Boekomslag
Interessant, maar niet eenvoudig boek. Het omvat de geschiedenis van China, en geeft een verklaring van de actualiteit, met name China's plaats in de wereld.
Schulte-Nordholt legt de nadruk op de gedachtewereld van de Chinezen; hoe zij zich in de loop der geschiedenis superieur zijn gaan achten, en hoe dat nog steeds doorspeelt in de huidige tijd.
Ik citeer bij wijze van samenvatting het Historisch Nieuwsblad, 20-09-2018. Schrijver is Castor van Dillen:
‘China wordt zeer eendimensionaal beschreven’, aldus Henk Schulte Nordholt, sinoloog en schrijver van het boek China en de barbaren. Hierin beschrijft hij de vele lagen in de Chinese cultuur en laat hij zien hoe Chinezen hun eigen verleden gebruiken om het heden en de toekomst te construeren. ‘Een Chinese democratie had gekund, en kan nog steeds, maar dan zal het wel in een Chinese vorm zijn die we onmogelijk precies kunnen voorspellen.’ Sinds juli 2018 is een geactualiseerde editie van het boek verkrijgbaar.Hoe bent u op het idee gekomen voor China en de barbaren?
‘Doordat ik China vanuit verschillende invalshoeken ken, merkte ik dat ik verder kon kijken dan de vaak eendimensionale beschrijvingen van China. De media hebben het altijd over economische thema’s als de enorme reserves en handelsoverschotten die het land heeft. Wat mij gedurende mijn Chinese jaren fascineerde was niet zozeer de economische voorspoed, maar meer wat zich in de gedachtes van de Chinezen afspeelde. Al heeft het Chinese volk, gezien het politieke systeem, niet zoveel te zeggen.’
‘Mijn focus in het boek gaat uit naar de elite en de invloed van de geschiedenis. De huidige president Xi Jinping spreekt bijvoorbeeld over de "Grote Renaissance van de Chinese natie". Xi’s beleid is niet direct in lijn met de officiële staatsideologie van China: een ideologie die gebaseerd is op oude marxistisch-leninistische waarden, waarin zelfs de ideeën van Mao Zedong zijn opgenomen. Er is in China sprake van een identiteitscrisis, omdat naast het communistische gedachtegoed ook confucianistische, kapitalistische, liberale en zelfs christelijke beginselen een steeds grotere rol spelen.’
De auteur.
Waarom heeft "het Chinese Rijk" zijn enorme omvang altijd redelijk weten te behouden?
‘Vanaf de eerste keizer van de Qin-dynastie (Qin Shi Huangdi, 259-210 v. Chr. red.) werd het verenigde Chinese rijk als de ideale staat gezien. Voor deze staat was tot het einde van het Chinese keizerrijk in 1911 een keizer nodig, aangezien hij tussen hemel en aarde stond. Ook na het keizerrijk is het altijd belangrijk geweest dat één persoon het symbool was van China.’
‘Naast de keizercultus heeft de Chinese staat, in tegenstelling tot Europese staten, nooit veel waarde gehecht aan grenzen. De Chinese cultuur is vanuit Chinees oogpunt altijd superieur geweest aan andere culturen. Iemand behoorde bijvoorbeeld tot het Chinese rijk wanneer hij of zij het Chinese schrift beheerste. Tevens kende China al vroeg een staatsfilosofie en instituties gebaseerd op het confucianisme die zelfs overgenomen werden door barbaarse heersers als de Turken, Mongolen en de Mantsjoes. De ideale Chinese staat was met andere woorden eerder culturalistisch dan nationalistisch.’
Volgens u is de Eeuw van de Vernedering (1839-1949) een essentiële fase geweest in de ontwikkeling van China. Welke gebeurtenissen hebben ertoe geleid dat de Chinezen spreken over de Eeuw van de Vernedering?
‘Het belangrijkste effect van de Eeuw van de Vernedering is dat er Chinees nationalisme is ontstaan. De superioriteitsgevoelens van China hebben een grote opdoffer gekregen. Door de uitkomst van de Eerste (1839-1842) en de Tweede (1856-1860) Opiumoorlog kregen Westerse koloniale machten veel zeggenschap over de Chinese economie. De nederlaag tijdens de Bokseropstand (1899-1901) zorgde ervoor dat de keizerlijke Qing-dynastie verder onder druk kwam te staan. Vervolgens werd China verdeeld door elkaar bestrijdende warlords. Chiang Kai-shek wist in 1928 het land te herenigen, maar ook hij kreeg met buitenlandse inmenging te maken.'
'In tegenstelling tot China had Japan zich aan het begin van de twintigste eeuw wel weten te ontwikkelen tot een moderne macht. Japan veroverende onder andere Mantsjoerije in de jaren 30. Hiermee was de Chinese vernedering compleet, want de aartsvijand was veel sterker gebleken.’
Wat was de impact van het protest op het Tiananmenplein in juni 1989 voor de ontwikkeling van China?
‘Ik begin en eindig het boek niet voor niets met een anekdote over mijn eigen ervaringen tijdens de protesten op het Tiananmenplein. De impact was gigantisch. Veel Chinezen hadden door de economische hervormingen het gevoel gekregen dat partij en overheid gesplitst kon worden, een leger in dienst van het land gecreëerd kon worden, en dat er meer persvrijheid kon komen. De Chinese gevoelens kwamen samen op het Plein van de Hemelse Vrede waar een studentenprotest uiteindelijk escaleerde in een miljoenenprotest met mensen uit alle geledingen van de samenleving. De protesten werden op gewelddadige wijze neergeslagen.’
‘Nadien heeft de Communistische Partij de macht weer in handen genomen en is de partij de Chinese staat centralistischer gaan organiseren. Bovendien is het sindsdien niet meer mogelijk om in grote groepen kritiek te uitten op de staat. Het resultaat van de protesten is dus dat er in de Communistische Partij een soort angst voor een wisseling van de macht is ingeslopen. De mogelijkheid tot verandering is op Chinese wijze geparkeerd.’
'De mogelijkheid tot verandering is op Chinese wijze geparkeerd'
Kunnen we spreken over een Chinese identiteit?
‘Er zit iets geks in China, alles aan het land is tegenstrijdig. Onze Westerse geest heeft het daar moeilijk mee, omdat wij denken in termen van uitsluiting. Voor ons is het antwoord op een vraag altijd A of B, maar voor Chinezen kunnen A en B allebei het antwoord zijn. Toch heb ik het gevoel dat in de kern de Chinezen inventief, levenslustig, trouw en warm van karakter zijn. Die tegenstrijdigheid vind je dan ook vooral bij de Communistische Partij die probeert te vernieuwen en tegelijkertijd de touwtjes in handen probeert te houden. Uiteindelijk is het belangrijkste kenmerk van China dat Chinezen van zichzelf vinden dat ze uniek zijn.’
Hoe ziet de toekomst van China eruit?
‘Naar mijn mening kan het drie kanten opgaan met de toekomst van China. Allereerst zou het goed kunnen zijn dat de huidige lijn van repressie en verfijning van het autocratische systeem wordt doorgezet. Daarnaast kan een democratie met Chinese kenmerken de oplossing zijn, al heb ik daar weinig vertrouwen in. In de jaren 80 vonden er veel hervormingen plaats, maar door de protesten op het Tiananmenplein zijn die democratische hervormingen weer op de lange termijn geschoven. Wel is het tegenwoordig op zeer lokaal niveau mogelijk om te stemmen voor politieke vertegenwoordigers.’
‘De derde weg die China zou kunnen bewandelen is gestoeld op het idee van de "Wereld van de Grote Harmonie" – een ideaal dat in het oeroude Boek der Riten al wordt genoemd. Deze Chinese manier van spreken over een einde van de geschiedenis is nooit gerealiseerd. Nieuwe dynastieën kwamen op en verdwenen weer. Toch denk ik dat, wanneer de Communistische Partij er met behulp van moderne technologieën als kunstmatige intelligentie in slaagt om haar eigen ondergang te voorkomen, het goed mogelijk is dat China zich gaat ontwikkelen tot een superstaat die de rest van de natiestaten tot ondergeschikten maakt. Het is dan wel zeer de vraag in hoeverre de maatschappij van die superstaat harmonieus zal zijn in de Westerse zin van het woord.’
‘Er zit iets geks in China, alles aan het land is tegenstrijdig. Onze Westerse geest heeft het daar moeilijk mee, omdat wij denken in termen van uitsluiting. Voor ons is het antwoord op een vraag altijd A of B, maar voor Chinezen kunnen A en B allebei het antwoord zijn. Toch heb ik het gevoel dat in de kern de Chinezen inventief, levenslustig, trouw en warm van karakter zijn. Die tegenstrijdigheid vind je dan ook vooral bij de Communistische Partij die probeert te vernieuwen en tegelijkertijd de touwtjes in handen probeert te houden. Uiteindelijk is het belangrijkste kenmerk van China dat Chinezen van zichzelf vinden dat ze uniek zijn.’
Hoe ziet de toekomst van China eruit?
‘Naar mijn mening kan het drie kanten opgaan met de toekomst van China. Allereerst zou het goed kunnen zijn dat de huidige lijn van repressie en verfijning van het autocratische systeem wordt doorgezet. Daarnaast kan een democratie met Chinese kenmerken de oplossing zijn, al heb ik daar weinig vertrouwen in. In de jaren 80 vonden er veel hervormingen plaats, maar door de protesten op het Tiananmenplein zijn die democratische hervormingen weer op de lange termijn geschoven. Wel is het tegenwoordig op zeer lokaal niveau mogelijk om te stemmen voor politieke vertegenwoordigers.’
‘De derde weg die China zou kunnen bewandelen is gestoeld op het idee van de "Wereld van de Grote Harmonie" – een ideaal dat in het oeroude Boek der Riten al wordt genoemd. Deze Chinese manier van spreken over een einde van de geschiedenis is nooit gerealiseerd. Nieuwe dynastieën kwamen op en verdwenen weer. Toch denk ik dat, wanneer de Communistische Partij er met behulp van moderne technologieën als kunstmatige intelligentie in slaagt om haar eigen ondergang te voorkomen, het goed mogelijk is dat China zich gaat ontwikkelen tot een superstaat die de rest van de natiestaten tot ondergeschikten maakt. Het is dan wel zeer de vraag in hoeverre de maatschappij van die superstaat harmonieus zal zijn in de Westerse zin van het woord.’
0=0=0=0=0=0=0=0
Ik geef nu enkele kernbegrippen uit het boek. Ik kan noch wil volledig zijn, er staat erg veel in dit boek. Maar om toch maar iets meer te onthouden dan alleen bovenstaande samenvatting:
Over het Hemels Mandaat en de dynastieke cyclus:
Het Hemels Mandaat was de legitimatie van de heerschappij van de Chinese keizers als de Zoon des Hemels (天子 tianzi), door de Hemel verkozen en gezegend, zolang hij deugdzaam heerste. Als dit niet zo was dan gaf de Hemel het mandaat aan iemand anders en werd deze keizer. Er was een patroon van het verkrijgen en weer verliezen van het Hemels Mandaat. Mensen hadden het recht van opstand. Volgens de officiële dynastieke standaardgeschiedenissen lijkt de geschiedenis van China dan ook een steeds terugkerend patroon te hebben, de dynastieke cyclus.
De Eeuw van Vernedering liep van 1839 tot 1949.
De Eeuw van Vernedering liep van 1839 tot 1949.
China werd midden 19e eeuw overvallen door de zogenaamde Gunboat diplomacy: oorlogsschepen die kwamen om te intimideren. Ook wel Big-stick-diplomatie genoemd.
Big stick-diplomatie; uit Gulliver's Travels
Er waren vier schandvlekken in deze eeuw:
De Eerste en de Tweede Opiumoorlog. De eerste eindigde in 1842 met de Vrede van Nanking. De Chinezen wilden paal en perk stellen aan de illegale maar oogluikend toegestane import in China van opium uit Brits-Indië.
Bij het Vredesverdrag moest China Hongkong 'voor de eeuwigheid' afstaan aan Engeland.
Britse stalen stoomschepen vuren op de Chinese jonken, eerste Opiumoorlog.
De Tweede Opiumoorlog vormt het begin van een lang en pijnlijk proces van toenemende buitenlandse agressie en binnenlands verval.
Geweld bij Kanton tijdens de Tweede Opiumoorlog
Opiumverslaafde rond 1890 – Bron: W.Schmitz (uitg.) China, 100 Bilder, 100 Fakten, Keulen z.j., p. 131
Deel van de ruïnes van het in 1860 door westerse troepen verwoeste Zomerpaleis bij Peking – Bron: Ann Paludan, Chronicle of Chinese Emperors, londen 2005, 197
Provincies China; zie bl. 49: kaart van nationale schande: met de gebieden die China aan de imperialistische mogendheden had verloren.; in 1938 zaten geheel Indo-China en Korea er nog bij.
De tweede schandvlek was de Bokseropstand in 1900. Deze werd geleid door het Genootschap Verenigd in Rechtvaardigheid, en was gericht tegen buitenlandse missionarissen en hun bekeerlingen. Begin 1900 werden op het platteland rond Peking duizenden christenen vermoord; ook de Duitse gezant Clemens Von Ketteler werd vermoord, dat was de aanleiding tot de vorming van een internationale troepenmacht die in augustus 1900 Peking binnentrok. Zware vredesvoorwaarden werden opgelegd en o.a. een oorlogsschatting van vele miljoenen dollars. Feitelijk was de opstand een Chinese nationalistische beweging, gericht tegen de invloed van de westerse imperialistische mogendheden (1899-1901) en hun invloed op het vlak van handel, politiek, religie en technologie. De opstand werd neergeslagen door de Geallieerden.
Tzu Kung vroeg: "Is er één woord waarmee gedurende een leven lang in overeenstemming kan worden geleefd?" Confucius zei: "Het is 'vergeving'. Wat u voor uzelf niet wenst, wens dat een ander niet."
De Zes Deugden zijn achtereenvolgens: Ren: Menselijkheid of Medelijden: houd met elke beslissing die je neemt rekening met een ander; Kinderlijke gehoorzaamheid, de tweede deugd (Xiao) houdt de liefde, trouw en zorg in die een kind tegenover zijn ouders is verschuldigd. De derde is de
Clemens von Ketteler, Duits gezant, vermoord tijdens Bokseropstand, Peking.
Boksers in Tianjin
De derde schandvlek was het zich uitbreidende Japan, dat een heel andere ontwikkeling doormaakte dan China. Japan pikte in 1871 de Riukiu-elanden in, daarna Korea, grote delen van Noordoost-China en Taiwan. Ook moest China havens openstellen.
De vierde schandvlek lag aan het eind van de Eerste Wereldoorlog: Duitse bezittingen in China vielen niet terug aan China, maar kwamen bij Japan. En in 1931 veroverde Japan Mantsjoerije. Pu Yi, de laatste keizer, mocht daar staatshoofd worden.
Pu Yi in het Mǎnzhuguó uniform (1932-1945).
Confucius, 511-479 voor Christus.
In China leefde men vanouds volgens de regels van Confucius; en nog twee anderen, waarover straks. Het Confucianisme is weer sterk in opkomst in de huidige tijd, het moet China's eigenheid tonen.
Het Confucianisme kent een gulden regel, en zes deugden.
De gulden regel van het confucianisme vindt men terug in Gesprekken XV:23.Tzu Kung vroeg: "Is er één woord waarmee gedurende een leven lang in overeenstemming kan worden geleefd?" Confucius zei: "Het is 'vergeving'. Wat u voor uzelf niet wenst, wens dat een ander niet."
De Zes Deugden zijn achtereenvolgens: Ren: Menselijkheid of Medelijden: houd met elke beslissing die je neemt rekening met een ander; Kinderlijke gehoorzaamheid, de tweede deugd (Xiao) houdt de liefde, trouw en zorg in die een kind tegenover zijn ouders is verschuldigd. De derde is de
Rechtvaardigheid, (Yi) het niet handelen uit eigenbelang als het ook niet in het belang van anderen is. Fatsoen, (Li) 'juist handelen op het juiste moment'. Door anderen fatsoenlijk en hoffelijk te benaderen, niet overhaast te handelen, en nooit te spreken zonder eerst na te denken, kan men conflicten voorkomen en voor een harmonieuze verstandhouding zorgen.Trouw (Chung): bereidheid jezelf op te offeren, familieleden aan te werven, en een beroep uitoefenen dat de gemeenschap ten goede komt. Loyaliteit is dus een deugd die men in tijden van oorlog terugvindt, maar ook in tijden van vrede; in iedere situatie en elk aspect van het leven.Wederkerigheid (Shu) kan het best worden omschreven als een vorm van wederzijds respect. Het confucianisme ziet mensen minder als aparte individuen, maar eerder als personen die verwikkeld zijn in een complex web van relaties.
Tu Weiming, filosoof; Wereld van de Grote Harmonie, geeft nieuwe inhoud aan de Grote Leer van Confucius.Geboren 1940, Harvard en Peking Universiteit.
Behalve Confucius en het Confucianisme kent China het Taoïsme. Grondlegger is Lao Zi.
Lao Zi als godheid.
Naast het Confucianisme kent China vanouds het Taoïsme: de leer over hoe juist te leven. De Tao wordt ook aangeduid als De Weg.
Het oude China kende ten slotte De gedachten van Meester Sun Zi:
Standbeeld van Sun zi, generaal en militair strateeg.
Bamboe-versie van het boek van Meester Sun Zi: De kunst van het oorlog voeren.
Een mandarijn, stafleden en verdachten bij een proces in 1889
In het oude keizerrijk had je een elite van ambtenaren, de mandarijnen.
De belangstelling van het westen voor China dateert al van lang geleden:
De belangstelling van het westen voor China dateert al van lang geleden:
In het midden van de dertiende eeuw bezocht Marco Polo Hangzhou, de hoofdstad van de Song-dynastie. Hij kwam woorden tekort om de rijkdom van de stad te beschrijven. Met zijn boek begon de westerse fascinatie voor de ongekende rijkdom van China en de commerciële mogelijkheden.
Marco Polo in Mongools kostuum.
Marco Polo leefde van 1254 tot 1324. Hij beschreef zijn ontdekkingsreizen in het boek Il Milione, vertaald als: De Wonderen van de Oriënt. Hij trad in dienst van de Mongoolse heerser Koeblai Khan. De meeste onderzoekers oordelen dat de grote hoeveelheid correcte en verifieerbare informatie bewijst dat Il Milione wel degelijk een uniek en waarheidsgetrouw document is.
Hoofdstuk uit Il Milioni
De beschaving in China is al heel oud, de ontwikkeling van kunst en wetenschap was ver ontwikkeld. Een bewijs daarvan is te vinden in de volgende boeken:
Science and Civilisation in China, zevendelige serie over wetenschap in het klassieke China en de invloed ervan op de samenleving.
Joseph Needham, 1900 – 1995 Brits biochemicus, historicus en sinoloog. Bekend om zijn wetenschappelijk onderzoek en zijn uitputtend werk over de geschiedenis van Chinese science and technology.
De keizers waren erg machtig, ook tegenover andere landen. Het keizerrijk kende het zogenaamde tribuutsysteem: eens in de zoveel jaar bezocht de buitenlandse gezant Peking en bood de keizer geschenken aan in de vorm van edelstenen, ivoor, tropisch hardhout, wierook, paarden en parels.
Portretten van de periodieke aanbieding van geschenken aan keizer Yuan van de zuidelijke Liang-dynastie. Dit is het oudst bekende schilderij van vele waarbij geschenken overhandigd worden. Het schilderij dateert uit de 6e eeuw.
Tianxia: wat onder de hemel is; superioriteit van de Chinese beschaving gaf de keizers het recht te regeren over tianxia.
Ke tou: de gezant raakt met zijn voorhoofd negen keer de grond; rituele onderwerping aan de hogere machten. Werd in het westen als laffe onderdanigheid gezien. Koutouen.
Koutou in chinese tempel
Zheng He, beroemdste Chinese zeevaarder. Primair was zijn doel de macht van de Chinese keizer te verbreiden. Maakte zijn tochten tussen 1405 en 1433.
China leverde ook strijd met de VOC; Taiwan kwam in 1624 in Nederlandse handen. In 1683 incorporeerde China Taiwan in het Chinese Rijk.
Onafhankelijkheidsgezinde krachten in Taiwan betreuren het dat Nederland niet voor langere tijd koloniaal gezag heeft uitgeoefend, want dat zou het eiland de tijd hebben gegeven om een sterkere nationale identiteit te ontwikkelen en in het 20e-eeuwse, mondiale proces van dekolonisatie zijn onafhankelijkheid te bevechten.
Taiwan, Republiek China (niet te verwarren met de Volksrepubliek China); voorheen bekend als Formosa
Al deze factoren spelen door tot in de huidige tijd: het gevoel van suprematie, de vernederingen, de ongelooflijk rijke ontwikkeling, het lot van bijvoorbeeld Taiwan:Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Taiwan internationaal vooral als Formosa aangeduid en was het een Japanse kolonie. In 1945 werd Taiwan overgedragen aan de Republiek China. Taiwan wordt door de communistische Volksrepubliek China niet erkend als onafhankelijk land en de communistische regering ziet Taiwan als een provincie van de Volksrepubliek China. Onder zware diplomatieke en vaak ook economische druk van de Volksrepubliek hebben meer en meer landen hun diplomatieke betrekkingen met de Republiek China moeten opzeggen. Op basis van het één China-principe staat de regering van de Volksrepubliek China niet toe dat landen tegelijkertijd betrekkingen onderhouden met de Volksrepubliek en de Republiek. Ook Nederland en België erkennen daarom de regering in Taipei niet.
De VOC-gezanten brengen een bezoek aan het Chinese hof in 1795.
Uit: Andreas Everardus van B raam Houckgeest, Voyage de l'ambassade de la Compagnie des Indes Orientales Hollandaises vers l'empereur de la Chine dans les années 1794 & 1795 (Philadelphia 1797). Universiteitsbibliotheek Leiden.
In 1911 vond de Xinhai Revolutie plaats, genoemd naar het Chinese jaar Xinhai (~ 1911). Zij betekende het einde van de Qing-dynastie onder Puyi. De revolutie eindigde met de stichting van de Republiek China op 12 februari 1912.
In 1937 was er een escalatie van het conflict: het leidde tot het Bloedbad van Nanking of Bloedbad van Nanjing. Het was een grootschalige massamoord aangericht door het Japanse Keizerlijke Leger tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog. Het bloedbad begon na de inname door Japan van de toenmalige Chinese hoofdstad Nanking, na een beleg op 13 december 1937. De gebeurtenis staat ook bekend als de 'Verkrachting van Nanjing'. De gebeurtenis wordt nog elk jaar herdacht.
Een Japanse soldaat die een Chinees onthoofdt; bloedbad van Nanking
De Eeuw van Vernedering versnelde de ondergang van tweeduizend jaar keizerlijke orde, maar was niet de enige oorzaak van dat verdwijnen. Er waren ook corruptie, en opstanden tegen het regime. Hervormingspogingen kwamen niet van de grond.
Sun Yat-sen, Chinees revolutionair. Eerste president en grondlegger van de Republiek China (Nationalistisch China). 1866-1925. Als de belangrijkste pionier van de Republiek China wordt hij beschouwd als de "Vader van de Natie" in Taiwan en de "voorloper van de democratische revolutie" in de Volksrepubliek China. Sun speelde een cruciale rol in de omverwerping van de Qing-dynastie tijdens de jaren die zouden leiden tot de Kinhai-revolutie.
Sun richtte in 1905 de Chinese Revolutionaire Alliantie op, wat later de Guomindang zou worden. (Volkspartij vaak afgekort tot KMT, Kwomintang).
Hij bestuurde van 1927 tot 1949 grote delen van China, en moest na de burgeroorlog met Mao Zedong uitwijken naar Taiwan.
Sun zag het als zijn taak het Chinese volk te genezen (hij was arts) van de eeuwenoude feodale ballast. Hij ging uit van drie beginselen: Minzu (nationalisme), welzijn van het volk, en macht aan het volk. Dat laatste is een mix van westerse en Chinese politieke filosofie. Belangrijk ideoloog was Kang Yuwei, die probeerde te komen tot de Grote Harmonie via de weg der geleidelijkheid..
Kangyuwei, politiek denker ten tijde van Sun Yat-sen
Opvolger Sun Yatsen was Yuan Shikai.
Yuan Shikai, opvolger Sun Yat sen
Deze heer ontpopte zich tot dictator, verbood de Kwomintang. Liet zichzelf tot keizer kronen, maar moest aftreden nadat verschillende provincies zich van het centrale gezag hadden afgescheiden. De
KMT-regering week uit naar Kanton. De vele regionale machthebbers bleven doen wat ze gewend waren: persten als warlords de boeren uit en bevochten elkaar.
Anders dan Japan, Korea en Taiwan, slaagde China er niet in tijdens de gebeurtenissen vroeg in de 20e eeuw, de confucianistische autocratie om te vormen tot een parlementaire democratie.
De Vrede van Versailles, voor zover van toepassing op China, leidden tot de Beweging van de 4e mei.
4 mei 1919, het begin van de 4 Meibeweging. Protesten richten zich tegen het Verdrag van Versailles, dat de Duitse invloedssfeer in Shandong aan Japan toekent, en dus niet aan China teruggeeft.
De 4 Mei-beweging was een Chinese revolutionaire linkse intellectuele beweging die zich afkeerde van het Westerse imperialisme, maar zich tegelijkertijd liet inspireren door de Westerse ideeën over gelijkheid en nationalisme. De naam van de beweging komt van 4 mei 1919. De beweging wilde een vervanger zijn voor het confucianisme. Enkele deelnemers kwamen terug bij de communisten van Mao.
Naast de KMT als hervormingsgezinde beweging kwam in 1921 de Chinese Communistische Partij op (CCP), gesticht door Mao Zedong en de Rotterdammer Henk Sneevliet als afgevaardigde van de Komintern.
Hij startte voortvarend met een anti-corruptie-campagne, waarbij de hoogste ambtenaren niet werden ontzien. In de als extreem corrupt bekend staande provincie Shanxi verdween daardoor bijna de gehele partijtop. Ook startte hij een campagne tegen de drie ondeugden: gokken, prostitutie en drugs.
Mao in 1927.
Henk Sneevliet, medestichter van de CCP.
Sneevliet werd in WO-II door de Duitsers geëxecuteerd; tijdens de executie zong hij de Internationale.
De Moskouse communistische leiders stuurden aan op de vorming van een Verenigd Front van Communisten en Guomindang, maar de nieuwe leider van de KMT, Chiang Kai-shek, zag weinig in het Sovjetmodel.
Chiang Kai-shek, ook gespeld als Tsjang Kai-Sjek was een Chinees-nationalistisch politicus. Hij was afkomstig uit de gezeten burgerij. Hij sloot zich aan bij de Revolutionaire Liga van Sun Yat-sen.
Van 1927 tot 1947 woedde er een burgeroorlog min China, tussen de KMT en de CCp.
Lange mars, tocht van Mao van Jiangzi naar Yan'an. 1934.
De Lange Mars was een mars van Mao Zedong en ongeveer 130.000 Chinese communisten van het Rode Leger. Tienduizenden overleefden de tocht niet.
Chiang Kai-shek was vastbesloten de Gongfei (Communistische.bandieten) met wortel en tak uit te roeien. De Japanners waren in zijn ogen een ziekte van de huid, de communisten een ziekte van het hart; de strijd met Japan kwam daardoor op de tweede plaats te staan.
Uiteindelijk dwongen Chiangs eigen partijgenoten hem een verbond te sluiten met de communisten en prioriteit te verlenen aan de strijd tegen de Japanners. Veel leverde het niet op, want de Japanners bleven de steden in het oosten beheersen, de communisten het platteland en de KMT, dank zij de steun van de Amerikanen, de steden in het zuiden en westen,
Anders werd het toen de Sovjet-Unie, conform de gemaakte afspraken, in 1945 Japan de oorlog verklaarde, Mantsjoerije binnenviel en de buitgemaakte wapenarsenalen overdroeg aan de communisten, Óp 1 oktober 9249 werd de Volksrepubliek China uitgeroepen en vluchtte Chiang naar Taiwan.
Schulte Nordholt denkt dat de huidige Volksrepubliek China niet zozeer een breuk, als wel een voortzetting van de republikeinse periode is.
Xi Jinping, geboren 1953, huidige partijsecretaris en president
Ik sla een deel van het boek over, en ga over naar Xi Jinping.
Aanvankelijk werden hem liberale en hervormingsgezinde opvattingen toegedicht, maar hij wordt nu gezien als extreem pragmatisch, geobsedeerd door macht en ambitie, in plaats van door ideologie. Houdt zich zorgvuldig op de vlakte; omgang met buitenlanders vertoont soms keizerlijke trekjes. De Partij beslist nog steeds over alles. Het collectieve leiderschap, ingesteld door Deng Xiaoping, die met eigen ogen de de rampzalige gevolgen van Mao's megalomane opvattingen had gezien, verdween weer onder Xi Jinping, die steeds meer op Mao gaat lijken. (En keizerlijke trekjes vertoont!)
Schulte Nordholt denkt dat Xi de Chinese samenleving wil transformeren en er zijn stempel op wil drukken. Xi zou het morele verval van zijn land willen keren, en de geest van zuiverheid, eenvoud en opoffering van de vroege jaren van het Chinese communisme willen herstellen. Soort nostalgische verheerlijking van de Yan'an-periode (1935-1945)
Mao Zedong aan het werk in zijn kantoor tijdens de Yan'an periode.
Xi is een telg van de Rode Aristocratie, zijn verkiezing werd geregeld door een gerontocratisch kiescollege; het Nationale Volkscongres bekrachtigde zijn verkiezing in 2013 met maar 1 stem tegen. Hij startte voortvarend met een anti-corruptie-campagne, waarbij de hoogste ambtenaren niet werden ontzien. In de als extreem corrupt bekend staande provincie Shanxi verdween daardoor bijna de gehele partijtop. Ook startte hij een campagne tegen de drie ondeugden: gokken, prostitutie en drugs.
Opmerkelijk is in China de dubbelstructuur van de macht: Partij en regering houden er elk een eigen organisatie op na, maar om in aanmerking te komen voor een regeringsfunctie moet men wel lid van de Partij zijn. De strijdkrachten zijn niet ondergeschikt aan de staat, zoals elders, maar aan de Partij, en dus heeft Xi ook in het leger vertrouwelingen op sleutelposities kunnen plaatsen.
Het gaat in een bepaald opzicht goed met China: de economie groeit hard, mensen hebben het beter. Anderzijds is het het meest vervuilde land van de wereld, en wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter.
Xi bouwt voort op het beleid van Deng Xiaoping; dat beleid leidde tot de economische explosie van de laatste 30 jaar.
Het gaat in een bepaald opzicht goed met China: de economie groeit hard, mensen hebben het beter. Anderzijds is het het meest vervuilde land van de wereld, en wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter.
Xi bouwt voort op het beleid van Deng Xiaoping; dat beleid leidde tot de economische explosie van de laatste 30 jaar.
Deng Xiaoping, 1904-1997
Politieke pluriformiteit wordt gezien als onnatuurlijke onzin. De Absolute macht van de Partij gaat boven alles.. Democratie komt pas aan bod als het socialistische systeem voldragen is.
Xi is een sterkere leider dan voorganger, maar hij gaat niet de bijl leggen aan de boom van zijn eigen geprivilegieerde klasse. Het marxisme-leninisme op zijn chinees nog steeds de heersende ideologie.
Schulte Nordholt meent dat er afscheid is genomen van het marxisme, de Chinese kenmerken worden steeds sterker, het confucianisme lijkt aangewezen pad. Joshua Cooper Ramo spreekt van de Beijing Consensus :
Inmiddels hapert de Chinese economische groei en is de Partij op zoek naar een nieuwe bron van legitimering van haar machtspositie. Die zoekt men in het nationalisme. Zo wordt schoolkinderen niet alleen over de rijke geschiedenis van China geleerd, maar wordt in de lesboeken ook de nadruk gelegd op de misdaden die de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog in China hebben begaan. De Japanse oorlogsmisdaden worden telkens opgerakeld wanneer Tokio en Beijing weer eens in de clinch liggen over een door beide landen geclaimde eilandengroep in de Zuid-Chinese Zee.
Volgens Schulte Nordholt speelt de Partij met vuur. Hoewel ze er niet op uit is, neemt het risico op oorlog toe als de Partij de toevlucht blijft nemen tot nationalisme. Mocht China democratiseren zal de kans op oorlog sterk verminderen, zo meent Schulte Nordholt. Dan zou de regering het nationalisme niet nodig hebben om zijn machtspositie te legitimeren.
Derde weg
Maar is een democratisch China realistisch? Schulte Nordholt ziet het niet gebeuren. De Partij is in staat te hervormen zolang het haar machtspositie verstevigt, niet wanneer het die ondermijnt. De huidige koers zal worden voortgezet, hetgeen de kans op een democratische revolutie alleen maar groter maakt. Dat zal hoogstwaarschijnlijk tot chaos leiden, zo meent Schulte Nordholt, omdat er geen democratisch kader bestaat om dat in goede banen te leiden.
Schulte Nordholt ziet een derde weg als het meest realistisch – en wenselijk. Hij baseert zich hierbij op een systeem van de neo-confucianist denker Jiang Qing. Drie kamers zouden volgens hem de macht in handen moeten hebben: het Huis van het Volk, het Huis van Uitmuntende Personen en het Huis van de Natie. Het eerste is een soort parlement en wordt door het volk gekozen. In het tweede Huis nemen wijzen plaats, vooral confucianisten maar ook taoïsten, boeddhisten, moslims en christenen. Het laatste Huis bestaat uit cultuurdragers zoals dichters en kalligrafen. Wetten worden pas aangenomen als twee van de drie Huizen het ermee eens zijn.
Xi is een sterkere leider dan voorganger, maar hij gaat niet de bijl leggen aan de boom van zijn eigen geprivilegieerde klasse. Het marxisme-leninisme op zijn chinees nog steeds de heersende ideologie.
Schulte Nordholt meent dat er afscheid is genomen van het marxisme, de Chinese kenmerken worden steeds sterker, het confucianisme lijkt aangewezen pad. Joshua Cooper Ramo spreekt van de Beijing Consensus :
Joshua Cooper Ramo: stelt de Beiijng Consensus als model voor economische groei tegenover de Washington Consensus. Voor meer informatie over deze twee begrippen zie DEZE LINK
Ik bekort mijn overzicht van het boek. Ik neem een stukje over van DE 8WEEKLY- RECENSIE van het boek:
NationalismeInmiddels hapert de Chinese economische groei en is de Partij op zoek naar een nieuwe bron van legitimering van haar machtspositie. Die zoekt men in het nationalisme. Zo wordt schoolkinderen niet alleen over de rijke geschiedenis van China geleerd, maar wordt in de lesboeken ook de nadruk gelegd op de misdaden die de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog in China hebben begaan. De Japanse oorlogsmisdaden worden telkens opgerakeld wanneer Tokio en Beijing weer eens in de clinch liggen over een door beide landen geclaimde eilandengroep in de Zuid-Chinese Zee.
Volgens Schulte Nordholt speelt de Partij met vuur. Hoewel ze er niet op uit is, neemt het risico op oorlog toe als de Partij de toevlucht blijft nemen tot nationalisme. Mocht China democratiseren zal de kans op oorlog sterk verminderen, zo meent Schulte Nordholt. Dan zou de regering het nationalisme niet nodig hebben om zijn machtspositie te legitimeren.
Derde weg
Maar is een democratisch China realistisch? Schulte Nordholt ziet het niet gebeuren. De Partij is in staat te hervormen zolang het haar machtspositie verstevigt, niet wanneer het die ondermijnt. De huidige koers zal worden voortgezet, hetgeen de kans op een democratische revolutie alleen maar groter maakt. Dat zal hoogstwaarschijnlijk tot chaos leiden, zo meent Schulte Nordholt, omdat er geen democratisch kader bestaat om dat in goede banen te leiden.
Schulte Nordholt ziet een derde weg als het meest realistisch – en wenselijk. Hij baseert zich hierbij op een systeem van de neo-confucianist denker Jiang Qing. Drie kamers zouden volgens hem de macht in handen moeten hebben: het Huis van het Volk, het Huis van Uitmuntende Personen en het Huis van de Natie. Het eerste is een soort parlement en wordt door het volk gekozen. In het tweede Huis nemen wijzen plaats, vooral confucianisten maar ook taoïsten, boeddhisten, moslims en christenen. Het laatste Huis bestaat uit cultuurdragers zoals dichters en kalligrafen. Wetten worden pas aangenomen als twee van de drie Huizen het ermee eens zijn.
Jiang Qing, Neo-Confucianist.
....his Confucian Constitutionalism, though radical, should be seen as a serious attempt to modernize Confucianism (zie deze site).
AANVULLENDE OPMERKING:
Donderdag 11 oktober zond Canvas de documentaire De wereld volgens Xi Jinping uit. Wat mij betreft was het een verontrustend portret: een machtsbeluste man, met een groeiend leger, en een zich steeds verder over de wereld uitstrekkende economische macht.
Hier inspecteert hij een geweldig groot leger.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten