I Am Not Your Negro, Raoul Peck, 2016.

Poster

Het is nog maar kort geleden dat I am not your negro in de bioscoop draaide, ik was dus blij verrast dat ik hem nu al op de televisie kon zien; destijds was een bioscoopbezoek er niet van gekomen. 

Bij de aanvang van de film wist ik eigenlijk niet zo goed waarnaar ik zat te kijken. Natuurlijk, ik zag James Baldwin, ik hoorde hem praten over zijn vertrek uit Parijs, en zijn uitvoering geven aan een plan om over rassendiscriminatie te praten. Ik hoorde hem ook praten over de dood van Malcolm X, Martin Luther King en Medgar Evers, maar toch kon ik het geheel niet goed plaatsen. 

Dat kwam pas nu ik mijn blog ging schrijven. De film I am not your negro is een uitwerking door de regisseur Raoul Peck (van Haïtiaanse afkomst) over een onvoltooid manuscript van James Baldwin, getiteld Remember this house. 

Medgar Evers. 1925-1963

Ik wist zelfs niet precies wanneer Baldwin geleefd had, en of hij wellicht nog in leven was. Wel had ik ooit een titel van hem in mijn boekenkast staan, maar dat is al lang geleden, en ik ben nooit aan het lezen ervan toegekomen. 

Welnu: James Baldwin leefde van 1924 tot 1987. De beelden waren dus allemaal al oud. Zijn vader was dominee en voormalig slaaf. Hij publiceerde meerdere boeken, de bekendste is Go tell it on the mountain. 

1953, bestseller van Baldwin; semi-autobiografisch.

Tegelijk kwam de film zo ongelooflijk actueel over. De moorden op zwarten in Amerika door politie-agenten... En het kwam ook, omdat uitspraken van toen nog steeds actueel zijn; of een bijzondere betekenis hebben gekregen. Bijvoorbeeld de voorspelling dat het misschien nog wel veertig jaar zou duren voor we een zwarte president in Amerika zouden hebben. Op dat moment in de vertelling zagen we een net ge-inaugureerde president Obama met zijn Michelle wandelen en zwaaien. 

De stem van James Baldwin werd vertolkt door de acteur Samuel Jackson (geboren 1948). Een rustige stem, ik had zelfs niet in de gaten dat het Baldwin niet was. 

Samuel Jackson, verteller. 

Baldwin maakte mee, dat drie van zijn zwarte vrienden vermoord werden, vrij kort na elkaar: de drie die ik al noemde. 

Natuurlijk was het memorabel wat hij daarover vertelde, voor mij in het bijzonder over Malcolm X en Medgar Evers, omdat ik die mannen niet kende. Het blijft uiteraard afschuwelijk te horen dat een mens op grond van zijn ras vermoord wordt. En juist van die goede strijders voor recht en rechtvaardigheid!

Mede door de enorme impact van die moorden, vond ik het meest indrukwekkend Baldwins visie op de rassendiscriminatie. Vierhonderd jaar zijn we al in Amerika, als zwarten, betoogde hij, en moet je zien welke plaats we nog altijd innemen. Hij liet zien, hoe zwarten in film en literatuur altijd werden afgebeeld. Wat sullige, onderdanige types, of types die volkomen ongevaarlijk waren, blij dat ze in een hoekje van de samenleving het rechtje toegestopt kregen om te leven en te wonen. 

Schrijnend was het naast elkaar plaatsen van een suikerzoete Doris Day, en opgehangen zwarte vrouwen... Van Culled Culture.

Martin Luther King 1929-1969

Baldwin betoogde ook, dat de discriminatie van de witten voortkwam uit hun eigen angst; dat ze iets bestreden in de zwarten, dat niet in die zwarten zelf zat, maar in hun eigen hoofd. Hij kwam bij mij heel overtuigend, en heel sterk over. Ik ging ook nadenken over mijzelf, en de samenleving waarin ik thuishoor. Het deed pijn te ontdekken dat ik zelf (én de maatschappij waarin ik leef) beslist niet vrij zijn van vooroordelen. Ik ben ook al te lang gewend dat 'de macht' bij invloedrijke witte mensen ligt. 

Ik merkte ook, hoe veel indruk het op mij maakte, dat Baldwin diep over de dingen had nagedacht. Dieper dan ik zelf heb gedaan over dit onderwerp. En tot welke consequenties dat leidde, en nog altijd leidt. Baldwin zag wat dit betreft de toekomst van Amerika donker in.

Malcolm X, 1925-1965

Raoul Peck citeert Baldwin met schitterende fragmenten, niet alleen uit zijn laatste manuscript, maar ook uit andere essays, romans, toneelstukken, gedichten en publieke optredens. Dat maakt het kijken overigens tot een intensieve bezigheid, want je zou de zinnen nog wel eens willen nalezen. In dit verband zij vermeld, dat er inderdaad ook een boek is met dezelfde titel. Het lijkt me zeer de moeite waard!

Ik citeer hier nog enkele zinnen uit de recensie van Trouw, die me destijds ook zo inspireerde om de film te gaan zien: 

"Als Baldwin het heeft over blank als metafoor voor macht, dan is dat een manier om het over Chase Manhattan Bank te hebben. Het is een marxistische analyse."

En in een interview met Raoul Peck door de VPRO haalt Peck een andere beroemde uitspraak van Baldwin aan die diep doordringt in het heden: 'We zeggen dat we om anderen geven, maar het enige wat ons werkelijk interesseert is veiligheid en winst.' 

Waaruit blijkt, dat het Baldwin om méér ging dan alleen ras, het ging hem óók om sociale klasse. 'Zo werden Baldwins vrienden - in de jaren zestig alle drie kopstukken van de burgerrechtenbeweging - volgens Peck vermoord op het moment dat ze hun vleugels uitsloegen. "Zolang Martin Luther King zich met de rassenkwestie bezighield was er niets aan de hand", aldus de regisseur.

Maar hij werd gevaarlijk voor de witte maatschappij toen hij óók werkgelegenheid en economie in zijn betoog betrok. 

Het zelfde gold voor Malcolm X. 

James Baldwin, 1924-1987. Baldwin was homoseksueel, en betrok uiteraard ook de positie van de homo's in zijn strijd. Dat aspect komt in de film niet naar voren. 

Raoul Peck, Haïti, regisseur.

Baldwin bij een demonstratie voor meer burgerrechten. 

Trailer.

Ontmoeting met de onbekende, de mooiste verhalen, Marlen Haushofer. 2014 (1990)

Boekomslag.

Dit is het enige boek dat de Bibliotheek Waterland in zijn bezit heeft van Marlen Haushofer. De Wand moest van een collega-bibliotheek komen. 

Nu is Marlen Haushofer, sinds de film Die Wand, helemaal hernieuwd in de belangstelling komen te staan. Zij hoort, met Ingeborg Bachman, en Elfriede Jellinek, tot de belangrijke Oostenrijkse vrouwelijke auteurs. Vandaar mijn interesse in haar.

Ik vond deze verhalen over het algemeen erg mooi. Aanvankelijk leken ze me niet zo interessant, maar dat inzicht veranderde gaandeweg de bundel.  

Het verhaal De rat heeft op mij de meeste indruk gemaakt: iemand die in het ziekenhuis ligt, terminaal ziek, en die haar pijn ervaart als een woelende rat in haar buik. 

De rat. 

Ze denkt terug aan haar jeugd, toen ze op een schommel zat, en zich op het hoogste punt liet vallen in het hooi. Dat moment van loslaten. De laatste alinea's luiden als volgt:

'Ze droomde van de schommel en de enorme hooizolder. Op en neer vloog ze, en de stemmen ver onder haar riepen: Spring! spring! kom nou toch, laat los!''Ik kom!'schreeuwde ze en liet het touw los. De waanzinnige lust van het vliegen, de ademloze val en het wegzinken in het duister van de hooibergen. 

.... en het wegzinken in het duister van de hooibergen.

Ze werd kreunend wakker en voelde de rat woelen. Met ingehouden adem wachtte ze, haar hand op haar buik gedrukt. Na een hele tijd, vijf minuten of vijf uur, was de rat verzadigd en rolde hij zich tevreden op. De injectie werkte na en de zieke lag te doezelen. Ze stond op de schommel, vloog op en neer, en de stemmen riepen: 'Spring! Spring!' En ze gooide haar armen in de lucht en schreeuwde: 'Ik kom!'Toen trok een grove had haar hoofd achterover en ze wist dat ze niet kon springen en dat ze de beschermende hooibergen nooit zou bereiken. Met een schreeuw werd ze wakker.

Ook de rat was wakker geworden en begon met zachte, voorzichtige stoten te woelen.'

Volgens de recensie in Tzum, van juni 2014, gaat het bij alle verhalen in deze bundel over het thema vervreemding. En daarmee zou ook het verband gelegd zijn met het boek en de film Die wand. Mooi is dat in het titelverhaal Ontmoeting met de onbekende, waarin een vrouw aan het eind van een feest voelt dat iemand zijn handen op haar gesloten ogen legt. Alle gasten van het feest zijn op onverklaarbare wijze ineens verdwenen, er is nog één man, die lijkt op haar man maar het niet is. Hij lijkt uit de nevelflarden van het park waarop ze uit stond te kijken, naar binnen te zijn gekomen. 'Door rook en nevel zwom ze hem tegemoet en ze sloeg haar armen om zijn hals. Zijn gezicht en zijn jasje waren vochtig, en hij rook naar natte bladeren. En hoewel hij veel op haar man leek, was hij toch een onbekende, die uit het grote nevelige park gekomen was om haar te halen. Ze lachte met hem mee, en ze stonden tegen elkaar aangedrukt en roerloos in de rook- en nevelslierten.' 

.... die uit het grote, nevelige park gekomen was om haar te halen. 

Het verhaal  Kersen gaat over een ervaring van Haushofer op het internaat. (Dit verhaal is dus autobiografisch.) Ze heeft expres een spelfout gemaakt, wat hoog wordt opgenomen, en waarvoor ze zich moet verontschuldigen bij de nonnen en de priester. Haar vader komt op bezoek, en ze is de hele tijd in de angstige verwachting dat hij haar óók zal straffen. Maar haar vader zegt niets, hij bezorgt haar een prettige middag. Hij geeft geen straf, maar in plaats daarvan een zak met kersen. Bij het scheiden van de trein, roept hij snel nog even iets over het gebeurde op school. Niets dat haar beschaamt, of de straf anderszins verergert. 

.... en hij liet een grote papieren zak met kersen vullen.

Mij valt vaak op, dat de hoofdpersonen bevrijdend eerlijk zijn over hun verhouding met hun medemensen. Bijvoorbeeld in Ontmoeting met de onbekende: Tegen middernacht had ze genoeg van haar gasten. Het moment was aangebroken dat je hen op een of andere manier aan vertrekken moest herinneren. Maar dat was moeilijk als je dat niet al te duidelijk mocht doen. 

In een Oostenrijkse recensie las ik dit:

In diesem Band legt Marlen Haushofer achtzehn Erzählungen vor, die beweisen, was der Kritiker damals prophezeite: hier ist im Windschatten der literarischen Gruppen, Stile und Moden eines der bedeutendsten Erzähltalente herangewachsen. (...)
Wie ein Seismograph hält sie die kaum wahrnehmbaren Erschütterungen in jedem Augenblick des Alltags fest. Mag auch manches scheinbar beiläufig und zufällig erscheinen, bei näherem Betrachten erweisen sich ihre Aussagen als wesentlich, persönlich, hervorragend in der lebensvollen Sachlichkeit und sprachlichen Dichte.
Wie durch eine Lupe betrachtet Marlen Haushofer Vorgänge und Situationen des Lebens und bringt sie in einer ihnen angemessenen, mitunter erstaunlichen Form dem Verstand und Gemüt des Lesers nahe. Ohne ausdrücklich auf einander bezogen oder komponiert zu sein, stellen diese Erzählungen in ihrer Gesamtheit eine grosse vielsätzige Suite, eine Variationsreihe über das uns immer wieder bewegende Thema „Unser Leben“ dar.

Ik vind het moeilijk om een verhalenbundel samen te vatten, de 21 verhalen zijn allemaal weer anders. Toch klopt die 'vervreemding' waar Tzum het over had, wel goed. Erg mooi is dat ook bijvoorbeeld in het verhaal Kruimelgebak en koffie verkeerd, over een zoon die om de veertien dagen bij zijn moeder komt, en die twee dingen steevast voorgeschoteld krijgt.

En elke keer zette ze hem kruimelgebak en koffie verkeerd voor. Als kind al had hij die dingen verafschuwd; voor hem waren ze de weerzinwekkende essentie van het leven met zijn moeder geweest. 

Hij haat eigenlijk zijn moeder, hij haat het kruimelgebak en hij haat de koffie, hij gedraagt zich precies zo als hij weet dat zijn moeder het niet wil, met te veel drank en vrouwen enzovoorts. Maar op een dag gaat hij erheen, en de taart en de koffie smaken hem juist goed, hij beseft opeens dat er niets anders is dat hij zo lekker vindt. Tegelijk beseft hij dat zijn moeder hem zal overleven, het gevoel van helderheid houdt tevens een afscheid in. Toen hij zijn moeder ten afscheid op haar wang kuste, wist hij dat ze hem zou overleven, en de boosaardige triomf daarover werd langzaam verdrongen door een gevoel waarvan hij ongelovig vaststelde dat het medelijden was.

Ik vind zelf de zinnen af en toe zo geweldig. ... En verscheen er niet soms een trilling om die verwelkte lippen, die aan de trillende vleugels van een grote, wasgele mot deden denken.

.... die aan de trillende vleugels van een grote, wasgele mot deden denken.

En de droogheid waarmee situaties worden neergezet! Bijvoorbeeld, in De Erfgenaam:
Andi's moeder zag niet graag dat haar zoon altijd bij de oude dame zat. Maar ze had gewoon geen tijd om elke dag met hem naar de speeltuin te gaan, ze werkte namelijk aan haar dissertatie.
Of deze: 'Het grijze verstand sijpelt met de kou uit alle kieren.' En: 'De dikke vrouw schommelde als een vrachtschip de weg af.'

'We vervelen ons immers altijd bij verhalen waar we zelf niet in voorkomen.'  Zo'n mooie observatie!

Ik citeer hier nog een recensie, van uit 8Weekly: 
De verhalen eindigen vaak met een gewone handeling: ‘En met een bruuske beweging sloot hij de hoge ramen en hij schoof zorgvuldig de grendel ervoor’, bijvoorbeeld. Of: ‘Nooit meer, denkt ze, zal ik volkomen verlaten zijn. En na een kleine aarzelende verwondering: Ik leef immers…’ De uitwerking van de eerder ervaren openbaring wordt niet gelijk duidelijk. Gooien de personages het roer om? Slaan ze met hun leven een nieuwe weg in? Daar is het Haushofer niet om te doen: het gaat om de ontmoeting, het vaak zeer korte moment van crisis. Zo loopt ze echter ook het risico dat haar verhalen niemendalletjes worden, die niet al te veel resoneren bij de lezer en weinig bekoren.

Het is uit een recensie van Jesse van Amelsvoort, en ik wil eraan toevoegen dat het mij aanvankelijk ook zo verging (van dat niemendalletje), maar dat ik hoe langer hoe meer doordrongen raakte van de indringende kracht van haar verhalen. Echt fantastisch!

Marlen Haushofer. 1920-1970.

Een kwestie van geld - Senia-bijeenkomst 27 maart 2018.

Vandaag bespraken we een kwestie van geld....
maar ook een kwestie van.....

..... vertrouwen.....

.... alles rond het boek  De vergeten bankencrisis, van Lodewijk Petram. 

Waarbij natuurlijk Willem Duisenberg langskwam.... (voor plaatje zie DEZE SITE.)

... en uiteraard Nout Wellink....

.... die in de lift aardiger was dan Willem....

.... op Kerstavond.

Maar de hoofdzaak ging om het bovenstaande.... 

.... wat je ook zó kunt zien.... 

.... of zo.... 

Nee, aardig vonden we hem niet....

... en hem ook niet.... 

.... en haar ook al niet....

.... want ze bedoelde eigenlijk dit.... lekker puh....

... wat Eric Smit zo terecht onthulde in zijn boek ‘Nina, de onweerstaanbare opkomst van een powerlady’’. Foto: Maurice Boyer / Hollandse Hoogte. Maar daarvoor kreeg hij weer een kort geding aan zijn broek....

En dan hebben we hem nog gehad. (Help! Een autobiografie!)

Met Pieter Lakeman, oorzaak van Dirks ondergang....

Ja, geldzaken blijven wel link....

Ik heb erop geblokt op deze school, het Sint Vituscollege te Bussum. HBA-A. 

Daar heb ik nooit gehoord van de .....

Kondratieff-golf.... noch van de Varkenscyclus: het verschijnsel in de economie dat overschotten en tekorten van een bepaald product elkaar afwisselen, doordat aanbieders massaal reageren op de hoogte van de prijzen, maar tegen de tijd dat deze reactie doorwerkt op het aanbod, is de prijs alweer omgeslagen. (Pfff. Het staat er allemaal echt zo.) De term 'varkenscyclus' is afgeleid van de cyclus zoals die optreedt in de varkenssector.

Maar ik hoef dat lekker allemaal niet meer te weten: ik ben pensionada (of, zoals de Spanjaarden zeggen: jubilada). 

Jippie!

Boogie Nights, Paul Thomas Anderson, 1997.

Poster

Erg leuke film, zit ook goed in elkaar. Onderwerp is de pornofilm-industrie. Het laat de leuke kanten ervan zien, maar ook alle tegenkanten. 

Hoofdpersoon is Eddie Adams, gespeeld door Mark Wahlberg. Hij is een 17-jarige bordenwasser, die ontdekt wordt door Jack Horner, gespeeld door Burt Reynolds, een producer van pornofilms. "I got a feeling,'' zegt Jack, "that behind those jeans is something wonderful just waiting to get out.'' 

Jack Horner, door Burt Reynolds; soort vaderrol. Lijkt zelf geen seks te hebben, kijkt alleen keurend toe bij het maken van de films. 

Adams wordt op een akelige manier uit huis gezet door zijn moeder, die hem een nietsnut vindt. 

Eddie wordt behoorlijk vernederd door zijn moeder. 

Maar in de porno-industrie is hij onmiddellijk een held. Hij gaat voortaan door het leven als Dirk Diggler. 

Hij wordt rijk, en besteedt al zijn geld aan dure kleding (his wardrobe is "arranged according to color and designer"), een sportauto, en noem het maar op. 

Jack Horners geliefde is Amber Waves, een gescheiden vrouw. Zij heeft hartverscheurende telefoontjes met haar ex om het recht haar zoontje te zien. Zij speelt als porno-actrice, en is de eerste tegenspeelster van Dirk. 

Eerste opname van een pornofilm

Er zijn meer collega's van Dirk, bijvoorbeeld Little Bill, gespeeld door William H. Macy. (When he discovers his wife having sex in the driveway, surrounded by an appreciative crowd, she tells him, "Shut up, Bill; you're embarrassing me.'')

William H. Macy 

Macy alias Little Bill hier in absurd gesprek met collega; op de achtergrond zijn vrouw op de oprit. 

Hij vermoordt zijn bedriegende vrouw, en pleegt zelfmoord.

Een andere collega is Scotty J., een ontroerende rol door Philip Seymour Hoffman. Hij is homoseksueel, en vergist zich deerlijk in de vriendschap die Dirk voor hem koestert. 

Scotty J. ziet hier voor het eerst de befaamde penis van Dirk. Dat is het grappige in de hele film: iedereen verbaast zich met welsprekende blikken over zijn lid, maar wij zien alleen maar die blikken! 

Behalve aan het eind, dan zien wij de penis ook. Haha. 

Amber Waves (Julianne Moore) neemt Dirk ongeveer aan als haar zoon, het is duidelijk een vervanging voor haar echte zoon. 

De twee gezichten van Julianne Moore in de film, onder en boven.Indrukwekkend!

Een van de dingen die ik goed vond in de film, was de totale omkering. Dirk kwam met alles weg, alleen maar omdat hij een grote penis heeft wordt hij rijk, en wordt er over de films met hem gepraat of ze het over kunstwerken hebben. Maar hij wordt door Amber aan de drugs gebracht, verliest zijn potentie, en raakt elk gevoel voor realiteit kwijt. Hij meent dat hij de dienst kan uitmaken, en wordt ontslagen. 

Hier heeft Dirkelk gevoel voor realiteit verloren. Kijk Seymour Hoffman eens aan, die doorheeft dat zijn vriend en idool zijn eigen glazen staat in te gooien!

Hij ondergaat dan een totaal désmasqué als hij zich weer moet prostitueren om aan de kost te komen. Wordt dan ook nog eens helemaal in elkaar geslagen. 

De rijkste man van alles, 'the colonel',  belandt in de cel wegens pedofilie en kinderporno. Amber verliest de rechtszaak om haar zoontje (zie de huilende Julianne Moore, boven.) . Roller girl wordt herkend door een vroeger klasgenootje, en gaat door het lint.

Hier Dirk Diggler met roller girl

De hele ponrofilm-industrie gaat op de schop door de opkomst van video. Jack Horner gaat daarin mee, maar alle illusies over het maken van een verantwoorde, goede film zijn dan ook wel van de baan. 

Jack handhaaft zijn rol als 'vader' binnen zijn bedrijfje, Dirk komt met hangende pootjes bij hem terug. Ik heb hulp nodig, dat zelfinzicht heeft hij uiteindelijk. 

De film is verder doorspekt met hartstikke leuke scenes en zinnetjes, het is echt genieten geblazen. 

Hier staat hij zich moed in te spreken.   

Een jonge en een oudere Mark Wahlberg.  

Vriendenclubje bij het porno-bedrijf

Trailer

Regisseur Paul Thomas Anderson; regisseerde onder andere Magnolia, en There will be blood. Een van mijn geliefde regisseurs. Philip Seymour Hoffman trad meer dan enig ander acteur op in zijn films. 

Geweldig acteur, Philip Seymour Hoffman; overleden 2014.