Geweldloze Communicatie, Marshall B. Rosenberg, 2017 (2003)

"Nonviolence means avoiding not only external physical violence but also internal violence of spirit. You not only refuse to shoot a man, but you refuse to hate him"

(Martin Luther King)

Uitgave 2017.

De oorspronkelijke titel is Nonviolent Communication: a language of life. De vertaling is van Pieter van der Veen en Chiel van Soelen. De ondertitel in het Nederlands is: Ontwapenend, doeltreffend en verbindend. 
Dit is een herziene druk van de (Amerikaanse) uitgave van 1983.

Dit boek heeft mij veel problemen verhelderd die zich kunnen voordoen bij communicatie. Het boek is ook zeer duidelijk - maar niet gemakkelijk. Ik zou het niet één-twee-drie onder de categorie zelfhulpboeken willen scharen. Of misschien toch wel, maar dan het type zelfhulpboek, dat je regelmatig nog eens pakt en herleest. Want gemakkelijk is de opgave die gesteld wordt niet.

Marshall Rosenberg rekent kort gezegd af met het fenomeen oordeel. Zowel de positieve als de negatieve oordelen. Een oordeel over iemand geven zegt altijd iets over die ander: je vindt die geweldig, of gek, of racistisch, of een oen, een gemenerik, een liegbeest, een schatje: ga zo maar door. Het zegt evenwel niets over jouzelf, de spreker.
Rosenberg zegt, dat jouw oordeel gebaseerd is op jouw eigen gevoelens, die weer voortkomen uit  jouw eigen behoeftes.
Iemand is dus geweldig, omdat die jou gelukkig maakt omdat hij geheel en al aan jouw behoefte van een ideaal welk dan ook) voldoet. leugenaar omdat je in hem teleurgesteld bent omdat je hem niet vertrouwen kunt. Een gemenerik omdat hij/zij jou of een ander pijn heeft gedaan en je daarover zeer verontwaardigd bent.

Het probleem is, dat als je spreekt met die oordelen, de ander zich gauw aangevallen zal voelen, en dan loopt de communicatie meteen stuk. 

Ga je van je eigen gevoelens uit, dan probeer je verbinding te leggen met die ander.
Het kan ook anders: niet uitgaan van je eigen gevoelens, maar uitgaan van de gevoelens van degene(n) met wie je spreekt. Daarnaar op zoek gaan, plus naar de onderliggende behoeftes.

De gemene tovenaar Jafar uit Disney's Alladin

Ik sla trouwens een belangrijk iets over:
Rosenberg onderscheidt: Waarnemen, gevoel, behoefte en verzoek.
Over behoefte en gevoel heb ik al iets gezegd, maar het begint natuurlijk met waarnemen. Wat neem je precies bij jezelf en bij de ander waar? Is dat niet dikwijls gekleurd door je eigen (slechte) ervaring?
Uit eigen ervaring weet ik, dat hier al een probleem zit: ik (maar ik denk: de meeste mensen) hebben geleerd meteen een oordeel te vellen. Bij mij duurt het soms lang voor ik weet wat ik er zelf precies bij voel, als ik iemand bijvoorbeeld 'verbitterd' noem. Ik denk dat het ook een soort frustratie is, omdat er geen hoop meer lijkt te zijn -  waartegen ik me verzet.

Van: www.desteven.nl

Een verzoek doen kan ook een belangrijke verschuiving teweeg brengen. Vergelijk het maar eens met 'iets eisen': hoe vaak gebeurt het niet, dat een verzoek in wezen dwingend is, en de ander geen ruimte geeft om 'neen' te zeggen?

(Foto Flickr.com

Empathie: de vaardigheid om je te verplaatsen in de beleving van een ander. Maar Rosenberg vraagt ook empathie en compassie met jezelf. 

Een apart hoofdstuk wijdt Rosenberg aan de empathie, in en buiten jezelf.  Hij vindt het niet goed werken als we leven vanuit schuld en/of schaamte: in feite zijn we dan bezig ons te richten naar de eisen van een ander. Als we vanuit vrijheid kunnen kiezen om een levensbehoefte van onszelf te vervullen, dan doen we dat altijd met plezier.
In dit verband is het ook belangrijk onderscheid te maken tussen ieders verantwoordelijkheid. Je kunt niet de verantwoording nemen voor een ander, maar sommige mensen zijn wel zo opgevoed, of geconditioneerd.

Een mooi voorbeeld over verantwoordelijkheid nemen, of juist niet:
De meester zei tegen zijn leerling: “Stel, iemand komt naar je toe met een cadeautje, maar je neemt het niet aan. Van wie is dan het cadeautje?” “Van degene die het jou wil geven”, antwoordde zijn leerling. “Datzelfde geldt voor dingen als jaloezie, boosheid en beledigingen.” Zei de meester. “Als je het niet aanneemt, blijft het van de ander ….” Onthoud het als je iemand tegenkomt die je ‘iets’ wil geven.

Als je het gevoel hebt, dat je dingen doet omdat dat MOET,  is het goed dat eens onder de loep te leggen. Van wie, of waarom MOET dat eigenlijk? Of KIES je ervoor de dingen zo te doen. (Als voorbeeld geeft hij: ik moet mijn kinderen naar school brengen, dat geeft me een vervelend gevoel. Maar als ik erover nadenk, is het iets waar ik zelf voor kies, omdat ik het contact met mijn kinderen waardevol vind.

Rosenberg geeft tal van voorbeelden van alle genoemde manieren van geweldloos communiceren. Hij schrijft ook voorbeelden op van gesprekken die mislukken, en laat zo zien dat het voor hemzelf ook niet gemakkelijk is. Hij geeft als bijvoorbeeld een keer dat hij werd uitgelachen door een hele groep. Een ander, met zijn eigen kind, waarbij hij wel degelijk kwaad werd. Dat maakt hem voor mij ook heel integer.
Rosenberg raadt aan, om eerst rustig te worden bij kwaadheid..

Er zijn heel veel groepen die GC beoefenen, zowel in de Verenigde Staten als in de rest van de wereld, ook in Nederland. In Nederland heb je het Nederlands Centrum voor Geweldige Communicatie, zie DEZE SITE.  (Het Geweldige in hun naam is een knipoog naar het geweldloos van Rosenberg, op wie zij hun werk baseren.)

Ik wist niet waarom er een giraffennek in het logo zit.

Maar ik vond de volgende uitleg:

Een boekje van Justine Mol, voor mij onbekend.

Zoekend naar een verklaring van die giraffennek, kwam ik terecht op een PDF van 's Heeren Loo, getiteld DIALOOGTRAINER. 

Ik kwam daar allerlei informatie tegen, die zo uit het boek van Rosenberg leek te zijn gekomen. Ik kon het niet laten en heb enkele citaten uit die luisterwijzer opgenomen.

En oh ja, die giraffe: die speelt ook een rol bij Marshal Rosenberg, getuige deze foto:

Rosenberg, 1934-2015; met poppen jakhals en giraffe. 

De communicatie van de giraffe, een dier dat zelfs cactussen kan verteren, is met begrip. Een giraffe biedt een luisterend oor en oordeelt niet. Dit dier voelt zich met zijn lange nek minder snel persoonlijk aangesproken. Hij staat ‘boven’ alle kritiek.

De jakhals is best een agressief dier. Wie communiceert als een jakhals is vaak kritisch, oordelend, aanvallend, verwijtend of op de persoon.
Beide dieren, de jakhals en de giraffe, zijn in ons allemaal aanwezig, ook als we niet met anderen communiceren. We hebben namelijk een oordeel over onszelf: ‘Ik ben te groot, te dik, te dun, te klein, te serieus, te gevoelig, te oud…..’ En over die ander: ‘Hij snapt het niet, hij is arrogant, hij is dominant hij is…….’ Geweldloze Communicatie traint ons om als een giraffe te communiceren, ook als er een jakhals tegenover ons staat of in onszelf te kop opsteekt.

Zowel bij Rosenberg als bij 's Heeren Loo vond ik wat nuttige lijstjes, die ik hier graag overneem van 's Heeren Loo:

Vaak vinden we het best lastig de woorden te vinden die passen bij wat er in ons of de ander leeft. Daarom stelt Rosenberg met de Geweldloze Communicatie voor om woordenlijsten bij de hand te houden over de verschillende gevoelens en behoeften die je kunt hebben. 

BOOS: Kwaad Wrokkig Woedend Razend Verontwaardigd Kokend Furieus 

OPGELATEN: Verward Schuldig Gegeneerd Beschaamd Ongemakkelijk Opgelaten 

GEÏRRITEERD: Ontstemd Verontwaardigd Gefrustreerd Ontevreden Ongeduldig Narrig GESPANNEN: Gestrest Overweldigd Nerveus Ongerust Ademloos Zenuwachtig 

VERLANGEND: Jaloers Afgunstig Hunkerend Nostalgisch Smachtend Verlangend 

KWETSBAAR: Onveilig Hulpeloos Op mijn hoede Machteloos Moedeloos Breekbaar Wiebelig Onzeker 

Leuk plaatje bij Kwetsbaarheid: je 'inner sukkel', haha.

AFWEZIG: Teruggetrokken Onverschillig Vervreemd Apathisch verveeld Gelaten Koel Koud 

BANG: Benauwd Onzeker/klein Verschrikt Versteend Ongerust Paniek/angst Bezorgd Timide / verlamd 

ONRUSTIG: Ongemakkelijk Geschrokken Verontrust Vertwijfeld Overstuur Geschokt Bezorgd Verrast 

PIJN: Eenzaam Gekwetst Berouwvol Diep bedroefd Verschrikkelijk Verdrietig Beroerd Leeg AFKEER: Verbittering Verachting Walging Afschuw Ontzetting Haat 

TREURIG: Triest Bedroefd Wanhopig Ongelukkig Teleurgesteld Terneergeslagen 

VERDRIETIG: Hopeloos Depressief Ongelukkig Ontmoedigd Teleurgesteld Terneergeslagen VERMOEID: Afgemat Uitgeput Slaperig Beverig Futloos Leeg/koud 

VERWARD: In tweestrijd Ambivalent Verbaasd Onthutst Verloren Perplex

De bedoeling van geweldloze communicatie is om te verbinden. Dus niet de agressievelingen, gemeneriken, verbitterden, rotzakken en dergelijke uitsluiten. We hebben zelf ook een jakhals van binnen.

Voorbeelden van Behoeften: 

VERBINDING Nabijheid Acceptatie Erkenning Erbij horen Gezelschap Waardering Vertrouwen Vriendschap Genegenheid Betrokkenheid Communicatie Je thuis voelen Saamhorigheid Wederkerigheid Gelijkwaardigheid Verbondenheid Rekening houden met elkaar Eenheid Warmte| begrip Bevestiging Aandacht 

EERLIJKHEID Respect Integriteit Helderheid Consistentie Rechtvaardigheid (zelf)expressie Authenticiteit 

AUTONOMIE Keuze – vrijheid Ruimte|Eigenheid Flexibiliteit Zelfstandigheid Gelijkwaardigheid Daadkracht Open(hartig)heid 

STRUCTUUR Orde | overzicht Voortgang Richting | focus Afronding Vaardigheid Duidelijkheid Transparantie 

SAMENWERKING Collegialiteit Bekwaamheid Effectiviteit Doeltreffendheid Ondersteuning Waardering Perspectief 

LIEFDE Geborgenheid Intimiteit Empathie Mededogen Schoonheid (innerlijke) vrede 

WELZIJN Harmonie | Flow Helderheid Regelmaat Balans | Kracht Gemak | Steun Luchthartigheid FYSIEK WELZIJN Voedsel | Water Lucht | Slaap Beweging | Rust Veiligheid Beschutting Tederheid Koestering Gemak Flexibiliteit Stabiliteit Zorgzaamheid Gezondheid Aanraking 

ZINGEVING Betekenis Bewustzijn Besef | Inzicht Bijdragen Ertoe doen Ontdekken Participatie Deelname Rouwen | Vieren Leren | Groeien Van belang zijn Heelheid Zuiverheid | Puurheid 

SPEL & PLEZIER Vreugde Spontaniteit Dynamiek Variantie Flow 

CREATIVITEIT Avontuur Inspiratie Uitdaging Ontdekken Co-creatie.

Niet minder belangrijk zijn de zogenaamde Pseudo-gevoelens:
Pseudo-gevoelens lijken iets te zeggen over wat er leeft bij de ander, maar in feite zijn het instinkers. Bij deze gevoelens zit een impliciet oordeel over de ander. Deze zijn te herkennen doordat je er vaak ….door jou/ door iemand anders achter kunt zetten. Die ander kan dan bijvoorbeeld zeggen “ Ik val je helemaal niet aan!” Wanneer jij zegt Dat je je in de steek gelaten voelt, dan kan iemand zeggen, “Maar ik laat je niet in de steek!”. Wanneer je zegt dat je je verdrietig of eenzaam voelt, kan niemand daar iets van zeggen, dat is jouw gevoel. Zo neem je verantwoordelijkheid voor jouw gevoel, heb je het over jezelf en is de kans groot dat de ander zich met jou kan blijven verbinden omdat hij geen ‘aanval’ hoort.

Zo lukt het allemaal niet.

Voorbeelden van pseudo-gevoelens:
Ik voel me... 

aangevallen 

geïntimideerd 

in de steek gelaten 

niet serieus genomen 

onder druk gezet 

tegen gewerkt 

voor het blok gezet 

verkeerd begrepen 

op mijn nummer gezet 

niet begrepen 

niet gewaardeerd 

niet gewenst 

niet gezien 

in het nauw gedreven 

gekleineerd 
.....

Zie: Vijf tips om jezelf en anderen te kleineren

.....
gemanipuleerd 

onveilig 

opgejaagd 

verraden 

verwaarloosd 

wantrouwig 

opgesloten 

overwerkt 

genegeerd 

gewantrouwd 

achterdochtig 

afgewezen 

bedreigd 

bedrogen 

gebruikt.

Amerikaans logo

Ik neem ten slotte een citaat op van een academisch review, van Viviane Crowley, over de Amerikaanse versie: 'Nonviolent Communication: A Language of Life' by Marshall B. Rosenberg, foreword by Arun Gandhi. Hierin is interessante informatie te vinden over de reikwijdte van het werk van Rosenberg. 

By Vivianne Crowley.

The Middle Way: Journal of the Buddhist Society
With a foreword by Mahatma Gandhi's grandson Arun Gandhi, President of the M K Gandhi Institute for Nonviolence, Nonviolent Communication is not specifically a Buddhist book, but it is an interesting exposition of the principles and techniques of non-violent communication. Rosenberg's approach is to teach people to reframe confrontational encounters and to replace old patterns of defending, withdrawing or attacking in the face of criticism and judgement. He trained originally as a psychoanalytic psychotherapist but was later influenced by the work of the humanistic psychologist Carl Rogers. He has developed training in non-violent communication that is widely used in the United States, Europe, Palestine, Israel and major conflict centres such as Rwanda to help opposing individuals and groups to conduct a dialogue with one another. Where Rosenberg's approach sits easily with Buddhist practice is his emphasis on changing our interior state of being as a prelude to entering into dialogue with others. From our inner state, he moves to the use of language, advocating language that empathizes with the 'other' in any dialogue, whether between parent and adolescent, opposing religious or ethnic factions, management and staff, teachers and pupils, prisoners and prison staff, or different interest groups in a hospital setting. His approach is set out the in a text as a series of steps of observing a situation without evaluating, identifying and experiencing one's feelings in relation to the situation and taking responsibility for them rather than blaming others for them, expressing one's needs clearly so that the other party can understand them and practising empathy and compassion towards others and their needs. The focus of the book is on clarity and on recognizing our reactions to situations as the source of distress rather than the situations themselves. This is a valuable book. The only qualification is that the examples of non-violent communication are geared towards American readers and would need to be rephrased for a European readership.

Heel verduidelijkend filmpje, met ondertiteling, ruim 9 minuten. Filmpje helaas van slechte kwaliteit.