Plaats van samenkomst voor de lezing. Op het Spui was de wekelijkse boekenmarkt gaande: ook leuk.
Simon Winder, een vrolijke Frans.
Deze boeken vormen tezamen een trilogie.
Professor doctor Lex Heerma van Voss, Huygens Ing KNAW (zie verderop).
Het was een leuke lezing op vrijdagmiddag, aan het Spui 25. Simon Winder is een luchtig verteller, en het verhaal was interessant genoeg.
Germania ten opzichte van het Romeinse Rijk.
Er zijn twee boeken vooraf gegaan aan het boek Lotharingia: Germania, en Danubia. Winder was geïnteresseerd in het Duitse taalgebied, vandaar eerst Germania. Daarop aansluitend kwam Danubia, dat tot onderwerp het Oostenrijks-Hongaarse Rijk had: ook immers Duitstalig. En toen dat af was, realiseerde hij zich, dat hij zijn onderzoek nu wel naar het oosten had uitgebreid, maar dat er aan de westkant van Germania óók nog Duits gesproken werd. Dat onderzoek leidde tot het boek dat vanmiddag besproken werd.
Lotharingia gaat over grofweg het gebied Elzas-Lotharingen. Het ontstond in het jaar 843, bij het Verdrag van Verdun, toen het rijk van Karel de Grote verdeeld werd over zijn kleinzoons Lotharius (de oudste), Lodewijk de Duitser en Karel de Kale. Dit gebeurde na de dood van Lodewijk de Vrome (840).
De expansie van het rijk der Franken onder Karel de Grote.
Winder maakte een interessante opmerking over de geschiedenis van de ongeletterde mensheid, de periode vóór onze geschiedschrijving, de zogenaamde 'dark ages'. Julius Caesar was de eerste die over Noord-Europa schreef; het waren wilden, barbaren. Sint-Servaas, ligt bij het vermeende graf van de heilige uit de vierde eeuw.
18e eeuwse editie van Julius Ceasars De Bello Gallico.
Caesar opende zijn werk met volgende woorden:1. Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. 2. Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. 3. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt. 4. Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt.
(Vertaling)
1. Heel Gallia is verdeeld in drie delen. In één daarvan wonen de Belgae, de Aquitani in een ander en in het derde diegenen die in hun eigen taal Celtae genoemd worden en in de onze Galli. 2. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de rivier de Garunna van de Aquitaniërs en door de Matrona en de Sequana van de Belgae gescheiden. 3. De Belgae zijn de dappersten van allemaal, omdat ze het verst verwijderd zijn van de cultuur en de beschaving van de provincia en er slechts zeer zelden kooplui dingen komen brengen die bijdragen tot de verwekelijking van hun geesten, en omdat ze vlak bij de Germanen leven, die aan de andere kant van de Rijn wonen en met wie ze voortdurend oorlog voeren. 4. Om die reden overtreffen ook de Helvetiërs de overige Galliërs in moed, omdat ze bijna dagelijks strijd voeren met de Germanen. Ze weren hen ofwel van hun eigen grondgebied, of voeren zelf oorlog op het grondgebied van de Germanen.
Maar van die zogenaamde 'illiterates' weten we intussen wel, dat die al zeer ontwikkeld waren. Winder noemt de oude steden Trier en Maastricht (de Servaes-crypte). De oorsprong van de oudste crypte daar (er zijn er vier in totaal), die van Sint Servaas.
Vroeg-christelijke grafstenen, oostcrypte St-Servaaskerk, 5e-6e eeuw
Het Frankische Rijk had het land van de Romeinen overgenomen, en het christendom werd er ingevoerd.
De ontwikkeling van het Frankische Rijk van 481 tot 870
Een iets vereenvoudigde kaart.
Winder projecteerde ook nog een kaart van Lotharingia, waarin goed te zien was dat er overal vlekken waren met een grote concentratie aan steden. Trier, Maastricht, Gent... Die steden floreerden, waarschijnlijk mede dankzij hun ligging.
Dit is niet de kaart die Winder toonde; hij geeft wel een aantal steden uit het gebied.
Lotharingia vormde een soort corridor, van Italië naar het noorden. Wapens en wijn vormden de speciale handelsgoederen.
Winder had het over 'the anxiety not to be France or Germany': het tussengebied, waarom zo dikwijls gevochten is. Er moest gelijkberechtiging zijn.
Ik ga nu even wat dieper in op een ándere verdeling, namelijk die uitgaat van de vorstenhuizen Bourgondië en Habsburg.
Het voormalige Bourgondische Koninkrijk binnen het Frankische Rijk bij de deling in 843
Het is namelijk erg moeilijk een samenvatting te geven van de lezing die Winder gaf. Ik zat bijvoorbeeld ter plekke al met de vraag in mijn hoofd, hoe het nu zat met de verhouding tussen Habsburgers en Bourgondiërs. Dit kwam alleen zijdelings ter sprake.
Vandaar dat ik de kaart hierboven weergeef. Naspeuring op internet leverde mij weliswaar allerlei deelinformatie op, maar te veel voor een leek (als ik ben) om het geheel in het juiste perspectief te plaatsen. Wel bleven bepaalde zinsneden van Winder bij me hangen: zoals dat Zwitserland en Nederland een eigen rol speelden in het geheel; die hadden allebei hun eigen zaken. Ik citeer uit Wikipedia:
De laatste hertog Karel de Stoute wilde de Bourgondische gewesten wederom tot een koninkrijk Bourgondië smeden. (...) Hij trachtte zijn noordelijke en zuidelijke gebieden aan elkaar te verbinden door het (Duitse) hertogdom Lotharingen te verwerven, maar kwam in conflict daarover met het Zwitserse Eedgenootschap, financieel gesteund door de Franse koning Lodewijk XI. Deze pikte heel wat land in, na de dood van De Stoute; Brussel werd hoofdstad van wat restte en wat nu de Nederlanden genoemd werd.
We hebben gezien hoe Nederland zich afscheidde van de Habsburgers tijdens de 80-jarige oorlog.
Karel de Stoute, omstreeks 1460 afgebeeld door Rogier van der Weijden.
Karel de Stoute - Afbeelding uit Flandria Illustrata (1641). Antonius Sanderus gebruikt de Latijnse benaming: Carolus Secundus Bellicosus, Karel II, de Oorlogszuchtige.
Karel 'the Bold' was een incompetente generaal, vertelde Winder. 'Karel ambieerde een rijk dat zich uitstrekte van de Noordzee tot de Middellandse Zee, gebaseerd op het oude koninkrijk van Lotharius' lees ik bij Wikipedia. Hij sneuvelde in 1477 in de slag bij Nancy. Zijn dochter, Maria van Bourgondië volgde hem op, onder andere in Nederland.
Maria van Bourgondië.
Periode 1477-1482
Portret door Michael Pacher
Maria trouwde met de Habsburger Keizer Maximiliaan van Oostenrijk in 1477. Hun zoon was Filips de Schone, de laatste vorst uit het huis van Bourgondië die de Nederlanden persoonlijk regeerde.
Keizer Maximiliaan, portret van Albrecht Dürer.
Filips de Schone; huwde met Johanna van Castilië, die later de naam kreeg van Johanna de Waanzinnige. Met hun huwelijk werd de basis gelegd voor een meer dan tweehonderd jaar durende verbintenis tussen de (Zuidelijke) Nederlanden en Spanje.
Juana la Loca, 1479-1555.
Johanna en Filips hadden zes kinderen, onder wie Karel V (1550-1558) . Karel werd keizer van het Heilige Roomse Rijk en koning van Spanje, hij trouwde met Isabella van Portugal.
Karel V, geportretteerd door Titiaan. Karel V had 6 kinderen, bij verschillende vrouwen. Zijn opvolger in Nederland en Spanje werd Filips II.
Filips II van Spanje; 1527-1598. Uit: Het Historisch Nieuwsblad:
"De Spaanse koning Filips II heerste over een rijk waar de zon nooit onderging. Hij had moeite het overzicht te bewaren en probeerde het bestuur te centraliseren. Juist dat kostte hem uiteindelijk zijn rijkste gebiedsdeel, de Nederlanden."
Nog even heel kort samengevat (Over Nederland, Bourgondië en Habsburgers): De Bourgondische Nederlanden of Bourgondische tijd is de periode waarin een groot deel van de Lage Landen werd geregeerd door de hertogen van Bourgondië, die verschillende afzonderlijke gebieden bijeen voegden en tot een grotere eenheid begonnen te maken.Deze periode begon in 1384 toen hertog Filips de Stoute de graafschappen Vlaanderen en Artesië verwierf, tot 1482 toen met het overlijden van Maria van Bourgondië het rijk van de Bourgondische hertogen verloren ging en de Lage Landen (ongeveer samenvallend met het huidige Nederland, België, Picardië, Artesië en Luxemburg) onder het bestuur van de Habsburgse monarchie kwamen te staan.
Van allerlei interessante Nederlandse en Vlaamse steden noemt Winder, behalve Maastricht: Dinant, Gent, Leiden. Van Duitsland: Koblenz, Trier, Aken.
Koningstroon van Karel de Grote in de Dom van Aken.
St.-Baafsabdij. Deze abdij van de Benedictijnen werd gesticht tussen 630 en 639 door Sint-Amandus (geloofsverkondiger) te Ganda. (=Gent).
Gravensteen, Gent; in 9e eeuw gesticht ter verdediging tegen de Noormannen.
In deze periode hadden de vorstenhuizen nog niet één domicilie, ze reisden rond.
Van interessante historische steden noemt hij verder nog Kortrijk en Dinant.
Belgica vlak vóór de inlijving (52 v.Chr.).
Lijn van Germaanse grens-fortificaties (limes) van de jaren 83 tot ongeveer 260 AD
Porto Negra, Trier, 186-200 geconstrueerd.
Kaart Europa na de Vrede van Parijs, 1814. Zoals te zien is, grenst Pruisen hier aan de zee! Volkomen ondenkbaar dat dit zou kunnen blijven bestaan. Het werkte ook niet, in 1818 lagen de grenzen al weer anders.
Velazquez, de Overgave van Breda, 1634.
Beleg van Oostende, Peter Snayers.
Een andere interessante opmerking van Winders was die over Keizer Wilhelm II. Die zou de fout hebben gemaakt, in de Eerste Wereldoorlog België te zijn binnengevallen. Vanuit Berlijn gedacht, dat weerspiegelt hoe 'niks' die lui daar op hadden met België. Dat riep zoveel onwil en weerstand op, dat hij alleen al door die stap de oorlog verloren had.
Uit de moderne tijd noemt Winder het Charlemagne-viaduct, gebouwd in de tachtiger jaren vorige eeuw. Europa is nu veel groter dan het gebied van Charlemagne was.
Graafschap Henegouwen (Comté Hainaut); later opgegaan in Vlaanderen. Historische kaart.
NB Winders is 'carthography editor', dat was wat deze lezing onder meer zo leuk maakte. Ik val er ook in dit blog met plezier op terug.
Conclusie: ik heb geen verslag van de lezing willen maken, daarvoor ontbraken mij de goede, samenhangende aantekeningen. Wel heb ik enkele interessante naspeuringen op internet gedaan, waartoe zijn lezing mij inspireerde.
Ik wil nog iets opmerken over de werkkring van de moderator van deze middag, Lex Heerma van Voss:
INNOVATING HISTORY
Terug naar de bron: de geschiedenis ontrafeld met nieuwe technologie. Dat is de missie van het Huygens ING, een onderzoeksinstituut op het gebied van geschiedenis en cultuur. Wij willen dat bereiken door middel van inspirerend onderzoek en het maken van innovatieve tools om oude, ontoegankelijke bronnen te ontsluiten, te begrijpen en te analyseren. Dit doen we op het gebied van de Geschiedenis, Letterkunde, Wetenschapsgeschiedenis, en Digital Humanities. 
Geen opmerkingen:
Een reactie posten