Studiebol: In het café van de Verloren Jeugd, Patrick Modiano, 2008 (2013)

Trouw-uitgave

Dit boekje kwam uit in de reeks Europese Literatuurcollectie van Trouw, als deel 1, in 2013. De eerste Nederlandse vertaling verscheen in 2008. In Frankrijk had Le Café de la Jeunesse Perdue toen al weken op de bestsellerslijsten gestaan.
Ik begon het te lezen zonder ook maar iets van Modiano af te weten; ik wist zelfs niet of het wel of niet een tijdgenoot was. Op de achterkant van het boek las ik, dat het café waar het om gaat een zestiger-jaren café in Parijs is.

Er zijn vier vertellers in dit boek, die alle vier vertellen over de figuur Louki, eigenlijk Jacqueline Delanque. Een jonge man die de Hogeschool voor de Mijnbouw bezoekt, een detective, Caisley, ingehuurd door de man van Jacqueline, Louki zelf, en haar minnaar Roland.

Van Modiano wordt gezegd, dat Parijs in zijn boeken een volwaardige rol meespeelt. Dat is zonder twijfel waar, hij noemt precies elke straatnaam, plein, namen van cafés, noem het maar op. Café Condé ligt in de buurt van het Place de Odéon in Parijs. Louki's moeder was ooit danseres in Le Moulin Rouge, Louki woonde daar vlak bij en ging 's nachts dwalen. Toen ze getrouwd was woonde ze in Neuilly, als het huwelijk op de klippen loopt wil ze daar niet meer heen.
Het verhaal is kort weer te geven: in café Condé komt een groep mensen bijeen, waaronder ook Louki. Met terugwerkende kracht wordt nagegaan door de vier personen wat er met Louki aan de hand was. Na een ongelukkige, want eenzame jeugd, raakt ze aan lager wal door de vrouw Jeannette Gaul, die ook Doodskop genoemd wordt. Ze neemt drugs, en onder invloed daarvan springt ze uit het raam.

Franse uitgave.

Alle boeken van Modiano schijnen autobiografisch te zijn. Café Condé is (ik citeer uit het NRC: )

Een toevluchtsoord voor ontheemden, die ‘geen enkele ankerplek in hun leven hebben’, ‘mensen die op een dag verdwijnen, waarna je je ineens realiseert dat je niets van hen wist, zelfs niet hun echte identiteit’.
Een echte Modiano dus, waarin de auteur met meesterhand een wereld van stilte en onbestemde weemoed oproept, een wegvliedend en ongrijpbaar universum waartegen alleen het opstellen van namen- en adressenlijstjes een mogelijk verweer kan zijn. Wie schrijft kan ten minste nog iets van de voorbije tijd bewaren. Zo is er een vaste cafébezoeker, ‘le capitaine’, die jaar na jaar in een schrift noteert wie er op welke tijd het café binnenkomt. In wezen ‘probeert hij de vlinders die enkele minuten rond een lamp cirkelen te redden van de vergetelheid’.

In het nawoord vertelt de vertaler, dat er ruim vijftig namen van personages, en meer dan 100 verschillende topografische aanduidingen zijn. Voorts tientallen namen van cafés, drankjes, geneesmiddelen en wat niet al. Vele namen verwijzen naar personen, zaken, straten enzovoorts die werkelijk bestaan of bestaan hebben, andere hebben een mooie evocatieve klank of versluierde connotaties.

Het begrip 'neutrale zone' krijgt een bepaalde betekenis: stukken stad waar je als het ware buiten de echte, harde realiteit bent. Er is ook iemand die díe plekken noteert.
Modiano's wereldbeeld wordt in deze roman steeds weer anders benaderd, zoals:

‘In dit leven dat je soms voorkomt als een braakliggend stuk grond zonder bewegwijzering, tussen verdwijnende lijnen en verloren horizons, zou je punten willen vinden waarop je je kunt oriënteren, je zou een soort kadaster willen opstellen, zodat je niet langer het idee had doelloos rond te zwerven. Ik zweeg, keek naar de stapel tijdschriften. Midden op de lage tafel, een grote gele asbak met de tekst: Cinzano. En een ingebonden boek met de titel: Adieu Focolara. Zannetacci. Jean-Pierre Choureau. Cinzano. Focolara. En aan dat alles moest je dan betekenis zien te geven.’

De Louki-figuur lijkt een 'zusje' te zijn van de vrouwen uit Des Inconnues - wat ik maar aanneem, ik ken zoals gezegd verder niets van Modiano. Ook de figuur van de halve sekteleider, Guy de Vere, schijnt al eerder in Des Inconnues te zijn geïntroduceerd.
De boektitels die genoemd worden hebben ook allemaal betekenis - die ik nu maar laat.

Dit jaar kreeg Modiano de Nobelprijs voor literatuur “voor de herinneringskunst waarmee hij de meest ongrijpbare menselijke lotsbestemmingen heeft weten op te roepen”.