Birdman, (or the unexpected virtue of ignorance) Alejandro González Iñárritu, 2014.

Posters

Deze film stond al op mijn verlanglijstje sinds hij in Nederland was uitgebracht. Ik heb nu eenmaal goede ervaringen met deze regisseur, en er is in de tijd dat hij hier in de bioscopen draaide ook behoorlijk veel aandacht voor geweest.
Maar het is er niet van gekomen. En nu The Revenenant was verschenen, en ook daar weer zo veel aandacht naar uitging, wilde ik alsnog graag Birdman zien.
Ik wist niet wat ik kon verwachten. Waarom heette hij Birdman? Wat is een birdman?

.... het alter ego van een tanende acteur, Riggan Thomson

Birdman is het - het grootste deel alleen sprékende - alter ego van Riggan Thomson, een acteur. Thomson is altijd filmacteur geweest, en in die hoedanigheid beroemd om zijn rol als Birdman. Maar die carrière heeft hij vaarwel gezegd, om 'echt theater' te gaan maken op Broadway.
Dit lukt hem echter niet goed. Hij wordt van het toneel weggespeeld door Mike Shiner, een vreselijke gast, die overal toneel speelt, maar op het toneel zichzelf is. Die vent doet waar hij zin in heeft, verkracht bijna zijn tegenspeelster, geeft zijn eigen draai aan het stuk... En we zien dat Riggan sullig zijn best doet, maar steeds het onderspit delft.

 

Riggan (Michael Keaton) in gevecht met Mike Shiner (Edward Norton)

Dit gebeurt ook als hij een gesprek heeft met de recensente Tabitha Dickinson, die hem van harte belooft zijn stuk kapot te schrijven.

Tabitha Dickinson, gespeeld door Lindsay Duncan. Totaal tegengesteld aan Riggans anti-ijdelheid.

Het gezelschap speelt de short story van Raymond Carver: 'What we talk about when we talk about love.'
Een andere lijn in het verthaal is die van Riggans verslaafde dochter Sam, Verwaarloosd tijdens haar opvoeding door haar vader. Lijkt zelfmoord te willen beginnen. Ze begint iets met de acteur Mike Shiner (Edward Norton), aan wie Riggan zo'n hekel heeft. 

Sam, Riggan's dochter, Emma Stone, met Edward Norton.

Sam verzoent zich aan het eind met haar vader, ondanks haar gevoel van verwaarloosd te zijn geweest door hem.

De film begint meesterlijk: we zien Riggan op de rug, terwijl hij mediteert, enkele meters boven de grond. Er wordt niks over gezegd, niet nadrukkelijk op gewezen. 

In levitatie

Hetzelfde met enkele trucs die Riggan beheerst: iets van een afstand kunnen laten bewegenm optillen en dergelijke.
We horen nu en dan een innerlijke stem van hem, heel wat krachtiger dan de veel te vriendelijke van de acteur die het probeert te maken, maar die mislukt. Dát is Birdman. Het is Riggan zoals hij vroeger in een film speelde, in een pak van lycra. Krachtig, overtuigd van zijn succes.

Bijna naakt moet hij over straat, nadat hij zichzelf heeft buitengesloten; zijn ochtendjas zat vast tussen de deuren.

Als alles op het toneel mis lijkt te gaan, komt Birdman ook in beeld, hij loopt achter Riggan en fluistert hem van alles in. Eindelijk doet Riggan dan wat Birdman zegt, en hij kan vliegen, een bom gooien, enzovoorts. 

Niet meer mis te verstaan.

Intussen weten we dan al, dat Tabitha het stuk kapot zal gaan schrijven. Riggan maakt zich op voor de première - het waren totnutoe pas tryouts - en we zien hem zijn pistool verwisselen. In plaats van een neppistool neemt hij nu een echt.
Aan het eind van het stuk schiet hij zich voor het hoofd.
De volgende dag verschijnt er een lovende kritiek in de krant. Dit is het, dit is super-realisme, schrijft Tabitha. 

Riggan is niet dood, hij heeft zijn neus eraf geschoten.
Hij loopt naar het raam in het ziekenhuis, en ziet allemaal vogels buiten. 

Even later komt zijn dochter Sam binnen. Het bed is leeg, het raam staat open. Ze kijkt naar buiten, eerst omlaag. Dan omhoog. Ze lacht.

Op bezoek bij haar vader in het ziekenhuis.

In de samenvatting van Wikipedia staat dat Riggman hallucineert, als hij met Birdman spreekt en als hij door de straten vliegt.
Het zou kunnen, ik heb het aanvankelijk anders opgevat. Riggman durft zichzelf niet meer te zijn, omdat hij zo graag 'moeilijk theater' wil maken. Mij leek, dat zijn oude rol van Birdman hem weer de moed schonk wel zichzelf te zijn. Het vliegen boven de massa kan een uitdrukking zijn van zich weer sterk genoeg te voelen. - Maar deze opvatting strijdt weer met zijn ijdelheid, en ook met zijn poging tot zelfmoord.
De (mislukte) zelfmoord vind ik sowieso moeilijk te plaatsen. In het verhaal van Carver sterft Riggan wel, hier in de film moet alleen zijn neus worden gerepareerd.
Zijn sprong uit het raam kan evengoed als zelfmoord worden uitgelegd. Hoe dan ook, zou hij dan moeten erkennen dat zijn succes voorbij is, wie weet, zijn leven mislukt. 

Gewoon een mooi plaatje. De film is geprezen - vooral de eerste helft - door een enorm energieke manier van filmen. het moest lijken of het in één take gedaan was. De sterren waren er doodop van.

Volgens The Guardian vertoont de carrière van Michael Keaton overeenkomsten met die van Riggan Thomson. Inderdaad speelde Michael eerder 'onzichtbare superheroes', zoals Batman in de films van Tim Burton en Bruce Wayne, en Robocop van Paul Verhoeven.
In een interview vertelt Iñárritu dat hij de ervaringen van 'alle karakters' van de film op Broadway zelf heeft meegemaakt op Broadway. Toneel is zo anders dan film vanwege het onverwachte, en je bent er uiterst kwetsbaar. Hij heeft dat uit willen beelden met zijn live repetities, en alle machinaties die er plaats vinden voor en achter de schermen. 

Keaton en Iñárritu; de opnamen voor The Revenant liepen al tijdens deze film.

De regisseur met zijn Oscaar voor beste regie. In totaal waren er vier Oscars, ook voor o.a. beste camerawerk. 

.... Edward Norton een voor beste ondersteunende rol. Volgens sommigen méér verdiend dan Keaton.

Trailer

The unexpected virtue of ignorance is de ondertitel. Ik vind het moeilijk te bepalen waar dit precies op slaat. De film heeft veel lagen en verwijzingen naar andere films en literatuur. Ignorance is onwetendheid, domheid. Het ligt voor de hand dat dat op het hoofd neerkomt van de hoofdpersoon. Is zijn domheid de wens terug te keren in het centrum van de aandacht, met een veel te moeilijk project? Maar wat is de deugd daarvan? Of is het, dat zijn dochter zich met hem verzoent?