Ongezocht ongeluk, Peter Handke, 1980 (1972)

Boekomslag. Vertaling en nawoord van M.Mooij

Oorspronkelijke titel: Wünschloses Unglück. 

De Nobelprjs voor literatuur is altijd een mooie reden om je in een auteur te verdiepen.

Peter Handke, Oostenrijks schrijver,  geboren 1942. Foto van 2019.

Handtekening auteur

Ik had nog nooit iets van hem gelezen. Een stimulans ging voor mij uit van een stukje (Klein Verslag, achterpagina) van Wim Boevink, in de Trouw van 12 oktober jongstleden, na de uitreiking van de Nobelprijs. 

Boevink memoreert, hoe haat, spot en hoon Handkes deel waren, nadat hij zich in de Joegoslavië-oorlog pro Servië had uitgesproken. En al helemaal, toen hij op de begrafenis van Milosevic een redevoering had gehouden. 

Handke had literaire reisverslagen geschreven, onder de titel ‘Gerechtigheid voor Servië’ en bij Trouw vonden ze die verslagen zo mooi en ­belangrijk dat men ze, in navolging van de Süddeutsche Zeitung, integraal publiceerden, acht grote pagina’s in het ­katern Letter & Geest.

‘Ik had de drang om achter de spiegel te kijken’, schreef Handke in het eerste deel van de verslagen. ‘En wie nu denkt: Aha, pro-Servisch! die hoeft hier al ­helemaal niet meer verder te lezen.’
Twee Servische vrienden had hij en dat was genoeg voor een onderdompeling in landschappen, kleuren en geuren, langs dorpen en rivieren, beelden oproepend die je nergens anders las, beelden die nodig waren voor ná de oorlog. Handke beschouwde zijn stukken als vredesteksten.

Lees dit essay eens, zegt Boevink. 

Het ging bij de Nobelprijs erom, licht te werpen op zijn werk, "dat machtige bouwwerk van taal dat waarnemingen en bevindingen uiteenrafelt."

En wat zei hij nou precies, op de begrafenis van Milosevic? “De wereld, de zogenaamde wereld, weet alles over Slobodan Milosevic. De zogenaamde wereld kent de waarheid. Ik ken de waarheid niet. Maar ik kijk. Ik begrijp. Ik voel. Ik herinner me. Ik vraag.”
Boevink spoort aan: Lees eens zijn ‘Essay over de moeheid’ (1990). Zelden is zo verkwikkend over de wereld geschreven. Zie  TROUW 19 OKTOBER.

Er is nog een andere reden waarom de toekenning van de prijs aan Handke omstreden is. Het controversiële zit ook in zijn werken, die vaak provocatief en experimenteel van aard zijn. Berucht is ‘Publikumsbeschimpfung’ (1966), een toneelstuk zonder plot, waarin de acteurs het publiek uitschelden. Zijn toneelstuk ‘Kaspar’ (1968) springt er ook uit; het zit vol met herhaalde zinnen, die tonen hoe mensen worden geïndoctrineerd om hetzelfde te zijn als alle anderen. In de roman ‘De angst van de doelman voor de strafschop’ (1970) voegde de schrijver allerlei betekenisloze symbolen en schrifttekens toe.

Controversiëel stuk 

Uiteraard verdedigde het comité voor de Nobelprijs hun keuze: Vanuit verschillende hoeken lieten ze van zich horen. Petersen en Rebecka Kärde betoogden dat Handke de prijs „absoluut verdiende”. In een artikel in de Zweedse krant Dagens Nyheter moesten twee andere leden van de Zweedse Academie (Mats Malm en Erik M. Runesson) toegeven dat Handke „zeker uitdagende, ongepaste en onduidelijke dingen heeft verklaard over politieke zaken”. Maar, voegden de leden daaraan toe, „we hebben in de teksten van Handke niets gevonden wat wijst op aanvallen op de maatschappij of op de gelijkwaardigheid van mensen”. Ze voegden toe dat het „niet de bedoeling is geweest de prijs te geven aan een oorlogsmisdadiger of een ontkenner van oorlogsmisdaden en genocide”.

Milosevic, op zijn begrafenis in 2006 sprak Handke

Ik vond een mooie verdediging van Handke in een artikel in DE VOLKSKRANT, OKTOBER 2019:

onder de titel Literair universum las ik daar:

Handke keert terug naar het domein van de literatuur, het enige terrein waar hij zich echt thuisvoelt. Daarbij is hij trouw gebleven aan de woorden die hij in 1966 in Princeton zijn collega’s voorhield: het gaat niet om de beschrijving van de werkelijkheid, maar om taal en om woorden. ‘Ik verzin niet alleen verhalen, maar ook woorden’, zei hij eens. En het gaat om dromen. In zijn bekende Die Stunde der wahren Empfindung droomt de hoofdpersoon dat hij een moord heeft gepleegd, wat zijn leven verandert.

Handkes literaire streven is erop gericht met taal en met een geheel eigen stijl en klankkleur een andere, ongekende wereld te scheppen; een literair universum op te bouwen als tegenmodel van de bestaande wereld, want die is te oppervlakkig, te materialistisch, te luidruchtig. ‘Mijn ideaal is in stilte denken en kijken.’ Maar de moderne mens wordt zo van alle kanten door beelden bestormd, dat voor een bedachtzaam waarnemen geen ruimte meer is. Dit was het thema van zijn opmerkelijke roman Der Bildverlust, waarin een vrouw uit de financiële wereld over de Spaanse hoogvlakte Sierra de Gredos trekt, deels te voet, en uiteindelijk belandt in de plaats Hondareda, waar de bewoners afbeeldingen hebben afgezworen.

Der Bildverlust, helaas niet vertaald in het Nederlands. 

Ongezocht Ongeluk

Ik ga nu naar het boek. 

Handkes moeder Maria pleegde in 1971 zelfmoord, door een overdosis aan slaappillen en antidepressiva. In enkele weken na die afschuwelijke datum schrijft Handke dit boek. 

Hij probeert een niet gewoon verhaal te vertellen, probeert te vermijden dat het puur anekdotisch, of beschrijvend is. 

Wat mij betreft is hij daar goed in geslaagd, al vond ik het niet gemakkelijk te lezen.  

Handkes moeder werd in een arm gezin geboren, 'de algemene onbemiddeldheid was zo groot dat klein grondbezit haast nog niet voorkwam.'Haar vader spaarde veel, maar raakte dat geld bij elke crisis ook weer kwijt. Een opleiding zat er voor de dochter niet in. Zij was de op een na jongste dochter van vijf kinderen. Op school was zij knap. 'Zij lachte altijd en scheen ook niet anders te kunnen.'

Klagenfurt in het district Kärnten (Oostenrijk), waar Maria opgroeide. 

Ze werd opgeleid tot kokkin, 'gegeten moet er altijd worden.'

Als Hitler binnenkomt met zijn soldaten, raakt ze verliefd, en die man maakt haar zwanger. Maar hij vertrekt ook weer naar zijn eigen vrouw. Zij trouwt dan een man van wie ze niet houdt, om het kind te echten. Dit kind is de schrijver. Over zijn vader schrijft hij: 'Ze had een hekel aan hem, maar men praatte haar plichtsbesef aan (het kind een vader te geven).'

Mooie omslag.

Verder:  

'Mijn moeder gedroeg ze bij alle gebeurtenissen alsof zij er met open mond bij stond. Zij werd niet schrikachtig, liet hoogstens, eventjes een lachje horen, terwijl ze zich op hetzelfde ogenblik al schaamde dat haar lichaam zich plotseling zo ongegeneerd zelfstandig had gemaakt. 'Schaam je je niet?'of 'Je moest je schamen! was al voor het kleine en vooral voor het opgroeiende meisje de leidraad geweest die haar voortdurend door anderen werd voorgehouden. Elke uiting van een zelfstandig vrouwelijk leven gold in dit landelijk-katholieke milieu toch al als voorbarig en onbeheerst; scheve blikken, net zo lang tot de beschaamdheid niet slechts op potsierlijke wijze werd voorgewend, maar al heel diep van binnen de meest elementaire gevoelens afschrikte. '

De geschiedenis van de moeder is overigens niet alleen maar kommer en kwel: ze ontwikkelt zich tot een fraai rechtop lopende, elegante vrouw, en ze gaat ook lezen, onder invloed van haar zoon. Maar haar man slaat haar, ze moet pietluttig en zuinig zijn omdat er geen geld is, ('het warme brood pas voor morgen'). Het eigene mocht niet, iedereen ontwikkelde zich in die sfeer tot een type: 'Zo werd een zieleleven dat nooit de mogelijkheid had gehad om op rustige wijze burgerlijk te worden, ten minste naar buiten toe verstevigd door hulpeloss het burgerlijke systeem van taxeren, dat vooral bij vrouwen voor de omgang met elkaar gebruikelijk is, na te bootsen, waarin de ander mijn type is maar ik niet het zijne, of ik het zijne maar hij niet het mijne (...) waarin dus alle omgangsvormen reeds zo zeer als bindende regels worden opgevat dat iedere meer individuele, en beetje op de ander ingaande houding slechts een uitzondering op deze regels betekent.' 

Een aantal keren laat de moeder abortus plegen, 

Maria - ik weet niet met welk kind. 

Voor zowel een complete inhoudsbeschrijving alsook kritiek op het boek zie DEZE SITE. 

Ik hoop met de enkele voorbeelden hierboven een klein beetje getoond te hebben, hoe Handke het aanpakt; hoe hij laat voelen hoe zijn moeder grootgebracht werd, wat belangrijk gevonden werd, hoe weinig er van haar zelf was overgebleven. Een biografie van binnenuit. 

Nogmaals: Handke

Frits Abrahams; kiest in het NRC bij een vergelijking tussen Handke en August Willemsen voor de laatste. Zie het NRC. Ook Maarten 't Hart en Jacq Vogelaar moeten niks van hem weten. Bernlef daarentegen houdt wel van Handke. „Handke”, zo analyseerde Bernlef, „beschrijft de ‘binnenwereld’ van mensen die het contact met de wereld niet meer kunnen maken.”

Nog een keer Peter Handke. 

Vernietigend was Maarten ’t Hart in zijn autobiografie Het roer kan nog zesmaal om uit 1984: „Nooit ben ik somber geworden van enig literair werk, behalve dan van de boeken van de begaafde leugenaar Peter Handke. Maar die met ongeluk epaterende Oostenrijker kende ik toen nog niet.”

Bernlef (gestorven in 2012) over Handke:

„Hij wordt veel gelezen. En terecht.” 

Naar dit gedicht ben ik nog wel nieuwsgierig. Aanbevolen door Wim Boevink,

Artikel omschrijving:

Het gedicht aan de duur is een oefening, een geestelijke en lichamelijke exercitie. De duur is geen geschenk dat je kunt krijgen, het is een resultaat, een toestand die te bereiken is. Het 'filosofisch-narratieve' gedicht, zoals Handke het zelf noemde, verscheen in 1986 en is voor deze uitgave eindelijk integraal in het Nederlands vertaald door Huub Beurskens. Peter Handke (1942) schreef vele romans, toneelstukken, essay- en dichtbundels en is een van de belangrijkste en origineelste hedendaagse Oostenrijkse schrijvers.
Taal: Nederlands; aantal pagina's: 48.

De herontdekking van het ware zelf, Ingeborg Bosch, 2000 (2009)

Boekomslag; op de bibliotheek-informatie staat, dat het de vertaling is van het boek Rediscovering the true self; vertaling door Monique de Vré. Het zal wel, maar Ingeborg Bosch is een Nederlandse therapeute. Haar boeken zijn in meerdere talen vertaald. 

Ingeborg Bosch, geboren 1960.

Hoofdthema van dit zelfhulpboek is de PRI-methode, wat staat voor Past Reality Integration.
Er is trouwens een hele website aan gewijd: zie onder DEZE LINK. Doel van deze methode is, zoals ik het van die website pluk:
"PRI, Ten volle leven. Past Reality Integration, afgekort PRI, helpt je ten volle in het nu te leven. Het heldere model laat je inzien hoe jouw verleden je huidige leven ongewenst beïnvloedt. Maar belangrijker nog, PRI biedt je de mogelijkheid om deze blokkades op te heffen. Met effectieve technieken en praktische tools die je zelfstandig leert toepassen."

Ik vertel het nu maar in mijn eigen woorden verder: 

Bosch stelt, dat elk kind vervelende dingen in zijn of haar jeugd heeft meegemaakt, en dat het kind die gevolgen daarvan verder in het leven meedraagt. Als zich weer iets voordoet dat het verleden weer naar boven haalt - Bosch noemt die gebeurtenissen of personen: 'symbolen' - dan reageer je daar veelal met afweer op. Je beleeft niet ten volle wat je destijds beleefde, omdat je het buiten je bewustzijn hebt gehouden. Dat is een gevolg van het feit, dat je bewustzijn niet meer één en ongedeeld is, maar gespleten; er zit als het ware een hek van prikkeldraad tussen het bewuste en het onbewuste, om de ellende van toen maar niet steeds weer onder ogen te hoeven komen. Het stuk waarin de pijn van vroeger zit, noemt Bosch KB, dit is Kindbewustzijn. Het wél gegroeide stuk (goed geïntegreerd) noemt zij VB, Volwassen Bewustzijn.

Ziehier het bewustzijn in schematische vorm, met de muur tussen VB en KB; de stippen in het KB zijn de pijnlijke gebeurtenissen. 

Er zijn tal van afweermechanismes, die Bosch allemaal bespreekt. Die maken dat je de muur in stand houdt. Zo kun je je behoeftes ontkennen (OvB, Ontkenning van Behoeften), valse hoop (VH) koesteren, valse macht (VM) uitoefenen, primaire afweer (PA) 'toepassen' en met angst reageren. 

Valse hoop koester je als je zo leeft, dat je probeert nog steeds alle liefde te verwerven die je als kind altijd gemist hebt. Je koestert dus de illusie dat het aan jou heeft gelegen. 

Ontkenning van behoeften en Valse macht behandelt ze in één. Bij ontkenning van behoeften doe je alsof je nergens behoefte aan hebt, het zijn altijd de mensen om je heen die fout zijn, zij moeten veranderen. 

Valse macht kenmerkt zich door gedrag dat varieert van irritatie tot razernij en alles daartussen. Intimiderend gedrag, dat maakt dat andere mensen zich maar schikken, óf in opstand komen. De persoon die VM hanteert, denkt net als de mens met OvB dat er wel iets fout zit, maar niet met hem/haar!

PA, primaire afweer: deze mens denkt eeuwig: ik deug niet, het is allemaal mijn schuld, ik kan het niet, ik ben slecht. Als we dat blijven denken ons leven lang, blijven we geloven dat wij iets als kind verkeerd hebben gedaan, en zien we niet dat we verkeerd behandeld zijn.

Hier de vijf afweermechanismes bij elkaar. 

Ik ga met zevenmijlslaarzen door het boek heen... 

Waar de zelfhulp uit bestaat, is om niet te reageren als je in je afweer zit -  dus als je angst, woede, frustratie et cetera voelt. De bedoeling is die gevoelens door te werken, te beleven: die golf van pijnlijke emoties, en tot je te laten doordringen dat dít nou de gevoelens waren die je als kind niet kon toelaten, omdat het te bedreigend was. Dat doorwerken/verwerken verandert iets in je. Je leert de werkelijkheid kennen, en hoeft niet destructief te zijn. 

Of, zoals Bosch het in een schematisch overzicht zegt, bestaat het heelwordingsproces uit 5 delen: 

1. Cognitief inzicht: Het gebeurt niet nu.

2. Emotioneel besef: Het was echt zo erg

3. Overwinnen van de angst voor het voelen: Het is veel maar niet te veel. 

4. Regressie: Dat is wat er gebeurde en hoe het voelde. 

5. Toepassing op lange termijn: nadat we veel oude pijn gevoeld hebben. (Integratie in het volwassen bewustzijn.)

Vervolgens besteedt Bosch aandacht aan kinderen en ouders - hoe maken we, dat onze eigen kinderen niet zo veel ellende meemaken als wij mogelijk zelf hebben meegemaakt?

En er volgen dan nog enkele hoofdstukken met praktische oefeningen. 

OP DEZE SITE is in schema de PRI-methode weergegeven; het was een lezing van Gert Kruitbosch. 

Er is ook een website PRI, zie DEZE SITE. Daarop staan onder meer adressen van PRI-therapeuten, de overige boeken van Ingeborg Bosch (zij schreef onder andere ook over Eetproblemen,  Relaties, en het boek Illusies.

De Engelse uitgave.

Mijn eigen mening over het boek:
Ik ben geen deskundige. Het viel me erg op, dat er een groot stuk van het boek aan praktische oefeningen gewijd wordt. Dat is aan mij niet besteed, het voelde alsof ik een gebruiksaanwijzing voor het een of ander apparaat aan het lezen was. Dat ga ik niet doen, als ik wijzer wil worden over mijzelf. Buiten dat, irriteerde het me, dat ik eigenlijk ook wel het boek Illusies moest lezen, daar werd ik als lezer herhaaldelijk op gewezen. Alles bijeen werden de instructies me gewoon te veel!
Ik sta er wel voor open, dat het goed kan zijn om niet te handelen, maar daarentegen goed te voelen wat er eigenlijk aan de hand is. anders gezegd: wat voel ik nou eigenlijk precies. Maar dit boek gaf daar niet direct bij mij de beste inspiratie voor. Hoe weet je bij voorbeeld, dat je met 'oude gevoelens', of met 'actuele' te maken hebt?

Ik zocht ik nadere informatie over het boek, zoals gebruikelijk als ik een blog schrijf.
Dit vond ik op Wikipedia:
Ingeborg Bosch (1960) is een Nederlandse psycholoog die onderzoek heeft gedaan naar de relatie van de emotionele verdringing van trauma's die in de kindertijd zijn opgedaan en de lichamelijke en psychische gevolgen die dat in het latere leven kan hebben.
Bosch ontwierp een gedetailleerde methode om stap voor stap te ontrafelen wat deze kwetsingen zijn en hoe ze zijn 'opgeslagen' in lichaam en geest. Deze methode heet Past Reality Integration, afgekort PRI. Bosch werd bekritiseerd door dr. Alice Miller, op wier gedachtegoed PRI voor een deel is gebaseerd.
Alice Miller ken ik van heel lang geleden, vriendinnen en ik lazen allemaal Het drama van het begaafde kind. 

De oorspronkelijke uitgave is van 1979; later heeft Miller er allerlei verwijzingen naar de psychotherapie uitgehaald, in een uitgave van de jaren negentig. 

Alice Miller, 1923-2010, geboren Alicija Englard Piotrków Trybunalski, Polen) was een psychologe, schrijfster en kunstschilderes. Zij is bekend geworden door haar onderzoek naar en haar strijd tegen kindermishandeling.

Het is te lang geleden voor mij om de beide boeken te vergelijken. Maar dit is wat Miller zelf zegt over De herontdekking van het ware zelf, van Ingeborg Bosch: ik haal het van DEZE SITE.

"It is only over the last few years that I have been confronted by her readers and her patient’s, time and again, with quotations of her statements and with the demand for my opinion about them. Based on this knowledge, and only on this, I came to the following conclusions:
1- In my opinion the philosophy of Ingeborg Bosch is not at all based on my writing. If she believes that it is, she is wrong, and she shows that she doesn’t seem to understand my position at all.
2- This wouldn’t surprise me because the concepts of Ingeborg Bosch (spirituality as the goal and the end of a successful therapy, rage as false power) seem to me to be deeply rooted in the conventional morality (poisonous pedagogy etc.) that I am criticizing throughout my work.
You will find details to my arguments in my answers to the mails of 14th and 18th of April 2007 concerning the therapy of Ingeborg Bosch.
Alice Miller (psycholoog)"

De Vereniging tegen de Kwakzalverij beschouwt haar behandelmethoden als kwakzalverij. - Ik vervolg mijn informatie van Wikipedia. Ik zocht en vond dit wat Vereniging tegen de kwakzalverij  onder meer over haar schrijft:
"Bosch organiseert PRI-cursussen, grotendeels in Zuid-Frankrijk. Om gecertificeerd PRI-therapeut te worden, moeten er vier jaar achtereen modules worden gevolgd, à raison van bijna zesduizend euro per module. Bosch geeft vervolgens certificaten af die vijf jaar geldig zijn. Een concrete vooropleiding voor de cursus is niet nodig. Bosch beslist zelf over kennis en kunde van haar cursisten en of ze mogen komen. Ze brengt vervolgens de door haar gecertificeerde PRI-therapeuten - er zijn er enkele tientallen - een bedrag in rekening per zitting, per cliënt die door haar of via haar website is verwezen, zo blijkt uit een rechtszaak die in 2011 tegen een PRI-therapeute werd gevoerd.: Op de forumpagina van de Belgische zusterorganisatie Skepp staan enkele reacties over PRI. Zoals deze: `Ik heb van redelijk nabij het PRI-wereldje meegemaakt. De beweging krijgt gaandeweg meer sekteachtige trekjes: één leer, één leider, zendingsdrang en inleveren van geld.'"

Logo van de 

Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-Wetenschap en het Paranormale; België.

Dat was even schrikken! - Maar er was nog meer, gefundeerde, kritiek:

Onder en boven:

Gerrit Breeuwsma, ontwikkelingspsycholoog (Rijksuniversiteit Groningen).

In Het sadistisch universum van Ingeborg Bosch bekritiseert Gerrit Breeuwsma het boek De onschuldige gevangene - Over opvoeden en overleven, door: Ingeborg Bosch; jaar van uitgave 2009. Ouders moeten hun kind niet benaderen als een therapeut, zoals Bosch met voorbeelden voorstelt, hun rol is heel anders. Eén van zijn meningen over het boek: Boven alles is het een oeverloos boek, met oneindige lijstjes en richtlijnen, die moeten worden herhaald als een mantra, tot ze ingesleten zijn. Om te lezen vond ik het een straf en als haar andere boeken, die vooral meer van hetzelfde bieden, niet zo goed waren verkocht, had ik me in alle ernst afgevraagd: wie wil dit vrijwillig lezen?

Uit een artikel in de Volkskrant, van 2015, haal ik het volgende:
De redactie van het verenigingsvakblad De Psycholoog organiseerde ter ere van hun 50-jarig jubileum een eigen Nobelprijs voor de Psychologie-verkiezing. Als kwinkslag naar de deze week uitgereikte Nobelprijzen waar de economie wel, maar de psychologie als wetenschap niet aan mee mag doen. Een gedachte-experiment, noemt de redactie het in het blad.
De prijs (in de categorie 'levend' en 'nationaal') ging naar de bekende rechtspsycholoog Harald Merckelbach. Maar bij de nominatieronde werd hij niet het meest voorgedragen. Dat was namelijk alternatief therapeut Ingeborg Bosch, grondlegger van de Past Reality Integration - een therapievorm die zich richt op verdrongen en ontkende gevoelens uit de jeugd.
De jury besloot de zeer frequent genomineerde Bosch als 'uitbijter' te beschouwen, een statistische term die wijst op een uitschieter die het beeld van de werkelijkheid zou vertekenen. Zo laat de jury in een noot bij de bekendmaking weten. 'We kregen zulke uitvoerige epistels waarin mevrouw Bosch werd bewierookt, dat maakte ons achterdochtig', zegt hoofdredacteur en psycholoog Vittorio Busato. 'De verkiezing was niet bedoeld als marketinginstrument. '

De reactie van Bosch op deze uitsluiting snap ik ook wel weer:  'PRI is een jonge therapievorm, maar als lijdende mensen er baat bij hebben, waarom zou je je er dan niet eens in verdiepen, in plaats van het meteen als onwetenschappelijk af te schrijven.'
Ze beweerde ook, dat er een eerste langetermijnstudie naar de therapievorm is gestart, in samenwerking met de Universiteit van Maastricht. Maar feiten zijn daarover niet bekend.

Uit weer een ander Artikel Volkskrant haalde ik de informatie, hoe luxe en duur de modules zijn van PRI-therapeute Ingeborg Bosch. Een citaat hieruit:

Voor de opleiding trekken cursisten drie keer per jaar naar het riante huis van Bosch in de Zuid-Franse Drôme. Een glimp daarvan is te zien in een YouTube-video (zie beneden, AdW) waarin Bosch over zichzelf vertelt, gezeten aan een grote vijver en op blote voeten door zonovergoten groene velden schrijdend, uitkijkend over beboste heuvels. Te midden van deze natuurpracht ­bekwamen de deelnemers zich in groepsbijeenkomsten nader in de behandeling met PRI. Ze betalen daarvoor 6.100 euro per ‘module’ van drie opleidingsweken, verspreid over een jaar. Exclusief reis- en verblijfskosten.

[Dit is het YouTube-filmpje waaraan gerefereerd wordt in het Volkskrant-artikel.]

(vervolg Volkskrant-citaat:)
Is dat het waard? Achteraf gezien niet, vinden acht kritische therapeuten die afgelopen tijd met de Volkskrant spraken. In verschillende perioden tussen 2004 en 2017 volgden zij een opleiding PRI bij Ingeborg Bosch, de meesten jarenlang. Want als je er eenmaal aan begint, beschrijven ze onafhankelijk van elkaar, word je er zo ingezogen dat het moeilijk is te stoppen. De opleiding duurt op papier vier jaar, maar is eigenlijk nooit klaar. Een van hen schat dat ze jaarlijks 14 duizend euro kwijt is geweest aan PRI. Een ander durft uit schaamte bijna niet te zeggen wat een decennium PRI haar heeft gekost. ‘Ik zeg altijd: ik had er ook een huis voor kunnen kopen.’

De identiteit van de cursisten is bij de redactie bekend, maar ze delen hun ervaringen anoniem. Sommigen omdat ze vrezen door Bosch en haar vertrouwelingen te worden ‘belaagd’ met een eindeloze reeks sms’jes en voice-berichten of uit angst voor juridische gevolgen omdat zij destijds een geheimhoudingsverklaring hebben getekend. Anderen omdat ze niet willen worden gelinkt aan de in hun ogen malafide PRI-organisatie.

Pim Cuijpers, professor klinische pschychologie, VU, Amsterdam

Hoogleraar Cuijpers benadrukt dat de theorie van ‘hervonden herinneringen’ in de wetenschap ‘al helemaal is afgebrand’.- Deze opmerking in de Volkskrant kon ik helaas verder niet kunnen verifiëren.
Ik vond nog wel een recent boek, niet van een therapeut, maar van een 'gewoon persoon', die eigen ervaringen noteerde: Het is het boek Whole Again: Healing Your Heart and Rediscovering Your True Self After Toxic Relationships and Emotional Abuse, by Jackson MacKenzie

Een boek van januari 2019. Overeenkomst met het boek van Bosch, van 2000? 

In dit review zien we overeenkomsten met het boek van Bosch. Het is het deel dat me aanspreekt, het durven doorleven van je gevoelens. Ik durf niet te zeggen of Whole again wel wetenschappelijk deugt, maar ik wilde het boek niet ongenoemd laten. Ik citeer:
'Mackenzie describes trauma as an unresolved message living in our body that distracts and separates us from our true self. He writes, “At some point, the body locked your feelings away because they were too painful and intolerable to experience at the time. Your true self is still there, it’s just cloaked by obscure, frustrating sensations like ‘numbness’ or ’emptiness’ or ‘boredom.'”
Instead of trying to secure love, validation, and approval from others, what we need to do is offer ourselves love."

In de wildernis, John Muir, 1997 (2018)

Boekomslag; de heren op de foto zijn Theodore Roosevelt en John Muir, op het Glacier Point, Yosemite, 1903. 

Fountain Lake Farm, ook bekend als de Wisconsin Farm Home van John Muir, is een historische boerderij en nationaal historisch monument op het platteland van Montello , Wisconsin , Verenigde Staten. Het monument beslaat een deel van de boerderij waar van 1849 tot 1856 en 1860 tot 1862 de pionier van natuurbeschermer John Muir woonde. 

John Muir kwam in 1849 naar de Verenigde Staten als een elfjarige immigrant met zijn vader, die een boerderij oprichtte in Marquette County, Wisconsin . Het 160 hectare grote landgoed, later uitgebreid tot 130 hectare, in een in wezen onontwikkelde wildernis, zou een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de waardering van de jonge Muir voor de natuur en de ontwikkeling van zijn natuurbeschermingsethiek. Muir verkende Fountain Lake, gedeeltelijk op het landgoed en in de ecosystemen eromheen. 

Muir werd de grootste natuurbeschermer van de VS, de man die zorgde voor de oprichting van Nationale Parken als Sequoia en Yosemite, en natuurlijk zijn eigen Muir Woods.
Het boekje In de wildernis, geeft een verrassende keuze uit Muirs geschriften. We leren de natuur van Amerika kennen zoals die dankzij Muir op veel plekken is bewaard, en die is verbijsterend veelzijdig en overweldigend. Muirs verwondering over wat hij ziet, zijn behoefte het landschap te begrijpen en aan te raken, te tekenen, er te slapen en te verdwalen zijn met zoveel precisie beschreven dat de lezer zich nog steeds aan Muirs bossen en bergen kan laven.
Muir gidst de lezer door landschappen die door zijn toedoen en bescherming nog steeds de eigenschappen bezitten die Muir zelf zo lyrisch maakten.

Schrijver en natuurbeschermer John Muir, 1838-1914.

Ik vond dit een buitengewoon leuk boek om te lezen. Muir benadert de natuur met alle zintuigen, plus hart en ziel open. Als het stormt, hoort hij al het geluid overal vandaan komen, zelfs de bewegende grashalmen hoort hij. Hij klimt in een boom - een, die in een groepje bijeen staat, zodat hij zeker weet dat de storm die ene niet zal doen bezwijken - en kijkt vanuit zijn zwiepende hoogte naar alle bewegende bomen om hem heen. Hij geniet van wat hij ziet, voelt, hoort en ruikt. 

Muir studeerde botanie en geologie, en hoewel hij nooit afstudeerde, geeft hij heel veel kennis mee aan zijn verhalen, namen van planten en bloemen, bomen, het ontstaan van rotspartijen en glestsjers, noem het maar op! 

The Grizzly Giant, 93 feet around, 204 feet high, monarch of the Mariposa Grove of Big Trees

Calisphere: Hazel Green on Merced-Coulterville Road to Yosemite; tussen 1900 en 1910.

Logo

Theodore Roosevelt, 1858-1919

Dank zij president Roosevelt werd Yosemite Park als beschermd natuurgebied ingesteld. John Muir ondernam, hier tal van tochten en deed dienst als gids. Met het verstrijken der jaren groeide zijn aanzien als zodanig onder de bezoekers van Yosemite, niet alleen vanwege zijn kennis van de omgeving, om ook vanwege zijn grote kennis van de natuur en zijn talent voor het vertellen van verhalen. Onder de bezoekers bevonden zich beroemdheden, politici, geleerden en kunstenaars. Ralph Waldo Emerson, wiens boeken over de natuur een grote inspiratie voor Muir waren, bezocht de vallei in 1871. De twee mannen ontmoetten elkaar en Emerson bood Muir aan hoogleraar te worden aan Harvard University, wat Muir onmiddellijk afsloeg.

Ralph Waldo Emerson, 1803-1882

Muir schetste ook wat hij zag, ik geef daarvan enkele voorbeelden: 

 

Yosemite National Park -Mountains – Half Dome -North Face of Half Dome

Half Dome from Yosemite Valley -- Photo by Pat Bean 

Yosemite National Park – Mountains – Lyell – The Highest Yosemite Fountain 

Mt Lyell, viewed from the John Muir Trail / Pacific Crest Trail on the shoulder North of Donahue Pass. Ansel Adams Wilderness, Sierra Nevada mountains, California.

“The Sierra Nevada of California may be regarded as one grand wrinkled sheet of glacial records,” Muir wrote in 1875. “For the scripture of the ancient glaciers cover every rock, mountain and valley of the range.”

(De Sierra Nevada van Californië kan worden beschouwd als één groot gerimpeld blad vol informatie over gletsjers," schreef Muir in 1875. "Want de geschriften van de oude gletsjers bedekken elke rots, berg en vallei van het gebergte." - AdW)

Helaas is het natuurlijk zo, dat met de klimaatopwarming ook de gletsjers in het Yosemite-gebied aan het smelten zijn. 

Schrijven over gletsjers deed John Muir trouwens ook erg veel. Beroemd zijn zijn tochten door Alaska, met de vele gletsjers. 

Het allerberoemdste is zijn verhaal Stickeen, dat ook in dit boek is opgenomen. 

Stickeen is de naam van een rivier (eigenlijk: Stikine), de naam van een Inidanenvolk, en ten slotte de naam van een hondje.

HET VERHAAL STICKEEN STAAT HIER IN HET ENGELS TE LEZEN; op de foto John Muir met het beestje. .

Er zijn tal van uitgaven van dit verhaal, als apart boekje. Ik denk dat het ook erg leuk zou zijn voor kinderen. 

En dit is een plaatje van de Stickeen River.  

En dit is: Big Cañon, Stikine River; uit: The Stikine River and Its Glaciers, door W. H. Bell; geïllustreerd door Thomas Moran, in Scribner's Monthly, April 1879

 

Indians Raking Oolochans and Herring--Stickeen River (oolochan is een vissoort, AdW)

Ik citeer een ontroerend stukje uit het Stickeen-verhaal, namelijk als het hondje veilig weer aan de oppervlakte is gekomen na een benard verblijf onderaards de gletsjer. De hond is uitzinnig van blijdschap. In Muirs woorden:
“Well done! Well done little boy! Brave boy!” I cried, trying to catch and caress him. But he would not be caught. He darted hither and thither in his great joy, screaming and shouting, swirling round and round in giddy loops and circles like a leaf in a whirlwind, lying down and rolling over, then jumping up to yelp and cry again!
I ran to him to shake him, fearing he might die of joy. He ran off two or three hundred yards, his feet in a mist of motion. Then, turning suddenly, he rushed at my face—almost knocking me down—all the time screeching and shouting as if to say “Saved! Saved! Saved!”

Uit een krant van 1898, The Seatlle Post-Intelligencer

Een beetje melancholisch stemt dit boek me wel, omdat ik bij alle beschrijvingen van de natuurrijkdom me er goed rekenschap van geef, dat er sinds John Muirs tijd natuurlijk erg veel veranderd is! Uit het krantenartikel hierboven lees je al over de God Rush. Maar het hele 'go west' -streven van de Amerikanen leidde er natuurlijk toe, dat gebieden die tot dan toe redelijk onbetreden waren, ontgonnen werden, en zo als vanzelf hun natuurschoon verloren. John Muir zelf schrijft daar al over. Tel daar bij de al genoemde klimaatopwarming. 

Onder en boven: liggin van het Yosemite park. 

Yosemite National Park, Sierra Nevada, California, USA; Forest and mountains

The Merced River in Yosemite National Park. Photo (c) Alessandro Ianunzio/iStockphoto.

Ik geef wat foto's van plaatsen en namen die Muir noemt in dit boek. 

Tuolumne river

Yosemite Fall

Abies Magnifica,

Onder en boven: veratrum californicum 

douglas squirrel

Return of the bighorn sheep 

fall in tamarack creek

Deze foto heb ik opgenomen als 'bewijs' dat de idylle wel een beetje weg is. Je kunt aan het plaatje zien dat het toerisme belangrijk is:

Jim Kersjes of Grand Rapids, a volunteer with the Muskegon River Watershed Assembly, prepares to help kayakers portage around fallen trees in the Tamarack Creek. — Daily News/Elisabeth Waldon

Wisconsin; dit is de plek waar de familie Muir vanuit Schotland het eerste ging wonen.

Rotsformaties in de Wisconsin Dells

Dells (kloof) van de Wisconsin River

ZWERVEN DOOR DE NATUUR
Een Muir Trek begint vlak voor zonsopgang en eindigt na zonsondergang en is een tocht om je kennis te laten maken met een speciale manier om de natuur te ervaren. Een zwerftocht door een natuurgebied dat niemand op deze manier kent, dit waar te nemen met je hart, en je er met enthousiasme en overgave mee te verbinden, net zoals John Muir dat deed. Muir Treks worden op het moment aangeboden door Stichting Earth Education Nederland en door Staatsbosbeheer. Meer informatie hierover voor Tracks door Nederland  zie VROEGEVOGELS.

Herdenkingspostzegel 1964

In de wildernis is samengesteld uit John Muir, Nature Writings; geselecteerd en geannoteerd door William Cronon, New York: The Library of America 1997.

Conclusie: 

Het boekje is zo geweldig door Muirs liefde voor de natuur. Hij benadert de natuur heel anders dan ik gewend ben, en ziet en hoort daardoor veel meer. Hij kent dieren een eigen karakter toe (zijn pony, Stickeen), maar misschien doet hij dat ook wel met bomen, planten, en rotsen.... Het boek wordt erg goed verkocht, en dit keer ga ik helemaal met de hype mee!