Routekaart:
SchopenhauerSchopenhauer en de melancholie
Excursie: de bijzondere plaats van de muze
Ionas Burgert, de wereld van Schopenhauer. 
Arthur Schopenhauer, 1788-1860
Duits filosoof (van Pruisische afkomst) met uitgesproken pessimistische wereldbeschouwing. Groot stilist. Zijn bekendste werk is Die Welt als Wille und Vorstellung (1818, 1844) waarin hij zijn eigen metafysica uiteenzet: achter de zintuiglijke wereld schuilt een algemene wil waarvan wij mensen slechts fenomenale manifestaties zijn. De mens is in dit wereldbeeld dan ook in de eerste plaats een "willend" wezen waarbij het verlangen centraal staat en niet het redelijke verstand. 
In het sluitstuk van dit college behandel Rodenburg de kunstenaar Jonas Burgert.
Die Welt als Wille und Vorstellung; hoofdwerk van Schopenhauer.
Verscheen in 1819 en werd in 1844 sterk uitgebreid.
Nederlandse vertaling van 2012, Hans Driessen
Ik vond het interessant over Schopenhauer te horen, ik kende hem eigenlijk niet.
Aanvankelijk kostte het mij moeite het begrip 'wil' bij Schopenhauer goed te verstaan. Wil is toch wil, wat wil ik?
Bij Schopenhauer gaat het om heel het menselijk streven, verlangen, begeren. Het is iets veel ruimers dan het puur verstandelijk redeneren. Eigenlijk zou je de ratio 'het topje van de ijsberg' kunnen noemen, dat stukje van 'de mens' dat boven water uitsteekt. En alles wat verborgen blijft, 'doet' de mens willen wat hij wil.
Er moet nog worden opgemerkt, dat de filosofie tot dan toe zich louter met dat rationele deel heeft beziggehouden, sinds Plato en Aristoteles.
Schopenhauer brengt daar verandering in.
Overigens was hij als hoogleraar helemaal niet populair, de collegezalen van Hegel liepen vol, die van Schopenhauer juist niet!
De mens kan zich een voorstelling maken van de wereld buiten zich - maar dat wordt onmogelijk als het om de eigen, menselijke binnenwereld gaat.
Prachtige gedachte!
Ook daarom zo mooi, omdat we hierin het onbewuste van Freud herkennen, maar Freud werd pas geboren in 1856!
Schopenhauer heeft de invloed ondergaan van Goethe, die route liep via zijn moeder, en betrof vooral de kleurenleer van Goethe.
Verschenen in 1810.
Goethe gaf in zijn kleurenleer ruimte voor gevoelservaringen die opgewekt worden bij de mens. Het waarnemen van een kleur is dus een innerlijk fenomeen, tenminste voor de mens die zijn gevoel niet onderdrukt. Goethe maakte bij de ontwikkeling van zijn kleurenleer veelvuldig gebruik van inzichten van kunstschilders die uitdrukten hoe zij de kleuren (psychologisch) ervoeren.
Hoewel de huidige wetenschap duisternis beschouwt als de afwezigheid van licht, ziet Goethe duisternis als een waarneembaar fenomeen: als de polaire tegenhanger van licht. Op deze dualiteit van licht en duisternis heeft Goethe zijn kleurenleer gebaseerd. Kleuren ontstaan volgens Goethe uit de wisselwerking of 'menging' van licht en duisternis.
Hoewel de huidige wetenschap duisternis beschouwt als de afwezigheid van licht, ziet Goethe duisternis als een waarneembaar fenomeen: als de polaire tegenhanger van licht. Op deze dualiteit van licht en duisternis heeft Goethe zijn kleurenleer gebaseerd. Kleuren ontstaan volgens Goethe uit de wisselwerking of 'menging' van licht en duisternis.
Schopenahuer was door zijn familie voorbestemd om de handel in te gaan. Dat wilde hij helemaal niet, maar het bracht hem op zijn reizen wel in contact met veel menselijke ellende, onder ander galeislaven in Zuid-Frankrijk. Dat zal hem wel geholpen hebben met zijn pessimistische levenskijk.
In zijn Die welt als... staat ook zijn esthetica: de kunst kan de mens helpen om zich staande te houden in de ellende van de wereld. Het zijn vluchtheuvels. Vooral de muziek acht Schopenhauer hoog. Bij kunst-(muziek)-beleving is de consternatie (de pijn aan het leven, de melancholie) even niet voelbaar. Denk hierbij ook aan het woord kwintessens: het is het element ether, het vijfde element dat overal inwoont. Muziek kan ons rechtstreeks dingen openbaren van 'de wil'.
Schopenhauer leefde als solitair. Hij had tijd en ruimte nodig voor zijn werk.
De wil bij Schopenhauer is dus een oerkracht, het onbewuste; een energie die zich wil manifesteren. De wil is irrationeel zich manifesteren; een drift.
Schopenhauer werd onder meer beïnvloed door de Veda's. Er is geen God die alles voortbrengt.
Rig Veda ऋग्वेदः (1495–1735), manuscript.
De Veda's (Sanskriet veda voor kennis) zijn de oudste en heiligste geschriften van het hindoeïsme. Zij behoorden tot een mondelinge traditie waarvan een deel na vele eeuwen op schrift is gesteld.
Zie De Kluizenaar:
"Hoe kwam Schopenhauer de grond van alle dingen op het spoor? (....) De heilige boeken van het hindoeïsme noemen de wereld der verschijnselen Maya. Door onze zintuigen zijn wij verstrikt in de webben van Maya en de wereldziel, de essentie van de wereld, houdt zich voor ons verborgen. De wereldziel wordt in de Upanishaden aangeduid met Brahman. Schopenhauer noemde zijn hoofdwerk Die welt als Wille und Vorstellung, maar had het voor hindoes een andere titel kunnen geven: Die Welt als Brahman und Maya.
Zie over dit thema: Arthur Schopenhauer, De Woelige jaren van de filosofie, door Rüdiger Saffranski. 2020.
Het worden blijft altijd aanwezig, bij Schopenhauer - waar heb ik dat meer gehoord... :-)
Melancholie - het thema van deze cursus - was voor Schopenhauer erg belangrijk. Het was een moment voor hem van de persoonlijkheid in de eigen subjectieve ervaring. Anders gezegd: onze blik op de wereld hangt af van wat je hebt meegemaakt, is altijd subjectief. Schopenhauer wees als eerste op dat feit, de filosofie meende tot dan toe altijd objectief te zijn.
Subjectiviteit is gekoppeld aan het individu.
Parerga en paralipomena, Schopenhauer;
Deze uitgave bestaat uit vier boeken, die 'uitblinken door hun stilistische brille, erudiete geestigheid en aforistisch meesterschap'. Schopenhauer schrijft over tal van onderwerpen die zijn kritische aandacht hadden: over paranormale verschijnselen, over de droom, over zelfmoord, over de vrouw, over de vertelling, over incompetente universiteitsfilosofen, over het schrijven en stijl, en over nog veel meer.
Men zou Parerga en paralipomena een verkapte intellectuele autobiografie kunnen noemen, waarin een filosofenleven van lezen en lijden tot uitdrukking komt.
Zelf noemde Schopenhauer dit werk 'mijn filosofie voor het volk'.
Uit dit werk kunnen we lezen, dat melancholie voor Schopenhauer voorkomt bij mensen die in constitutie iets anders zijn dan anderen. Hij is 'in scheve verhoudingen' aangelegd, de sensibiliteit is bij een melancholicus veel groter dan bij de doorsneemensen.
De hypersensitiviteit komt van binnenuit, uit het innerlijk - anders dan bij 'een slechte bui', die komt van buiten.
Melancholie acht Schopenhauer inherent aan het leven zelf, zoals het leven voortkomt uit de Wil. Er is een disbalans die pijnlijk is, 'het zit niet goed tussen mij en de wereld.'
Schopenhauer vindt het ook een manier om naar de wereld te kijken, het is juist om die ervaring te kunnen uithouden (doorstaan, AdW). Het is een positief instrument, een fijn gestemd meetinstrument om de wereld onder ogen te zien en er gebruik van te kunnen maken. Zo wordt melancholie uiteindelijk een positief iets.
Schopenhauer werd vereerd door zowel Wagner als door Nietzsche.
0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0
Trag früh, 2017.
Singt sich
Sinn frisst; tevens omslag van dit boek, een monografie. De begeleidende tekst verklaart precies waarom Rodenburg Burgert hier laat zien bij dit college. Ik citeer:
Jonas Burgert (*1969) is one of today's most distinguished figurative painters and a breathtaking storyteller between the times. The pictorial spaces of his panoramic and masterly executed paintings are as vivid as imagination itself and an abysmally enigmatic mirror of human life. One is thrown into the visual turmoil of their multifocal narrational layers, tossed amidst mysterious happenings, strange figures and creatures. This book, accompanying his comprehensive solo exhibition at the Arp Museum, unfolds his fascinating artistic universe, not least due to seven new monumental paintings.
Nog een laatste: Vichlast, Jonas Burgert.
Burgert komt uit Berlijn.
De schilderijen van Burgert zijn geweldig! Ik kan iedereen aanraden Burgert website te bekijken, jonasburgert.de/works/ !
De foto's komen van die site.
Burgert is sterk beïnvloed door Hiëronymus Bosch.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten