De gelukkige klas, Theo Thijssen, 1927 (2007)

Geschenk Nederland Leest 2007

Na Kees de jongen en Het Taaie Ongerief kwam ik nu eens aan De Gelukkige Klas toe, van Theo Thijssen. Een boek uit 1927. In 2007 is het boek het geschenk geweest van de bibliotheek in het kader van Nederland Leest.
Het is een heel leuk en leesbaar boek over een onderwijzer en zijn klas met veertig kinderen in een arme buurt in Amsterdam. Meester Staal beschrijft in dagboekvorm zijn wederwaardigheden, de  gewone alledaagsheden in een klas van toen. De eerlijkheid van de meester, het getrouw weergeven van wat er gebeurt in de klas (hij beschrijft zijn falen en ijdelheden net zo goed als zijn successen) maar vooral de liefde die hij als onderwijzer voelt voor zijn werk en voor zijn klas, maken het boek tot iets heel moois. Een echte 'Thijssen'.

Theo Thijssen

Zoals gezegd: de school en de kinderen zijn arm. Op school zijn er nauwelijks leesboekjes, papier is schaars. De kinderen zien er soms smoezelig uit, er wordt duidelijk moeite gedaan ze in elk geval naar school met iets knappere kleding en schoenen voor de dag te laten komen. Aandoenlijk is het verhaal van Kris Beekbergen, die  onverwachts op zijn verjaardag met een opzichtig grote roze zak komt om te trakteren. Het zijn noten, die zijn moeder nog allemaal heeft afgeboend. Maar alle noten blijken rot te zijn, niemand heeft er iets aan. Duidelijk niet in een winkel, maar bij een louche straatkar gekocht...
Ook de gezondheid is slecht, de eeuwig zieke Louis van Rijn sterft zelfs aan het eind van het boek in een kamer die ruikt als een stal. Meester Staal en zijn vrouw sterven ten slotte allebei aan longontsteking.
Er zijn een paar kinderen die veel aandacht krijgen in het boek: Fok, Staals 'factotum', die meester met alles helpt (de sleutel en de kast) en meester altijd met een half woord begrijpt. Hilletje, het 'vrouwtje' van de klas;  Marcus Meijer, een van de 'Israëlieten', die op zaterdag, de sabbath, natuurlijk niet op school verschijnen.

Meester heeft er plezier in als de klas leergierig is.

Meester Staal leert Frans bij, om hogerop te kunnen komen, en meer geld te kunnen verdienen op een wat betere school. Zijn vrouw spoort hem daartoe geregeld aan, hetgeen hem irriteert. Want de man is eigenlijk erg tevreden met zijn werk en zijn klas. Hij houdt ervan als alles op rolletjes loopt, als hij en de klas elkaar goed kunnen verstaan en het leren met plezier gebeurt. In die samenwerking komt soms de klad, en dan zoekt hij oprecht hoe hij de machine weer goed geolied kan krijgen. Eén keer loopt dat bijna verkeerd af, als hij, zelf tegen een overspanning aan, Frans de Wit een klap verkoopt. De meester is daar zelf het ergste van ondersteboven, en zoekt naar wegen om Frans tegen het lijf te lopen om het goed te maken. Dat gebeurt na een paar dagen, en hij viert het 'happy end' met het kopen van een pijp en een onsje tabak uit de volkswinkel van De Wit.
Hij heeft een hekel aan de plicht het klassenschrift te moeten bijhouden. Alles wat niet echt helpt om de kinderen  te verheffen, verfoeit hij.
Lezenswaardig is het verhaal over het uitlenen van boeken; zo krijgt hij de klas ook thuis aan het lezen. De kinderen moeten de gekafte boeken in krantenpapier mee naar huis nemen. De meisjes maken hier misbruik van, door de boeken onderling uit te ruilen. Zo liggen ze al snel voor op het uitdeelschema, en vervalt de eerlijkheid van het systeem. Net als in Kees de Jongen denken we geheel en al met de meester mee, over hoe hij hiermee om moet gaan, hoe leuk/niet leuk hij erover doet tegen de klas, de teleurstelling die het voor hem is dat zijn Fok ook aan het bedrog heeft meegedaan... De opluchting dat dat toch anders blijkt te zitten.
Het is een boek met nauwelijks een verhaal - al vond ik dat stukje dat hij Frans de Wit had geslagen toch wel even spannend.  Het is meest een beschrijving van hoe het toegaat in een klas van toen. Het doet lichtvoetig aan, terwijl er natuurlijk schrijnende zaken aan ten grondslag lagen.
Mooi boek, voor eens ertussendoor.

Noch deze hagelwitte klas, noch de sfeer van dit filmpje geven wat mij betreft de sfeer goed weer van het boek. Toch maar erbij gezet, over Leentje Roos, die zo veranderd was op school.