Senia-bijeenkomst Een vrij en gelukkig Indonesië, Tom van den Berge, 2014.

Vandaag de Senia-bijeenkomst gehad over dit boek. Toch maar niet bij Corien, want zij had kijkers voor haar huis dat te koop staat. Corien wil naar Olst - of in elk geval ergens in de omgeving van de IJssel.

Kasteel Olst

Terwijl Henk en Gea verblijf hielden in of in de omgeving van Antarctica, waren wij bollebozen bezig met Huib van Mook.

Antarctica. Er zitten nu ook een paar geleerden vast. 

De meningen over dit boek liepen nogal uiteen: voor de een was dit een zeer slecht boek, voor een volgende was het  te uitgebreid, voor een ander te moeilijk. Toch - hoe vreemd het ook klinkt - was het voor iedereen een interessant boek. Zowel door de persoon van Van Mook, als door Indonesië.
Niemand van ons wist iets van Indonesíë, in die zin was het een eye-opener. We zijn wel allemaal opgevoed door mensen die heel dicht zaten op de ontwikkelingen van vlak na de Tweede Wereldoorlog. De vader van Hetty heeft vier jaar lang dwangarbeid in Drenthe moeten verrichten, omdat hij het vertikte om te gaan vechten in Indonesië. Hij moest spitten voor de ruilverkaveling.

Zo mooi was het vóór de ruilverkaveling. Nu ligt het land er kaal en strak bij. Daarom willen ze het nu weer, zo veel jaar na dato, na al dat spitten en graven opnieuw terugbrengen in deze mooie, oude staat...

Kamp Schoonhoven

In Schoonhoven (ZH) zaten zelfs militairen gevangen omdat ze dienst weigerden. Zij moesten hier opgevoed worden; leren dat ze in Indië een schone taak te vervullen hadden voor het vaderland....

Demonstratie tegen koloniale oorlog.

Maar bij ons, de anderen thuis, werd er gezwegen, en was 'wat de regering deed, wel gedaan'.
Zo ook bij ons thuis. Ik ben niet opgevoed met de gedachten die Van Mook erop na hield, die in elk geval streefde naar een onafhankelijk Indonesië. Nee: net als de meesten van ons vonden wij thuis, en ook op school, dat wij beter waren dan de inwoners zelf van het land. Zij (Indiërs) waren 'laag',  wij 'hoog' , onontwikkeld tegenover ontwikkeld. Er was geen enkele reden waarom wij niet zouden geloven in ons recht op het bezit, en het ongebreideld genieten van de mogelijkheden van dat verre land.
Zoals ouders soms hun kind niet los kunnen laten, zo konden 'wij' dat ook niet ten opzichte van Indië. 'Wij': de regering, het parlement, en mijn/onze ouders. Op die ene na dan, die een ander politiek besef had.
'Indië verloren, rampspoed geboren.'

We herinnerden ons allemaal Poncke Princen, die óók een ander standpunt innam dan de militairen (of de toenmalige regering). Toen Prinsen vele jaren later Nederland in wilde mocht dat niet, omdat oudstrijders nog altijd vonden dat zij, niet Princen, een gerechtvaardigde strijd gestreden hadden. Feitelijk waren Prinsens standpunten veel ethischer  - maar ook dat is met de ogen van nu gezegd. Want hij was tegen de minachtende behandeling van de Indonesiërs door de Nederlandse soldaten, en streefde hij met de Indonesiërs zelfbeschikking na.

Poncke Prinsen, met heel zijn ethiek verguisd.

Wij zijn allemaal in dezelfde tijd opgegroeid, en hebben ook in de loop der tijd geleerd dat onze opvattingen over superioriteit tegenover 'de inlanders' niet deugde. Het is nu gemakkelijk dat te zien, tóen was het anders.

Secretaresse van Van Mook.

Gelukkig hebben we ons ook geamuseerd over de secretaresses in Van Mookst leven. Die zocht 'de aai over zijn bol'  en 'de schouder om op uit te huilen'  niet bij zijn vrouw, maar bij de dames.

Een aai over de bol....

Een schouder om op uit te huilen: je kunt er net zo goed voor op voetbal gaan....

Maar Van Mook had best veel dames, die meer dan alleen maar secretaresses werden. Bij de laatste had hij nog een zoon ook.

Maar dat neemt niet weg dat hij in een aantal opzichten een tragisch leven heeft geleid, waarin hij veel verlies heeft geleden. Niet alleen zijn baan raakte hij kwijt, hij werd ook totaal niet gewaardeerd om zijn ethisch belangrijke, en afwijkende mening. En ook in persoonlijke zin was hij erg geïsoleerd. 

Nog een inhoudelijke opmerking tot besluit:

Tom van den Berge had een heel nieuw archief tot zijn beschikking, en het lijkt erop dat hij daar 'alles' in heeft willen stoppen. 'Het is ook de kunst van het weglaten',  merkte iemand op; daarin bleef Van den Berge dus in gebreke. Van mij mág hij uitgebreid schrijven, het is immers een wetenschappelijk werk, en dus ook een goed naslagwerk. Maar iets anders is, dat hij de feiten niet altijd in een duidelijk kader plaatst. Zo wordt de eerste politionele actie tamelijk terloops genoemd. 'Operatie Product' heette het. Voor een niet-ingewijde maakte dat het lezen lastig. 

Datzelfde geldt voor het bekend veronderstellen van een fiks aantal (Indonesische) woorden, en ook gebeurtenissen. 

Politioneel legt in het taalgebruik meer de nadruk op het oorlogsaspect.... 

Operatie Product daarentegen meer op het economische belang dat nagestreefd werd.

Voor deze eerste politionele actie was Van Mook verantwoordelijk; hij komt ook op deze filmbeelden voor. 

Bij de tweede actie had hij al ontslag genomen.

Bij het afscheid  bespraken we nog een vakantie-ervaring van Hetty en Anky; beiden hadden iets leuks meegemaakt met zeeschildpadden, Anky in Suriname, Hetty in Indonesië. Ik vond een soortgelijk verhaal van deze diertjes op Bali:

Samen in een bakje naar zee brengen.

Toen was de tulbandcake echt wel helemaal op, het boek flink besproken. Het was gezellig en zeer leerzaam. 

Tot een volgende keer!