Poster van de documentaire-serie op Netflix.
De regie is van Daniel Sivan en van
Yossi Bloch
De documentaire gaat over John Demjanjuk, alias Iwan de Verschrikkelijke, alias de Beul van Treblinka. Hij zou in concentratiekamp Treblinka de Joden de gaskmers in hebben gejaagd, en met een zwaard of bajonet hebben gesneden. Hij werkte ook in Sobibor.
De makers toonden een kaart in de film, over de ligging van de kampen. Dat leverde kritiek op van de Poolse regering, omdat niet vermeld was, dat de bedoelde kampen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog geen Pool, maar Duits (bezet) gebied waren. De kamopen vielen dan ook onder nazi-verantwoordelijkheid.
De twee verschillende kaarten, zoals getoond door het ministerie van Buitenlandse Zaken, Polen.
Deze week verscheen in Trouw en in andere media bovenstaande foto. Het is een unieke vondst, daar de foto de aanwezigheid van oorlogsmisdadiger Demjanjuk in vernietigingskamp Sobibor bewijst. Demjanjuk is zijn aanwezigheid in vernietigingskamp Sobibor tot zijn dood blijven ontkennen, maar twee recentelijk opgedoken foto’s maken het vrijwel zeker dat Iwan Demjanjuk daar wel degelijk was.
Iwan Demjanjuk lijkt de man die op op de voorgrond in het midden ligt. Links achter de bomen, precies boven de meest linkse driehoek van geweren, is volgens de Duitse organisatie Bildungswerk Stanislaw Hantz de schoorsteen van de gaskamers te zien. Beeld USHMM.
Iwan Demjanjuk in oorlogstijd.
De documentaire behelst voor het grootste deel het proces dat in Jeruzalem gehouden werd eind jaren tachtig. Na de oorlog was hij in Amerika gaan wonen, als automonteur. Amerika leverde hem in 1987 uit aan Israël. Een jaar later werd hij ter dood veroordeeld, nadat verschillende overlevenden van Treblinka hem hadden herkend als Iwan de Verschrikkelijke.
Deze stukken van de film zijn zeer aangrijpend. Een getuige wil dat Demjanjuk zijn bril afzet, zodat hij hem van dichtbij in de ogen kan kijken. Demjanjuk wil hem een hand geven, dat grijpt je aan: waar haalt Demjanjuk het lef vandaan om zó te 'spelen' met zijn slachtoffers! De getuige weigert de hand uiteraard.
Bij het uitspreken van de straf is het publiek - voor zover slachtoffer van Demjanjuk - euforisch. Zijn familie, vrouw, kinderen, schoonkinderen en kleinkinderen uiteraard niet.
Helaas werd de doodstraf niet voltrokken, omdat Demjanjuks verdedigers beweerden dat zijn identiteitskaart waarop handtekeningen van nazi-officieren te vinden waren, vervalst was door de Russen. Nadat de aanklagers toegaven dat de identiteitskaart inderdaad uit Sovjetarchieven kwam en voormalige kampbewaarders uit Treblinka hadden verklaard dat de achternaam van ‘Iwan de Verschrikkelijke’ Martsjenko was, werd Demjanjuk in 1993 door het Israëlische Hooggerechtshof vanwege twijfel over zijn identiteit vrijgesproken.
Het persoonsbewijs van Demjanjuk.
waarover nog altijd twijfel bestaat. Beeld EPA
Demjanjuk keerde hierna terug naar de Verenigde Staten en kreeg in 1998 het staatsburgerschap terug dat hem eerder was afgenomen. Een jaar later eiste de Amerikaanse justitie echter alweer dat dit staatsburgerschap hem werd afgenomen. In 2004 concludeerde een Amerikaanse rechtbank dat Demjanjuk niet ‘Ivan de Verschrikkelijke’ was, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog wel een bewaker in de vernietigingskampen Majdanek en Sobibór.waarover nog altijd twijfel bestaat. Beeld EPA
In München verscheen hij in de rechtszaal in een rolstoel, maar ook liggend op een brancard. Pet in de ogen getrokken.
Bovenstaande foto is genomen op 12 mei, 2011, toen hij de rechtbank in Duitsland verliet.. Beeld AFP
Mei 2009 werd Demjanjuk uitgeleverd aan Duitsland. Daar werd hij in 2011 veroordeeld voor medeplichtigheid aan de dood van circa 28.000 Joden in het Sobibor.
"De naam van Ulrich Busch schoot weer door mijn hoofd, Demjanjuks stugge verdediger in het proces in München. Hoe zou hij, die altijd heeft volgehouden dat zijn cliënt nooit een kampbewaker in Sobibor kon zijn geweest en dat het enige bewijs dat hem met dat vernietigingskamp verbond een vervalste identiteitskaart was, op dit nieuws reageren?
Ik kon het eigenlijk wel voorspellen. Hij zou zeggen dat de foto’s vervalsingen waren of hij zou zeggen dat de identificatie van de man op de foto’s niet deugde, omdat de onderzoekers vooringenomen waren.
Of misschien zou hij vooralsnog helemaal niets over de foto’s zeggen zolang ze nog niet publiek zijn gemaakt – dat gebeurt pas op 28 januari in Berlijn – maar zou hij alvast het publiciteitsoffensief hekelen dat aan de presentatie vooraf gaat en vaststellen dat voor zijn cliënt aan de trial by media maar geen einde komt.'
Demjanjuk verbleef in een bejaardenhuis, in afwachting van zijn hoger beroep. Dat maakte hij niet meer mee, hij stierf in 2012. Omdat er geen eindoordeel is geveld, geldt hij nog altijd als onschuldig.
Ulrich Busch, Demjanjuks verdediger in München.
Ik volgde de zaak Demjanuk door de stukjes van Wim Boevink in Trouw. Boevink was erg bij de zaak betrokken, ik voelde me erdoor meegesleept. Dit schreef Boevink aan aanleiding van de ontdekking van de foto, waarmee ik dit blog begon:
"De naam van Ulrich Busch schoot weer door mijn hoofd, Demjanjuks stugge verdediger in het proces in München. Hoe zou hij, die altijd heeft volgehouden dat zijn cliënt nooit een kampbewaker in Sobibor kon zijn geweest en dat het enige bewijs dat hem met dat vernietigingskamp verbond een vervalste identiteitskaart was, op dit nieuws reageren?
Ik kon het eigenlijk wel voorspellen. Hij zou zeggen dat de foto’s vervalsingen waren of hij zou zeggen dat de identificatie van de man op de foto’s niet deugde, omdat de onderzoekers vooringenomen waren.
Of misschien zou hij vooralsnog helemaal niets over de foto’s zeggen zolang ze nog niet publiek zijn gemaakt – dat gebeurt pas op 28 januari in Berlijn – maar zou hij alvast het publiciteitsoffensief hekelen dat aan de presentatie vooraf gaat en vaststellen dat voor zijn cliënt aan de trial by media maar geen einde komt.'
Zie voor het slotpleidooi van Busch de TROUW.
Op beide foto's hierboven is Demjanjuk al een oude man. In de negentig.
En zo zag hij eruit in de tachtiger jaren, bij het proces in Israël.
Toen hij zijn terdoodveroordeling hoorde, moest hij weggesleept worden.
De bejaarde man, nogmaals. Ik herinner me van de stukjes van Boevink hoe onbewogen hij alle getuigenissen aanhoorde.
Yoram Sheftel
Dit was Demjanjuks verdediger in Israël. Deze man speelde een eigenaardige rol in het geheel. Had vooral mededogen met Demjanjuk, geen enkele met de slachtoffers. Noemde het een showproces - waar ik me nog wel een beetje in kon vinden, alles werd rechtstreeks op de tv uitgezonden. Gaf toe dat hij erg rijk geworden was met zijn verdediging. Had heel erg genoten van het terugdraaien van het doodsvonnis. Griezelig, naar. Meende de rechter te moeten terechtwijzen, waarvoor hij gelukkig op zijn vingers werd getikt.
Demjanjuk in Israël.
Trailer.
Ik geloofde de getuigen, die Demjanjuk herkenden. Hun getuigenis was aangrijpend en emotioneel.
De rechters die aan het woord kwamen, geloofden hen ook. Maar onomstotelijk bewijzen konden ze het niet.
Gelukkig werd er opnieuw vervolging ingesteld, nadat een Amerikaanse officier van Justitie had vastgesteld, dat verdachte dan mogelijk niet Iwan de Verschrikkelijke was, maar in elk geval wel een kampbewaarder was geweest, aan wiens handen bloed kleefde....
Geen opmerkingen:
Een reactie posten