Boekomslag; Oorspronkelijke titel:
Vie de Jésus.
Geautoriseerde vertaling van Frans van Oldenburg Ermke;
van aantekeningen voorzien door
Dr. Nicodemus Sanders O.F.M. ( (Ordo Fratrum Minorum), dit zijn de Franciscanen.
Dergelijke illustraties staan in het boek; hier, boven: de doop van Jezus, en onder: de verzoeking in de woestijn.
Plaatjes zijn van H. Levigne.
Van de religie rond Christus heb ik een drieluik gemaakt. Ik begon met La Prière, van Cedric Kahn; vervolgens kwam Corpus Christi, van Jan Komasa. En ik besluit met dit boek van Francois Mauriac. De verbinding wordt gevormd door het leven van Jezus.
De vertaler van La vie de Jésus, was Franciscus Antonius Brunklaus. die schreef onder het pseudoniem Frans van Oldenburg Ermke.
Francois Mauriac interesseerde mij sinds boek en film Thérèse Desqueyroux. In deze geschiedenis schildert hij heel mooi hoe iemand, een vrouw, ten onder dreigt te gaan door het leven dat bepaald wordt door 'de man' en 'het grote geld' , dus 'macht'. De strijd die Thérèse voert is heel mooi tot uitdrukking gebracht.
Het interesseerde mij te lezen, dat Mauriac een katholiek schrijver was. Bovendien was hij Nobelprijswinnaar voor de literatuur, ook nog een reden voor mij geïnteresseerd te zijn.
Ik kon het boek lenen van de Centrale Bibliotheek in Amsterdam. Het is een uitgave met hele dikke bladzijden. Er zijn ruim 280 pagina's, maar door de dikke bladen ben je er toch zó doorheen.
Dit is het middelste paneel van Rogier van der Weydens Bladelin-drieluik. Het toont Jozef en Maria die knielend hun pasgeboren zoon aanbidden. De stad op de achtergrond is Betlehem.
Het viel me niet mee om dit boek te lezen. Dat ligt aan een aantal factoren:
De vertaling is zwaar; ik kan natuurlijk niet goed bepalen of dat ook aan het origineel, het Frans ligt. Ik zie wel, dat de vertaler de 'latijnse zinsconstructies' haast letterlijk volgt. Ik herken dat uit het Spaans. Maar Frans is een anderssoortige taal dan het Nederlands, je moet de zinnen soms helemaal omzetten. Ik geloof dat dit het verschil heet tussen een analytische en een synthetische taal, maar daar verdiep ik me nu even verder niet in.
Verder is de taal - los van de kwaliteit van de vertaling - ouderwets. Ik mag me gelukkig prijzen dat er tegenwoordig zulke mooie, moderne vertalingen verschijnen van oude meesterwerken. Ik denk aan Moby Dick, vertaald door Barber van der Pol. Of De Belijdenissen van Augustinus, vertaald door Wim Sleddens O.S.A. De laatste is echt prachtig, met mooie tussenkopjes, die de - soms ook wat langdradige tekst - heel mooi overzichtelijk maakt.
Kortom: je hebt met dit onderhavige boek een heel gedateerd werk in handen.
Christus in de storm op het meer van Galilea, Rembrandt van Rijn, 1633
Maar er is meer:
Het hele Jezus-verhaal bestaat volgens mij uit de verhalen zoals opgetekend door de evangelisten Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes. De eerste drie worden de synoptische evangeliën genoemd, omdat ze vaak in drie kolommen naast elkaar werden gelezen. Synopsis betekent: samen gelezen.
Sommige stukken zijn woordelijk hetzelfde bij deze drie mannen.
Voor mij als niet-bijbelkenner was het bovendien lastig de samenhang te onderkennen. Wanneer gebeurde wat, en wie was wie precies? Want ook het Johannes-evangelie werd erdoorheen gevlochten. En dan: zoon van Zebedeus, Judas Karioth (wij zeiden: Iskariot), Maria, zuster van Lazarus..... Ik wist af en toe gewoon niet waar ik was in het verhaal, of over wie het ging. Dat leidde me af.
Al deze lees-moeilijkheden leidden mij eigenlijk erg af van het eigenlijke onderwerp. Het was een exercitie 'met het hoofd' , en dat zou precies niet moeten met dit onderwerp. 
Rembrandt, Farizeeërs in de tempel, 1648.
Wat ik wel mooi vond - tot op zekere hoogte - was Mauriacs betrokkenheid bij zijn onderwerp. Ik herkende de auteur van Thérèse Desqueroux in de beschrijving van een Jezus die maling heeft aan geld, aan trots, aan uiterlijk godsdienstvertoon (zoals bij Farizeeën en schriftgeleerden). Hij ziet, dat het Jezus gaat om de armen van geest, om de hoeren, de tollenaars. Het is ook precies wat de man Jezus zo verdacht maakt in de ogen van de machthebbers, religieuze en wereldlijke.
Opvallend was de scene over homoseksualiteit. Ik wist niet eens dat Jezus die verwierp, maar las het hier. Die arme Mauriac was zelf homo, het moet hem dus zwaar gevallen zijn: "Hij eischt van hen (de apostelen) schoonschip en dat zij buiten het huwelijk afzien van iedere bevrediging van allen zinnelust." Dit over de kuisheid. Maar dan: "Dat Zijn vrienden vanaf hun geboorte behept kunnen zijn met die en die neiging, gebukt mogen gaan onder het gewicht eener bepaalde erfelijke belasting, dat ignoreert Christus. "
Kruisiging Christus, Rembrandt, 1631.
Ik heb nu al mijn bezwaren opgesomd, en ik had er ook veel last van bij het lezen. Maar mooi blijft toch de aandacht en de liefde voor de religie, voor het geloof in Jezus als Zoon van God.
In dat verband heb ik ook het voorwoord opgenomen van Maurice Zundel:
"Wanneer hun echter bij al deze eigenschappen (scherpzinnigheid, geduld, wetenschappelijkheid et cetera) het Geloof ontbrak, vermochten zij niet tot het leven zelf dier teksten door te dringen et cetera."
Maurice Zundel was een Zwisters theoloog en mysticus. Heel invloedrijk - waarmee maar weer eens bewezen is dat er heel veel gebeurt buiten het Nederlands taalgebied waar wij geen enkele weet van hebben.
Maurice Zundel, geestverwant Mauriac. 1897-1975
1885-1970
- "Il a fallu que Dieu s'engouffrât dans l'humanité, et qu'à un moment précis de l'histoire, sur un point déterminé du globe, un être humain, fait de chair et de sang, ait prononcé certaines paroles, accompli certains gestes, pour que je me mette à genoux.
- Si le Christ n'avait pas dit : " Notre Père... ", je n'eusse jamais eu de moi-même le sentiment de cette filiation ; cette invocation ne serait jamais montée de mon cœur à mes lèvres.
- Je ne crois qu'à ce que je touche, qu'à ce que je vois, qu'à ce qui s'incorpore à ma substance, et c'est pourquoi j'ai foi dans le Christ.
- Tous les efforts pour réduire en lui la condition humaine vont à l'encontre de ma plus profonde tendance, et sans doute y faut-il rattacher mon obstination à préférer au visage du Christ-roi, du Messie triomphant, l'humble figure torturée de l'homme que, dans l'auberge d'Emmaüs, les pèlerins de Rembrandt reconnaissent à la fraction du pain, notre frère couvert de blessures, notre Dieu. "
F. M.
Heruitgave 1999.
Mijn vertaling:
-'Het was nodig dat God de mensheid binnenstormde, en dat op een precies bepaald moment in de geschiedenis, op een bepaald punt van de aarde, een mens, gemaakt van vlees en bloed, bepaalde woorden moest uitspreken bepaalde gebaren moest maken, om te bereiken ik op mijn knieën val.
-Als Christus niet had gezegd: "Onze Vader ...", zou ik nooit uit mezelf het gevoel hebben gehad van deze verwantschap; deze aanroep zou nooit zijn ontstaan uit mijn hart en tot uitdrukking gekomen in mijn woorden.
-Ik geloof alleen in wat ik aanraak, in wat ik zie, in wat in mijn wezen is opgenomen, en daarom heb ik geloof in Christus .
-Alle inspanningen om de menselijke conditie in hem te verdonkeremanen, druisen in tegen mijn diepste overtuiging, en ongetwijfeld ben ik noodzakelijkerwijs koppig in mijn voorkeur voor de nederige gekwelde figuur van de man die Rembrandts pelgrims in de Emmaüsherberg herkenden aan het breken van het brood, onze broer bedekt met wonden, onze God - boven het aangezicht van Christus de Koning, van de zegevierende Messias.
-'Het was nodig dat God de mensheid binnenstormde, en dat op een precies bepaald moment in de geschiedenis, op een bepaald punt van de aarde, een mens, gemaakt van vlees en bloed, bepaalde woorden moest uitspreken bepaalde gebaren moest maken, om te bereiken ik op mijn knieën val.
-Als Christus niet had gezegd: "Onze Vader ...", zou ik nooit uit mezelf het gevoel hebben gehad van deze verwantschap; deze aanroep zou nooit zijn ontstaan uit mijn hart en tot uitdrukking gekomen in mijn woorden.
-Ik geloof alleen in wat ik aanraak, in wat ik zie, in wat in mijn wezen is opgenomen, en daarom heb ik geloof in Christus .
-Alle inspanningen om de menselijke conditie in hem te verdonkeremanen, druisen in tegen mijn diepste overtuiging, en ongetwijfeld ben ik noodzakelijkerwijs koppig in mijn voorkeur voor de nederige gekwelde figuur van de man die Rembrandts pelgrims in de Emmaüsherberg herkenden aan het breken van het brood, onze broer bedekt met wonden, onze God - boven het aangezicht van Christus de Koning, van de zegevierende Messias.
F.M.
Dit werk is gekoppeld aan Lukas 24:31
Dit is het bekendste van alle werken die Rembrandt maakte over de Emmaüsgangers. In 1626 maakte hij ook al een schilderij van de maaltijd. Plechtige sfeer. De bediende heeft nog niets door.
Afbeelding van Christus Koning,
Jan van Eyck, lam gods, detail.
Foto van de vertaler, Frans van Oldenburg Ermke.
Engelse uitgave.
Nog even iets over de schrijver van het voorwoord, Maurice Zundel. Ik noemde hem al een geestverwant van Mauriac.
Zundel geeft een totaal andere visie op God dan wij gewoon zijn. Zundel zegt dat God heel dikwijls verkeerd begrepen wordt. Hij doelt hiermee op de visie die nog bestaat bij vele mensen dat God een heerser of baas is die boven alles en allen staat. Hoe kan die almacht gecombineerd worden met de liefde die Hij is? Almacht is eerder een bestuurlijk begrip terwijl liefde ontstaat binnen relaties. Maurice Zundel ontdekt dat Gods ware gelaat de liefde is en gebruikt hiervoor een vergelijking. God is niet degene die de mens verplettert vanuit zijn overmacht maar Hij is degene die zich geeft, zich volledig geeft.
Rembrandt, De Terugkeer van de Verloren Zoon, 1642.
(Mooi beeld bij het Onze Vader. Niet alleen de zoon zakt door de knieën, ook de vader doet dat.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten