ik dat Ehrenburg samen met Vasili Grossmann (van het boek Leven en Lot) een boek schreef over de Jodenvervolging in Rusland. Over zichzelf heeft Ehrenburg ooit gezegd, dat hij weliswaar talloze malen verveld was (als een slang), maar dat hij toch maar één hart had gehad. In: Ik ben nooit onverschillig geweest, autobiografie Ehrenburg.
Graf Ehrenburg met gravure door Picasso
Medaille van de Stalinprijs die hij verwierf. Hij bestreed veeleer het nazisme dan het communisme.
Zie verder over de waardering van Ehrenburg: https://www.groene.nl/artikel/kunstpaus-onder-stalin;
En over de wereldcrisis van de vorige eeuw, en het eerste begin daarvan bij de overvloedige graanoogsten: https://nl.wikipedia.org/wiki/Crisis_van_de_jaren_30.
Poster in het kader van The New Deal, van Franklin Delano Roosevelt (1882-1945); hij zette vanaf 1933 een herstelpolitiek op om The Great Depression in Amerika aan te pakken. Met onder andere landbouwhervormingen.
Monument in Kiev, ter herdenking van de Holodomor, de opzettelijke hongerdood in de Oekraïne, ten gevolge van de zogenaamde. "dekoelakisatie" van de landbouw door het Stalin-regime, 1932-1933, Er vielen tussen de 2,5 en de 7,5 miljoen hongerdoden.
Geeft weer een heel andere (extra) kijk op het graanprobleem. Het betrof een genocide op de Oekraïners, bovenop het 'gewone' graanprobleem.
Ik denk dat Ehrenburg daar in 1933 nog niet van op de hoogte kan zijn geweest.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten