De man die zijn haar kort liet knippen, Johan Daisne, 1947.

Hoes van de film

Het was een groot plezier om weer eens De man die zijn haar kort liet knippen, van Johain Daisne te herlezen. Natuurlijk was het ook voor mij destijds een hit, in mijn middelbare school-tijd. Iederéén las het, je hoorde er ook helemaal bij met dit boek.
Natuurlijk was het spannendste gedeelte het stuk over de lijkopening, het tweede stuk.
Niet, dat Daisne zijn boek daadwerkelijk in delen heeft verdeeld, het is juist als één bewustzijnsstroom geschreven. Nergens witregels, noch alinea's. Lettertjes van boven naar beneden en van links naar rechts over alle bladzijden.
De delen die te onderscheiden zijn, zijn de afscheidsavond van de zeven meisjes (maar in het bijzonder van Fran (Eufrazia) Veerman; een lijkonderzoek op een kerkhof, tien jaar later; de hereniging met Fran in een hotel en de moord op haar.
Behalve het spannende middendeel was ik het boek een beetje vergeten, maar langzaam kwam de verhaallijn wel weer terug. Al bleef de ontknoping tot het einde toe een verrassing.
We beleven de gedachten van de hoofdfiguur Godefried Miereveld mee. Hij is een echte piekeraar, die het leven niet aankan. Zie zijn naam: Mierenveld, die precies weergeeft wat er in hem krioelt. De voornaam Godefried is daarmee in tegenstelling. De naam geeft ook de rust weer die hij zoekt. Hij voelt zich van iedereen de mindere. De enige manier om zijn arme, gepijnigde en pijnigende hoofd tot rust te brengen, is bij de kapper te zitten en daar de rust van de zoemende tondeuse, of de knedende handen van de kapper te ondergaan.

Boekomslag

Op de afscheidsavond van Fran heeft hij zich mooi kort laten knippen, omdat hij er daarmee jonger uitziet. Hij vergelijkt zich met rechter Brantink, in zijn nadeel natuurlijk.
Hij stelt zich eigenlijk een beetje aan voor de meisjes, koopt snoep en een boek voor Fran. Maar ze bedankt hem niet eens, beduimelt het boek. Hij huilt, als hij ziet dat haar naametiket bij haar kapstok verdwenen is. Nu heeft hij zelfs die schamele herinnering niet.
Van het lijk dat professor Mato onderzoekt, horen we een paar bijzonderheden: twee kiezen ontbreken, alsook een voet; er is een mooi genezen breuk in het been, en een bijzonder grote schedel.
Miereveld is uiteraard zeer aangegrepen.
In het hotel waar hij met de professor en diens assistent overnacht, ontmoet hij na tien jaar Fran weer. Hij zoekt haar op in haar kamer, en bekent haar zijn liefde, en zijn zorgelijke gedachten. Ook zij blijkt zo'n piekeraarster, al is haar hele leven anders verlopen. Zij had destijds een affaire met rechter Brantink, reden waarom die verwijderd was van school. Haar vader was natuurlijk woedend en zij is daarna haar eigen gang gegaan. Er kwamen nog veel meer mannen op haar pad, maar die brachten alleen maar desillusies. Zoals Godefried weet dat de schoonheid (die hij in Fran belichaamd ziet) niet te vinden is, zo weet zij dat ook. Ook al betekent Eufrazia ook ogentroost. Ze toont Godfried een aantal attributen: een pistool van haar vader, dat hij haar tot haar vloek gegeven heeft. Verder het etiketje met haar naam, waar Godfried zo om gehuild heeft; en het boek dat ze die avond van hem kreeg.
Ze vertelt hem, dat haar vader destijds geweldddadig om het leven gekomen is. Hij belandde in het water. Uit de details die ze over hem geeft, blijkt dat Godefried naar zijn autopsie heeft staan kijken. Zij vraagt hem haar te doden, omdat het leven geen zin meer heeft. Daar voldoet hij aan, en zo belandt hij in een krankzinnigengesticht. Daar hoort hij later van de directeur dat Fran nog leeft. de lezer blijft zitten met de vraag, wat er nu precies wel of niet gebeurd is.
In 1966 werd het boek van Daisne verfilmd door André Delvaux.

Stukje uit de film van Delvaux. 

Voorbeeld van een der vertalingen

De schrijver Johan Daisne, pseudoniem voor Herman Thiery. Hij wordt wel de Vlaamse Dostojevski genoemd. Hij introduceerde in het Vlaams het zogenaamde magisch realisme, waartoe ook De man die zijn haar kort liet knippen behoort. Behalve romans schreef hij gedichten, essays en toneelstukken. Daisne leefde van 1912 tot 1978.