The Square, Ruben Östlund, 2017.

Poster

The Square is een Zweeds-Duits-Frans-Deense film uit 2017, geschreven en geregisseerd door Ruben Östlund. De film ging op 20 mei 2017 in première op het filmfestival van Cannes en won de Gouden Palm.

Ruben Östland

De film gaat over de curator van een museum die de controle over zijn leven verliest als hij zijn gsm kwijtraakt. Regisseur Ruben Östlund werpt daarbij vragen op over moraal, mannelijkheid en de beuzelarijen van de burgerlijke klasse. Het is de allereerste Gouden Palm voor Zweden.

Eerlijk gezegd riep de film bij mij aanvankelijk alleen maar irritaties op; toch bleef ik kijken, omdat ik me afvroeg, waarom ik deze film ooit had opgenomen. Ik las ergens: "Ruben Östlund is een meester in het creëren van scènes die een gevoel van plaatsvervangende schaamte oproepen."
Ik voelde meer ergernis dan schaamte.

 

Hier een werkvergadering, met een opa met zijn oppaskind. Een vergadering met een hoop slap geklets. Twee jonge mannen komen vertellen hoe ze The Square zullen gaan promoten. 

'The Square' is de naam van een kunstwerk. Het bevindt zich op de binnenplaats van het museum. Iedereen die binnen de lichtgevende lijnen van dit vierkant gaat staan heeft dezelfde rechten en plichten. Een bijkomende gedachte is dat men hulp kan vragen aan voorbijgangers, die op hun beurt 'verplicht' zijn om hulp te verlenen.

Gestileerde weergave van The Square.

Maar alle gebeurtenissen in de film strijden met dit idealistische beeld, want die maatschappelijke betrokkenheid bij Christian is ver te zoeken. Hoewel hij zich niet afkeurend opstelt tegenover zwervers, heeft hij nauwelijks een idee wat zich in de straten van zijn woonplaats afspeelt. Er gaapt dus een kloofje tussen wat Christian op artistiek vlak uitdraagt en wat hij buiten zijn werk om uitvoert. Het doet zich ook op andere levensterreinen bij hem voor, zodat hij een beetje overkomt als een slappe kletsmeier: met zijn kinderen, met een jongen die hij ten onrechte beschuldigt en ten slotte van de trap afgooit, met een kunstwerk dat stukgemaakt is waarover hij zwijgt.

Hij gaat naar bed met een Amerikaanse; het ziet er nogal uit als een exercitie. Hij heeft niet eens durven zeggen dat hij niet wou. 

Hier moest ik nog wel lachen, hoewel de absurditeit/ vervreemding bij mij ook hier weer het sterkste woog. 

 De twee strijden om het gebruikte condoom. 

Het vierkant uit de titel is in elk geval bedoeld als een aanklacht tegen de toenemende individualisering en de verharding van de maatschappij.

Dit is uit het promotiefilmpje van de twee jongemannen. Het eindigt met een explosie van het kind.

Onvergetelijk is een scène waarin een sjiek diner ruw wordt verstoord door een bullebak die zich voordoet als een mensaap.

Terry Notary, speelt de doodenge mensaap. 

Terry Notary (die als motioncapture-acteur onlangs nog apenstreken uithaalde in Kong: Skull Island en War for the Planet of the Apes) geeft op weergaloze wijze gestalte aan een krijsende en rondspringende primaat. Het is één van de meest memorabele scènes van het filmjaar 2017. In de eerste plaats omdat de makers de situatie zo heerlijk overdreven uit te klauwen laten lopen. In de tweede plaats omdat het tafereel een essentiële vraag oproept: hoever mag kunst tegenwoordig gaan?

Als rondspringende primaat op een sjiek etentje. 

Hier is Christian weer de 'belangrijke curator'. Maar hij geneert zich elders niet, om een hele flat van beschuldigende brieven te voorzien, omdat hij vermoedt dat daar de zakkenroller van zijn portemonee en telefoon woont. Tegelijk is hij een angsthaas, die het liefst zijn collega dit klusje wil laten opknappen. 

Vóórdat de scene met de gevaarlijke aap aan het diner plaats vindt, hebben we al een paar keer een videofilmpje uit het museum gezien met deze woesteling. 

Op straat, waar Christian beroofd gaat worden.

'Ik ga niet met haar naar bed', belooft hij zichzelf bij deze dame. In de volgende scene heeft ze toch haar zin. 

Uiteindelijk beschuldigt zij hem zowat van een me-too-situatie. Het gesprek na afloop tussen de twee is een heel mooi staaltje van absurditeit. 

Hier Kristian met zijn dochters. 

Dit is de scene met die enge aap: ik zat er ademloos naar te kijken. De aap doet gevaarlijk, niemand durft iets te zeggen of te doen. Maar de disgenoten zullen hem uiteindelijk met zijn allen  doodslaan.

Weer zo'n museumding: op welke knop drukken mensen? Die van vertrouwen, of van wantrouwen?

Ruben Östland in 2014. De Zweed maakte onder meer het in 2014 verschenen Turist. In dit satirische drama werd een man het mikpunt van spot nadat hij in blinde paniek op de vlucht sloeg voor een naderende lawine en zijn gezin in de steek liet. 

Trailer

Er is heel mooie muziek onder de film gezet, van Bobby McFerrin. 

Eindoordeel:

Ondanks de aanvankelijke ergernis bewonderde ik de film. Die ergernissen moesten gewoon, ze maakten onderdeel van het verhaal dat Östland wilde vertellen. Ze maakten plaats voor fascinatie.