Het Zoutpad, Raynor Winn, 2019

Boekomslag, Nederlandse en Engelse uitgave

Laat ik het maar meteen bekennen: ik heb dit boek niet uitgelezen.... Ik werd een beetje moe van de ontberingen, van de kou, de honger, de armoede, de wind...
Ik werd er ook moe van te lezen over het prachtige landschap, en het niet te zien. Misschien was dat nog wel het belangrijkste. Ik kon me er niet goed een voorstelling bij maken.
De innerlijke ontwikkeling die zij doormaken vond ik natuurlijk heel indrukwekkend. Het was bewonderenswaardig wat ze deden: gewoon de ene voet voor de andere blijven zetten, met niets meer, geen enkel bezit, dan hun schamele tentje... . Geweldig dat de man, die ten slotte met een ernstige ziekte gediagnosticeerd was, vooruitging...
Oorspronkelijke titel: The Salt Path. Zie voor een lovende recensie TROUW.

Raynor Winn met haar echtgenoot Moth, en hond Monty. Foto van Jim Wileman/The Guardian

Dit is het pad dat ze liepen. Ze lieten zich leiden door het boek van Paddy Dillon.

Wandelgids van Paddy Dillon, hun houvast voor onderweg. 

Wat ik allemaal niet blog, is wel te vinden (inclusief spoiler alert) op DE SITE LEESERVARINGEN. 

Stukje van het pad. Er is heel veel van te vinden op internet.... En ik kan me voorstellen hoe indrukwekkend het moet zijn. De innerlijke ontwikkeling die het echtpaar meemaakt, als het ware gezouten worden, is natuurlijk prachtig. Al blijft het voor mij 'er van buiten tegenaan kijken'. 

Moth en Raynor. 

Info over het South West Coast Path, genomen van WANDELVROUW:

Het pad ligt in Groot-Brittannië, en omvat de gebieden: Somerset, Cornwall, Devon en Dorset, graafschappen in Zuidwest-Engeland.
De route, ook wel het SWCP genoemd, is een National Trail van 630 mile = 1014 km van Minehead naar Poole Harbour. Het volgt de zuidwestkust van Engeland. Het pad leent zich uitstekend om in gedeeltes te lopen.
Zwaarte/moeilijkheidsgraad: Een goede wandelconditie is vereist vanwege het klimmen en dalen op de route. Het pad is grotendeels onverhard en er zijn af en toe stukjes waarbij hoogtevrees niet handig is.
Route markering: De route is prima gemarkeerd in beide richtingen. Je vindt markeringen met het nationale trail symbool ‘de eikel’ en aanvullende routewijzers.
Navigatie: Wandelgidsen, wandelkaarten en GPS-tracks.
Beste tijd: april, mei, juni, september en oktober zijn de mooiste maanden. In juli en augustus is het erg druk.

Westward Ho! Beach - Bideford, Devon

Een laatste plaatje. Ik vond de naam zo leuk: Westward Ho!

In de ban van Tsjernobyl, II, Jan Balliauw

Jan Balliauw, maker van de docu-serie.

Drie weken aaneen op woensdag, april 2020.

Bij de ontploffing in 1986 kwamen twee mensen om het leven. Eén van hen was Chodemtjsoek, hoofd operator van de koelpompen. Hij viel in de reactor bij de explosie, en er is nooit een spoor van hem teruggevonden. Balliauw interviewt de weduwe, die eronder lijdt dat haar man geen graf heeft. Ze gaat elk jaar naar Tsjernobyl toe, op de verjaardag van haar man, 24 maart dan krijgt ze alle aandacht. Op de dag van de ramp, 26 april,  komen alle bobo's, daar heeft ze geen behoefte aan.

Pripjat vóór de ramp

Ze vertelt dat ze een rechtszaak heeft moeten voeren om de dood van haar man erkend te krijgen! Pas toen kreeg ze een uitkering.

Ze woonden destijds in een mooi apparement in Pripjat, een jonge stad met een heel goede infrastructuur.  Pripjat werd 36 uur na de ontploffing geëvacueerd, ruim 50.000 mensen vertrokken per bus, of met karren met huisraad. De autoriteiten zeiden dat het voor tijdelijk was, daarom ging het allemaal vrij rustig. 

Foto van de evacuatie.

Tegenwoordig ligt Pripjat in het rode bos, de dennenbomen zijn allemaal rood geworden.

Het verlaten Pripjat 

Heuvel in het rode bos, met waarschuwingsbord. 

Dat rode is niet alleen een gevolg van de straling, maar vooral door de uitstoot van radioactieve deeltjes die zijn vrijgekomen. Het is een echt radioactieve hotspot. Ook de stad is sterk vervuild, maar daar kun je nog doorheen lopen, hetgeen Balliauw ook doet. 

Een Pripjater kijkt terug, hij maakte dit mee als kind, het was het ergste wat hij beleefde in zijn hele leven. 

Ook een geheime radar-installatie, de Duga, werd voorgoed gesloten.

Sovjet-radarsysteem Duga l; geheim militair object.

Al die inwoners die ergens anders hun heil moesten zoeken, kregen het zwaar, ze vormden voor de nieuwe plaatsen waar ze binnenkwamen een bedreiging, qua straling, qua het innemen van woningen et cetera. 

De vlek op de kaart die tot verboden gebied is verklaard, is grillig, hij wordt bepaald door de wind, die de stralingsdeeltjes verspreidde. 

Na de evacuatie kwam er een periode van opruimen, dat gebeurde door de liquidators. 

Foto van liquidators op het dak van Reactor 3, door  Igor Kostin. De witte strepen onderop de foto komen door de hoge stralingsdoses die van onderop doordringen. 

De liquidators waren uit de hele Sovjet-Unie afkomstig, schattingen van de aantallen lopen op tot 800.000. Puin moest worden geruimd, grafietblokken vernietigd. Robots werden ingezet, en met lood beveiligde pantservoertuigen. Niet meer dan vier blokken per persoon mochten worden weggegooid, dan moesten de mannen weer maken dat ze wegkwamen. Aan het woord komt Igor Koedjan, liquidator. Hij vertelt dat de enige bescherming die hij kreeg een mondkapje was.... Igor is getrouwd, maar hij en zijn vrouw verloren twee kinderen meteen bij de bevalling. De arts wilde niet publiekelijk zeggen dat het door Tjsernobyl kwam, anders vreesde hij voor zijn leven... 

Over de kapotte kerninstallatie werd haastig een sarcofaag gebouwd van staal en beton. De hele opruimactie nam zes maanden tijd in beslag. 

Reactor nr. 4 in 2013

Het valt op, dat er bijna geen foto's van de oude sarcofaag te vinden zijn op internet. Er wordt gewerkt aan een nieuwe, daar staat het vol mee!

Jodium en cesium werden uitgestoten over grote delen van Europa. Via inademing en via de voedselketen kwam het in het menselijk lichaam terecht. Veel in Wit-Rusland, 

Een schandaal dat de Russen goed hebben willen verhullen, is het kunstmatig laten uitregenen van radioactieve wolken boven Wit-Rusland.  Dit om te voorkomen dat de wolken Moskou zouden bereiken. Dit is een mythe, zeggen drie lui van het Departement van Wit-Rusland, maar aan het woord komt een luchtmachtpiloot, Aleksej Groesjin, die precies uit de doeken doet, hoe hij  vanuit 840 raketlopen granaten met zilverjodide afvuurde, die de wolken deden uitregenen. De gevallen regen liet rood stof achter. 

Over deze gebeurtenis heb ik niets kunnen terugvinden, we moeten het met de getuigenis van deze Groesjin doen!

Jodium verdwijnt na 80 dagen uit het milieu, cesium na.... 300 jaar!

Er is één man blijven wonen in het gebied. Hij eet er de paddestoelen en de bessen. Radio-actief hout wordt in de kacheltjes van de zeer weinig overgebleven bewonders gestookt, het zijn kleine kerncentrales. Balliauw komt in een levensmiddelenzaakje, ook gestookt met hout uit het gevaarlijke bos. 

Aan het woord komt ook nog Stanislaw Sjoeskevitsj. Hij is kernfysicus, en was de eerste president van Wit-Rusland. 

Stanislaw Sjoeskevitsj

Sjoeskevitsj laakt Gorbatschov, omdat hij leugens vertelde over Tsjernobyl. Hij noemt het ronduit een misdaad van hem. Samen met Rusland en de Oekraïne scheidde Wit-Rusland zich in 1991 als eerste af van de Sovjet-Unie. 'Gorbatschov was eerst communist, daarna pas mens. Onze leiding verkeerde als lang in een spiritueel Tsjernobyl,' zegt Sjoeskevitsj. De drie landen vormden de GOS; 1991, Gemenebest van Onafhankelijke Staten, samen met Jeltsin en Kravtsjoek. 

Tsjernobyl heeft reusachtig veel gezondheidsschade opgeleverd, vooral schilklierkanker bij kinderen, maar bijvoorbeeld ook psoriasis. 

Veel kinderen zijn een tijdlang naar België en ook Duitlsand geweest om te herstellen. Dat heeft zeer goed uitgepakt bij de kinderen. 

Pripjat is nog voor 24.000 jaar onbewoonbaar. 

J'acccuse, Roman Polanski, 2020.

Filmposter, 2019.

Film geregisseerd door Roman Polanski. Beleefde de Nederlandse première verleden week, en was derhalve niet in de bioscoop te zien vanwege de coronatijd. 

We konden hem bekijken via Picl, en dat was een reuze uitkomst. We konden zo een bioscoop-middag thuis houden. Nee, zonder popcorn, maar dat heb je in Eye sowieso niet. :-)

Krant l'Aurore, met het artikel van Emile Zola. Dit betekende het begin van de omwenteling ten goede. Maar het duurde heel lang, voor Dreyfuss gerehabiliteerd was. 

Zoals gezegd, lag de regie bij Roman Polanski. Deze Joodse regisseur is inmiddels 86 jaar, en heeft een slechte reputatie, vanwege de beschuldiging  van misbruik van twaalf jonge meisjes. Op de première in Venetië was hij niet aanwezig. 

Polanski heeft veel beoremde films op zijn naam staan, onder meer Rosemary's Baby, en The Pianist. In de laatste film verwerkte hij zijn holocasut-verleden. 

Er werd in de krant geïnsinueerd, dat Polanski met deze film een stokpaardje bereed, en allerminst een film maakte over Dreyfuss, maar over zijn eigen onterechte veroordeling vanwege dat seksuele misbruik. (Kritiek Indiewire).

Ik geloof er niets van. 

De film was juist heel spannend, omdat je voelde hoe Dreyfuss gevangen zat in een verrot systeem. De hele legertop was uiteindelijk op de hoogte, en hield het bedrog onder de pet. 

Er is Polanski ook het verwijt gemaakt dat hij wel erg 'old school' gefilmd had. Ook die kritiek is niet aan ons besteed. Misschien zijn wij zelf wel old school, en dan ben ik alleen maar blij dat er zo'n mooie film gemaakt is, die me zo veel beelden verschafte bij een geschiedenis die ik natuurlijk in hoofdlijnen wel kende.

 

Afbeelding van de openbare degradatie van kolonel Dreyfuss. Gemaakt door Jacques Meyer, illustrator en karikaturist. Fransman, 1841 - 1899. 

Met deze gebeurtenis opent de film: 

De rol van Dreyfuss wordt gespeeld door Louis Garrell. Hij komt alleen in het begin en aan het eind van de film even voor. De hoofdrol is weggelegd voor Georges Picqart, de legerkapitein die ontdekte dat Dreyfuss ten onrecht van verraad was beschuldigt.  

Links Louis Garrell als zichzelf; in het midden Emmanuelle Seigner, die de minnares speelt van Picquart; rechts Jean Dujardin, die niet van het doek af te slaan is. 

 

Een foto van de echte Marie-Georges Picquart. 1854-1914.

Wat enorm opvalt, is dat de mannen allemaal schuil gaan achter enorme snorren. Ik laat er een paar de revue passeren:

 

Vooraan Emile Zola, achter hem de advocaat van Dreyfuss. Hij zal worden vermoord. 

(okay, dit zijn geen legermannen.)

Hierboven 2 x: Picqart en Henry, die een verradersrol speelt. 

Pal hierboven rechts verrader binnen het leger, gespeeld door Grégory Gadebois. 

Maar hij heeft tot ver in de film flinke grip op de zaak!

Didier Sandre

Laurent Natrella. Dit is Esterhazy, de werkelijke landverrader, voor wie Dreyfuss moest opdraaien. 

Vincent Grass en Didier Sandre

Ziehier de regisseur temidden van het leger. 

Boven en onder: Jean Dujardin, als Picqart. 

Zoals het die tijd betaamde - de veroordeling van Dreyfuss vond plaats in 1895 - werd er geduelleerd als de persoonlijke eer op het spel stond. Hier Picqart tegen Henry, de verrader. Gelukkig wint 'de goeie', en gaat 'de kwaaie' ten onder.

Opnideuwe Polanski op de set. 

Polanski-première zonder de omstreden cineast Polanski | De Volkskrant

De drie hoofdrolspelers, Dujardin, Seigner en Garrell. 

Dit is een foto van een heel oude film J'Accuse, uit 1919; deze werd in oude luister hersteld op 9 maart 2009. Het was  volgens het toenmalige Filmmuseum in Amsterdam de enige gekleurde kopie van Abel Gances van het anti-oorlogsepos J'accuse. De film had in 2009 een intensieve digitale restauratie achter de rug en kreeg toen een 'nieuwe première' tijdens het Holland Festival. 

Kostuums, decor (en snorren) zijn prachtig. 

 Picquart werd door de Inlichtingendienst in de gaten gehouden. 

Nog eenmaal het pijnlijke moment van de degradatie. Knopen, lintjes, zwaard: alles wordt hem ontnomen en stuk gemaakt. 

Trailer, 

In de ban van Tsjernobyl, Aflevering 1, 1986. - Jan Balliauw

Journalist en Rusland-kenner Jan Balliauw;

 hij onderzoekt in een driedelige documentaire-serie de ramp in de Oekraïense kerncentrale op 26 april 1986.

In de eerste aflevering gaat Jan Balliauw op zoek naar de ooggetuigen, de mensen die de ramp van dichtbij meemaakten, de mensen op wie de HBO-fictieserie 'Chernobyl' gebaseerd is. Hij ontmoet een duiker die een prominente rol speelt in de serie, de helikopterpiloot die als eerste een beeld krijgt van de omvang van de vernietiging, maar ook een brandweerman die de stralingsziekte overleefde; ten slotte de operator die als laatste het paneel in de controlekamer van de ontplofte reactor bediende. Het zijn stuk voor stuk mensen die de nucleaire ramp van dichtbij hebben meegemaakt, of er de rechtstreekse gevolgen van ondergaan hebben.

Sergej Volodin, helikopterpiloot

© VRT

"Ik was er op de eerste dag, op de zesentwintigste. Ik heb dat beeld gezien zoals in de serie, maar dan een beetje erger. Nog erger. Natuurlijk. Reactor 4 - later heb ik ontdekt dat het reactor 4 was - bestond in feite niet meer." Sergej Volodin.
Terwijl hij boven de reactor vliegt, ziet hij hoe in de buurt mensen nog gewoon naar hun werk gaan, hoe kinderen aan het spelen zijn. Het is mooi weer, de mensen zijn buiten, en dat terwijl een gigantische hoeveelheid radioactiviteit in de lucht hangt.
Hij ontwikkelt na de ramp een verschrikkelijke hoogtevrees, en zal nooit meer vliegen. 

Pjotr Chmil, brandweerman 

© VRT

"Toen zag ik het: een paddenstoelvormige vlam. Ik was op weg ernaartoe met de auto. We hadden geen idee van wat er gebeurd was." Pjotr Chmil
Pjotr maakte deel uit van het brandweerkorps van de kerncentrale van Tsjernobyl. Hij was één van de eerste ooggetuigen: "Men vertelde ons altijd dat de reactor niet kon ontploffen. Wij stonden in voor het blussen van branden in de machinekamer, van kabels, maar we hadden nooit geoefend voor een brand in de reactor. Ik nam contact op met onze controlepost. Ik was op het dak. Daar zeiden ze: bescherm uw mensen, maar mijn mensen waren op het dak. Ik kon hen niet meer beschermen."

Oleskej Breoes, operator

© VRT

"Ik herinner me dat gevoel van enthousiasme, een soort ongepaste plechtigheid, de bereidheid om alles te doen, koste wat het kost. Dit wordt stralingseuforie genoemd." Oleskej Breoes
Oleskej was operator in de controlekamer van de ontplofte reactor 4. De ochtend na de ontploffing ging hij gewoon naar zijn werk. Hij loste zijn collega’s van de nachtshift af die de ontploffing hadden meegemaakt en die in de HBO-serie een grote rol spelen. Velen van hen waren er toen al slecht aan toe. Oleksej liep door zijn werk die dag een hoge dosis straling op, maar hij overleefde het dankzij een jodiumpil die hij van een collega kreeg: "Iedereen die naast mij werkte, verkeerde zeer snel in slechte gezondheid. Iedereen moest overgeven. Ikzelf was misselijk maar moest niet overgeven."

Aleksej Ananenko, duiker,

Het sterkste fragment was het laatste, over Aleksej Ananenko, één van de drie duikers en een Grote Held van het Oekraïense Volk. Maar nu woont hij in een streng oostblokappartement, sukkelt hij met zijn geheugen en moet hij tijdens het interview pilletjes krijgen van zijn vrouw. Maar dat eenzame kadertje met zijn gouden plak - die hij pas kreeg na de HBO-serie - dát hangt aan de muur.