Het is gezien - Documentaire van Erik van Lieshout en Tom Rooduyn, 2018.

Foto bij de documentaire.

,,Het is gezien'' mompelde hij, ,,het is niet onopgemerkt gebleven''. De zin stamt uit De Avonden van Gerard Reve. De documentaire met het eerste deel van deze zin ging over het thema vrijheid van meningsuiting. De film was gebouwd rond het zogenaamde ezelsproces, het proces dat Gerard Reve in 1966 aan zijn broek kreeg vanwege godslastering. het betrof de volgende zin uit Nader tot U:

 „En God Zelf zou bij mij langs komen in de gedaante van een eenjarige, muisgrijze ezel [… Ik zou] Hem beginnen te kussen en naar binnen trekken, en na een geweldige klauterpartij om de trap naar het slaapkamertje op te komen, zou ik Hem drie keer achter elkaar langdurig in Zijn Geheime Opening bezitten”. En ook nog: “[I]k doe zwachtels om zijn hoefjes, zodat ik niet te veel schrammetjes krijg, als hij spartelt bij het klaarkomen."

Gerard Reve had destijds zelf een pleidooi geschreven, dat volgens Gerard Spong enTom Lanoye zo goed in elkaar zat, dat het nog steeds geldig was, ook in allerlei andere zaken betreffende de vrijheid van meningsuiting. De deelnemende personen lazen steeds een stukje eruit voor; ik vond het indrukwekkend. Het is overigens precies 50 jaar geleden, dat Reve vrijgesproken werd door de Hoge Raad.
Aan het woord kwamen cabaretier Hans Teeuwen, Mano Bouzamour, Kristien Hemmerechts, Tinkebell, de schrijver A.H.J. Dautzenberg en Tom Lanoye.
De schrijvers hadden hun eigen controverses meegemaakt. Kristien Hemmerechts werd verguisd nadat zij een roman schreef over de ex-vrouw van Marc Dutroux.

Kristien Hemmerechts.

In dit boek verplaatst Hemmerechts zich in de persoon van de vrouw van Dutroux. Het kwam haar op ongelooflijke haatacties te staan. Mensen in de tram gingen zelfs zo ver haar te vereenzelvigen met de vrouw van Dutroux... 

Mano Bouzamour (die nog antikraak bleek te hebben gewoond in het gerechtsgebouw, van waaruit alles gefilmd werd) werd weggestuurd door zijn familie en vrienden omdat zijn debuut De belofte van Pisa een heftige breuk was met de Marokkaans-Nederlandse traditie.

Mano Bouzamour

Hij las een stukje voor uit dit boek; heel vrij over seks. 

Kunstenaar Tinkebell kwam aan het woord, omdat ze in opspraak raakte toen ze een tas maakte van haar kat).

Tinkebell, pseudoniem voor Katinka Simonse

En schrijver A.H.J. Dautzenberg, na zijn wederwaardigheden toen hij lid werd van de pedofielenvereniging Martijn. De vereniging is sinds 2014 definitief verboden.

A.H.J. Dautzenberg, foto van zijn website. 

De twee laatsten  lazen aan een groep jongeren de dreigbrieven voor die ze hadden gekregen – die waren niet mis. Dautzenberg werd door de Fontys hogeschool ontslagen. In de film legde hij een groep jongeren uit dat seks met kinderen uit den boze is, maar gedachten niet in de ban mogen worden gedaan: „Fantasie is vaak het enige wat mensen hebben.”

Hans Teeuwen

Cabaretier Hans Teeuwen noemde de noodzaak „iets af te knagen van het taboe”, maar is zich zeer bewust (zie Theo van Gogh, zie Charlie Hebdo) van hoe gevaarlijk het bespotten van de islam kan zijn.
Terug naar het Ezelsproces:
Reve werd uiteindelijk Reve in 1968 vrijgesproken. De rechtbank oordeelde dat de passages weliswaar godslasterlijk waren, maar geen smalend karakter hadden. Reve ging daarop in hoger beroep, waarbij hij zelf zijn verdediging voerde. Van het Reve werd vrijgesproken – een oordeel dat in april 1968 door de Hoge Raad werd bevestigd.
Mij viel in deze verdediging vooral op, dat Reve nooit gevraagd was wat hij nu precies bedoeld had met zijn passage.

Schrijver Tom Lanoye over het zogeheten Ezelproces: "Het briljante betoog van Reve is een mijlpaal in de strijd voor de vrijheid van de kunst. Het zal de eeuwen overleven."

Gerard Spong.

‘Het is gezien’ is in fraai zwart-wit geschoten en heeft een bijzondere locatie voor enkele van de geïnterviewden: het gebouw waar de rechtbank destijds gevestigd was. De krachtige tekst van Reve blijkt nog altijd actueel en vormt logischerwijs dan ook de rode draad in deze film. Inspirerende film die tot denken én goede gesprekken aanzet over de grenzen van kunst.

Leuk dansje van Teeuwen aan het eind van de film.

Maker Erik van Lieshout

De drive om deze documentaire was voor Van Lieshout, het belang van de vrijheid van meningsuiting. In een interview zegt hij:

Gerard Reve zag dat al, toen hij in zijn pleidooi opnam : ‘Deze zaak echter, klein en min of meer lachwekkend als zij moge schijnen, is van principieel belang voor de toekomst van de traditionele burgerlijke vrijheden.’ In deze film wil ik laten zien dat ze er niet alléén voor staan, dat ze ondanks hun individuele eigenzinnigheid toch deel uitmaken van een groter geheel, in plaats en in tijd. Ik hoop dat ze daar moed uit putten om hun goede werken onverschrokken voort te zetten. En ik hoop dat de maatschappij daardoor meer gaat beseffen dat de artiest het juist niet alleen voor zichzelf doet. Nu in de hele wereld de vrijheid van meningsuiting onder druk staat, moet ook in Nederland dit basisrecht steeds vaker bevochten worden. Zonder de eerbiediging van dit recht kunnen immers geen van de andere grote vraagstukken van deze tijd in openheid besproken worden, laat staan tot een oplossing gebracht.

Het was een heel boeiende documentaire!