Anna van Saksen, Verstoten bruid van Willem van Oranje, Femke Deen, 2018

Boekomslag

Femke Deen (1975), schrijfster.  Historicus, gespecialiseerd in de geschiedenis van de zestiende eeuw. Ze promoveerde op een studie over publiek debat en propaganda tijdens de Nederlandse Opstand.

Anna van Saksen (1544-1577)

Ik geef hier de samenvatting van Reinaldis van Ditzuyzen, die ik vond op DEZE SITE:

Een dramatisch huwelijk

In 1561 werd het eerste van de in totaal 29 Oranje-Duitse huwelijken gesloten en wel tussen prins Willem I van Oranje en Anna van Saksen (1544-1577). De zestienjarige prinses was hopeloos verliefd op de Oranjeprins. Willem zelf bekeek de verbintenis - zoals gebruikelijk in die tijd – puur zakelijk. Met Anna’s reusachtige bruidsschat van 100.000 Saksische rijksdaalders kon hij familieschulden regelen. Verder hoopte hij op politieke steun van zijn machtige schoonfamilie.

En zo trouwden de twee in augustus 1561 met ongekende pracht en praal in Anna´s geboortestad Leipzig. Talloze Duitse vorsten en aanzienlijke edelen trokken hiervoor met 5647 paarden Leipzig binnen. Het inwonertal van de stad, ruim 13.000, werd meer dan verdubbeld, want zo´n 15.000 nieuwsgierigen van elders verdrongen zich in de straten om de glans en glorie van dit vorstelijke spektakel te kunnen zien.

Helaas, het huwelijk werd een dramatische mislukking. Willem vond Anna lastig en koppig en het paar ruziede flink. De verhouding verslechterde vanaf 1567, toen Anna met Willem bij haar schoonmoeder Juliana van Stolberg op kasteel Dillenburg moest wonen (zie aflevering 1 van deze serie). Anna – inmiddels moeder geworden van vijf kinderen – was zo ontevreden, dat ze wegliep uit Dillenburg, schulden maakte en niet wilde terugkomen. Toen bleek zij zowaar in verwachting te zijn – niet van Willem, maar van haar (getrouwde) juridische adviseur Jan Rubens. In 1571 bracht ze zijn dochter ter wereld, Christine. Nog in hetzelfde jaar liet Oranje hun huwelijk ontbinden. Maar daar bleef het niet bij. De prins vond Anna ontoerekeningsvatbaar en zette haar op het Nassause slot Beilstein onder huisarrest. Later werd ze in Dresden gevangen gehouden. Hier stierf ze ook, nauwelijks 33 jaar oud. In de Dom van het nabijgelegen Meißen ligt de ongelukkige Saksische prinses begraven.

Dit verhaal heeft een curieus staartje. Want het overspel van Anna en Jan Rubens koppelde twee latere beroemdheden aan elkaar: Anna´s zoon Maurits van Oranje, bewonderd veldheer, en Jans zoon Pieter Paul Rubens, vermaard schilder. Beiden zijn namelijk halfbroer van het bastaardkind Christine. Zouden ze elkaar ooit ontmoet hebben?

Jan Rubens, vader van de beroemde schilder. De prent vond ik hier: https://lukasweb.be/nl/node/47 

Jan Rubens was de minnaar van Anna van Saksen. Hij en Anna kregen een dochtertje, Christine. 1571-1638. Het kind werd op 2- of 3-jarige leeftijd van Anna afgenomen. 

Afschuwelijk!

Achtergronden:

Ik begin met een paar kaarten, om precies te kunnen zien waar de geschiedenis zich heeft afgespeeld:

Dit zijn huidige grenzen, het is om ongeveer de plaats te bepalen. Saksen (met Dresden in het centrum) en Hessen (rond Frankfurt). Nassau is op deze kaart niet terug te vinden, maar lag tegen Hessen aan.

Ligging Nassau

Hessen

Saksen

Schmalkaldische oorlog, 1547; deze strijd werd gevoerd in 1546 en 1547.

Hij vond plaats tussen keizer Karel V en de Schmalkaldische Bond, een alliantie van protestantse vorsten en steden in het Heilige Roomse Rijk. Een van de belangrijkste leden van de Bond was landgraaf Filips van Hessen, de grootvader van moederskant van Anna. Karel V werd gesteund door zijn broer Ferdinand en door hertog Maurits van Saksen. Deze laatste was de vader van Anna. Filips van Hessen werd voor straf voor zijn opstandigheid door Karel V vijf jaar gevangen gezet. De keizer begon de oorlog om de eenheid van het geloof in het Heilige Roomse Rijk te herstellen en om zijn invloed in het Rijk te versterken. Toen de keizerlijke legers in Saksen waren, versloegen ze de Bond verpletterend. Filips van Hessen werd gevangengenomen en de Schmalkadische Bond werd opgeheven.

1504-1567, Filips I, landgraaf van Hessen, grootvader van Anna.

Agnes van Hessen, 1527-1555, dochter van Filips I van Hessen; moeder van Anna.

Maurits van Saksen, hertog, 1521-1553; vader van Anna.

August van Saksen, 1526-1586; broer van Maurits van Saksen (vader Anna); August voedde Anna op na de dood van Maurits en Anna. 

Schilderij van Cranach.

Maurits liet dit kasteel Moritzburg nabij Dresden bouwen, als jachtslot. Dit plaatje is van 1733. Anna groeide op in het kasteel te Dresden, maar ik betwijfel of dit het betreffende kasteel is.Het plaatje in het boek kon ik niet terugvinden. 

In het Stadhuis van Leipzig wordt het huwelijk van de 28-jarige Willem en de 16-jarige Anna voltrokken (Marktplein en oude Stadhuis, Leipzig 1845).

Beeld: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Der_Markt_in_Leipzig_1845.jpg

Dubbelportret Willem van Oranje en Anna van Saksen; toegeschreven aan Abraham de Bruijn, 1565

Anna had te maken met drie dynastieke families: het huis Hessen, het huis Saksen, en het huis Nassau. Via haar huwelijk met Willem van Oranje was ze betrokken bij de godsdiensttroebelen van die tijd. 

De onthoofding van Egmont en Horne op 5 juni 1568 op de Grote Markt van Brussel. De executie van deze twee vooraanstaande edellieden wordt vaak beschouwd als het definitieve sein voor de gewapende Nederlandse Opstand (Tachtigjarige oorlog). 

De graven Egmont en Horne. 

Het Stamland van het geslacht Laurenburg, later de Graven van Nassau en nog later Oranje-Nassau geheten. Het omvatte de dorpen Nassau, Siegen Dillenburg, Herborn, Beilstein, Hadamar, Laurenberg, Shaumburg, Diez, Limburg, Weilburg, Braunfels, Usingen, Idstein, Wiesbaden en Biebrich.

Slot Dillenburg; Willem van Oranje werd hier in 1533 geboren. 

Dillenburg, Wilhelm's Toren

Jan (of Johan) VI de Oude (Dillenburg, 22 november 1536 - Slot Dillenburg, 8 oktober 1606) was de tweede zoon van Willem de Rijke en Juliana van Stolberg. Hij was een jongere broer van Willem van Oranje. In de geschiedschrijving wordt hij vaak kortweg Jan van Nassau genoemd.

Behalve met haar man Willem, had Anna te maken met deze Jan de Oude van Nassau. Tot hem wendde Anna zich voor de bruidsschat. Jan zette Rubens gevangen. Zijn zaakwaarnemer heette Jacob Schwartz.

 Beilstein, slot; het staat tegenwoordig bekend staat als slot Metternich, naar een veel latere eigenaar. 

 Jan van Nassau zette Anna hier gevangen.  Ze werd in haar gevangenschap overigens ook gekweld door een halfbroer van Willem van Oranje, de bastaard Godfried van Nassau. 

Het slot  was van Jan, hij bezat het Graafschap Nassau-Beilstein (1343-1561)

Even tussendoor: een plaatje uit het huidige, zeer pittoreske Beilstein, waar wij ooit een heerlijke vakantie doorbrachten. 

Voor de stamboom van Oranje Nassau zie DEZE SITE.

Willem van Oranje geschilderd door Anthonie Mor omstreeks 1554

Echtgenotes van Willem van Oranje (en kinderen)
Willem kreeg bij zijn vier vrouwen in totaal vijftien kinderen: vier zoons en elf dochters. Ook kreeg hij een bastaardzoon bij Eva Elincx: Justinus van Nassau
Anna van Buren:

Anna van Buren (of: van Egmond) 1533-1558, 

eerste vrouw Willem. 

Kinderen: Maria (1553-1555), Filip Willem (1554-1618) en Maria (1556-1616)

Anna van Saksen, 1544-1577

tweede vrouw Willem. 

Kinderen: Anna (1562-1562), Anna (1563-1588), Maurits (1564-1566), Maurits (1567-1625) en Emilia (1569-1629)

Charlotte van Bourbon, 1546/1547 —  1582)

derde vrouw Willem.

Kinderen:  Louise Juliana (1576-1644), Elizabeth (1577-1642), Catharina Belgica (1578-1648), Charlotte Flandria (1579-1640), Charlotte Brabantina (1580-1631), Emilia Antwerpiana (1581-1657)

Charlotte was een voormalige non, vandaar de uitdrukking 'het Franse nonnetje'. 

Louise de Coligny 1555 - 1620 

Vierde vrouw Willem; 

Kind:  Frederik Hendrik (1584-1647)

Portret Louise de Coligny door Michiel van Mierevelt, tussen 1600 en 1625. Collectie Mauritshuis.

De Dom van Meissen en de naastgelegen Albrechtsburg staan hoog boven de rivier de Elbe. In de Dom kreeg Anna van Saksen haar laatste rustplaats. beeld Saksen Informatie

Eindoordeel:

Ik vond het een moeilijk boek, met heel veel 'en toen - en toen...' Al die verwikkelingen zijn lastig te lezen. Temeer, omdat je met drie families te maken hebt, allemaal met hun eigen belangen. Ik kon het af en toe slecht uit elkaar houden. En wat kon je nou van Anna zelf wel of niet geloven?

Wel vind ik het knap van Femke Deen dat ze zich aan de bronnen houdt, en niet zelf aan het fantaseren slaat. 

Ik vond Anna van Saksen geen sympathieke vrouw, maar ik kreeg toch wel heel erg met haar te doen. Wat was het erg, als je in vroeger tijd geestelijk wat mankeerde - want dat denk ik van haar. Geestelijke gezondheidszorg bestond nog niet, dat kwam pas eind negentiende eeuw op. Je moest maar bijbel lezen en je man gehoorzamen.... Heel moeilijk.