Moussa, of de dood van een Arabier, Kamel Daoud, 2013.

Kamel Daoud is de winnaar van de Prix Goncourt du Premier Roman 2015 - dus van de prijs voor het beste debuut in dat jaar.

Kamel Daoud, met links de omslag van het boek in het Frans: Meursault, Contre-Enquête.

Nederlandse uitgave.

Ik had nog niet van Daoud gehoord, maar kwam op het koor met hem in aanraking, toen twee zangmaatjes het boek uitwisselden.

Er bleek een verband te bestaan tussen deze schrijver en Albert Camus, met name met diens boek L'Étranger.

Een recente Nederlandse heruitgave, met een nawoord van Van Reijbrouck 

Een oorspronkelijke uitgave, 1951.

Ik moet L'Étranger ooit gelezen hebben, maar ik ben de inhoud kwijt. Méér indruk heeft op mij gemaakt het boek L'Homme Révolté van Camus, uit 1951. We hebben dit uitputtend gelezen en besproken in het literatuurgroepje rond Geert, inmiddels ook alweer zo'n twintig jaar geleden. Het boek heeft mijn visie op politieke en religieuze idealen sterk beïnvloed. Ook Le Premier Homme vond ik mooi, in elk geval maakten beide boeken van Camus (en voeg daar voor het gemak De Pest nog eens aan toe) mij tot een liefhebber van Albert Camus.

 

Albert Camus, 1913-1960.

Het viel me dan ook even niet mee dit boek van Daoud te lezen, omdat het eigenlijk begint met een aanval op de door mij bewonderde Camus is, én op zijn boek De Vreemdeling, omdat dat werk volgens Daoud zo duidelijk door een koloniaal geschreven is.
Het duurde dan ook even voordat ik de man gelijk kon geven.

Hoe werkte dit nou?

Kamel Daoud

Moussa volgt van het begin af aan De Vreemdeling; elke zin haakt in op wat Camus over de geschiedenis heeft geschreven. En hoe zijn boek destijds  tot zo'n groot succes leidde.

Wat Daoud doet, is de anonieme dode van Camus een gezicht geven. In De Vreemdeling sterft een Algerijn (een Arabier, zegt Camus steeds; meer identiteit krijgt hij niet) op het strand, en zijn dood blijft totaal onbelangrijk voor de dader, Meursault. Camus' boek is enkel een soort filosofisch pamflet geworden. De moordenaar is nooit bestraft, de dode kreeg nooit een naam. Het ging eenvoudig niet om hem.

De moord in De Vreemdeling, Albert Camus; illustratie Joost Hölscher

Waar het precies wél om ging, dat zal ik zien als ik De Vreemdeling ga herlezen. Hier, in dit boek, gaat het om een daad van emancipatie, van gelijkstelling.
Moussa is de omgekomen broer van de ik-figuur, Hij heet Haroen.
In het boek Moussa is hij een nieuwe Meursault: hij doodt in de Onafhankelijkheidsstrijd een Fransman. Die moord is even lukraak en betekenisloos als die van Meursault op 'de Arabier'. Waarmee Moussa  tevens een bekentenis wordt, en niet alleen een aanklacht blijft. 

Er zijn meer paralellen: het boek wordt in een kroeg verteld, de relatie van de dader tegenover de moeder is van belang, het begrip vrijheid, het ontbreken van een proces.
Ik las in een recensie dat dit een debuut 'als een vlammenwerper' is. Daoud slaat je als het ware in je gezicht. Want ook ik hoor bij de kolonialen, net als Camus. Ik heb dat zo ervaren. Wat hem het meeste stoort in de moord in het boek van Camus, is het anonimiseren van de dode: Eigenlijk heeft Meursault zijn broer twee keer gedood; de tweede keer was het ergste. Hij heeft hem 'meer gedood door over hem heen te stappen dan door hem neer te schieten.' 

Doordat hij, Haroen, zelf een Fransman (een roemi) doodt, is hij niet beter dan Meursault. Haroen = Meursault.

Tegelijkertijd  stelt hij zich teweer tegen religie. Hij haat religie en hij haat onderwerping. Hiermee is hij een bewonderaar van Camus, én doet/denkt hij hetzelfde als hij.  Beiden eisen dezelfde volledige vrijheid op; zo is het boek ook een hommage aan Camus. 

Daoud geeft een   contra-expertise op het verhaal van Camus. In het Frans is de titel Meursault, Contre-enquête, tegenonderzoek dus. Die betekenis valt weg in het Nederlands, waar weer meer de nadruk valt op 'een Arabier'. In plaats van een persoon, met familie, een naam, een geschiedenis.

De schrijver

L'Étranger is een echte klassieker. Visconti maakte er een film van in 19, met Marcello Mastroianni.

Poster van Visconti's film, Lo Straniero. 1967

Er werd ook een stripboek van gemaakt, door Jacque Ferrandez

Jacques Ferrandez, stripboek l'Etranger

In 2011 is het boek opnieuw verfilmd, door Felix van Cleeff, De Vreemdeling.
Albert Camus wordt gezien als de grondlegger van het absurdisme, een aan het existentialisme gerelateerde stroming. Mensen zijn fundamenteel irrationeeel en het menselijk lijden is het resultaat van vergeefse pogingen door individuen om rede of betekenis, een een redeloos en zwijgend universum te vinden.

Documentaire, Camus in 10 minuten.