Een moeilijk, maar interessant boek. Het behandelt vier grote onderwerpen: Letland, Polen (Jedwabne), Kaliningrad en de Oekraïne. Starink is zeer goed ingevoerd in de situatie in de beschreven landen. Ze reisde er drie keer heen, en doet van die drie keer verslag in dit boek. Ze ontmoet tal van mensen, en beschrijft de boeken die er geschreven zijn over de geschiedenis van deze gebieden. Daarbij komen heel veel mensen, gebeurtenissen en verhoudingen aan de orde. Al lezende is haar betoog wel te volgen, moeilijker is het om alles te onthouden; vooral wie waar staat,
Een goede samenvatting staat in de Senia-leeswijzer.
Ik geef hier wat toelichting bij boeken, mensen, partijen. Het is niet bedoeld als integrale samenvatting, maar meer om het boek wat meer 'kleur' te geven.
Jammer is het, dat Starink geen register geeft.
Op de omslag: demonstranten op het Majdanplein hebben net gehoord dat president Janoekovitsj is gevlucht, 21 februari 2014.
Schrijfster Laura Starink, ook bekend van DUITSE WORTELS. (Een eerder Senia-boek)
Het boek bestaat uit vier grote essays.
I. Letland. De Letse Legioenen.
Op 16 maart is er elk jaar een optocht in Letland; sommigen beweren dat die zowel tegen Hitler als tegen Stalin is gericht. Maar het ligt toch ongemakkelijk: er lopen wel degelijk ook fascisten mee, de Russen noemen de herdenking dan ook zo: fascistisch. Het probleem was, dat de Duitsers in 1945 als bevrijders van het Russische schrikbewind werden gezien. Sommige Letten streden daarom aan hun kant. (Al waren er dus ook, zoals gezegd, die aan Russische kant meevochten.)
Letland heeft een groot deel Russische inwoners. Ze hebben er geen paspoort en kunnen dus niet deelnemen aan het politieke leven. Desondanks is de sfeer tussen Letten en Russen gemoedelijk.
De Baltische staten werden pas in 1940 ingelijfd bij het Sovjetrijk, de rest al in 1920. Zo behielden de Baltisch staten een vleugje Europa.
Letland had zich niet vrijwillig aangesloten bij Rusland, in 1945; het wilde in 1991 dan ook onmiddellijk zelfstandig zijn. Toen ook kwam er een kloof Russen en Letten. Riga heeft inmiddels een Rus als burgemeester - die vloeiend Lets spreekt; er is dus wel een goede integratie.
In 2013 ziet Starink op haar reis dat Riga herleeft: toeristisch is de stad aantrekkelijk.
Sommigen zien Russen als een vijfde colonne in hun land.
Letse oorlogsbegraafplaats Lestene
Eerst stonden er de namen van 7360 Letse SS-ers, nu al 11.000.
Ligging Letland.
Viktors Arajs, Lets oorlogsmisdadiger. Hij zou verantwoordelijk zijn met zijn Arajs-commando voor de dood van tienduizenden Joden.
Het standaardwerk over Letlands oorlogsgeschiedenis, Twee kanten van het verhaal, Letten streden in de Tweede Wereldoorlog zowel aan de kant van de Russen als aan die van de Duitsers,
Een in 1996 verschenen standaardwerk over de Holocaust. Hierin wordt ook het gruwelcommando beschreven van Arajs.
Geschiedschrijving is altijd een probleem, volgens Vita Zelce. Ze is geen waardenvrij vak maar een politiek mijnenveld.
Zo bestaat er ook een duidelijke Stalinistische geschiedschrijving.
Eerste postcommunistische standaardwerk over de Letse geschiedenis, 2005. Eén van de auteurs is Daina Bleiere.
Daina Bleiere: over de collaboratie met de Duitsers is veel onzin beweerd.
Veel ideologische taboes bij geschiedschrijving hielden waarheidsvinding tegen.
In 1988 gingen alle archieven ineens open, maar op de valreep werden door de veiligheidsdienst veel archieven naar Moskou weggesluisd. Daar kunnen de Letten er niet bij.
Bleiere is lid van een Lets-Russische commissie die de waarheid boven tafel probeert te krijgen. Met de professionals uit Moskou kan ze goed samenwerken, maar met de Letse Russen niet, die houden vast aan de doctrine (dat de Letten fascisten zijn, in plaats van bevrijders).
Een ander boek over de verhoudingen in Letland: opgeschreven verhalen van filmcritica Freimane, een van de 12 Joodse overlevenden in Duitsland. Het boek wordt zeer veel gelezen. Citaat p. 53 e.v.: 'Ik veranderde in een wandelende vrieskist en probeerde uit alle macht niet te ontdooien.'
Caspar Zellis, historicus.
Caspar Zellis bestrijdt dat de Letten alleen maar de Russen het hoofd hebben willen bieden. Ook bij de Letten waren SS-ers die uit volle overtuiging voor het nazisme kozen. Er is nog geen echt onafhankelijk onderzoek gedaan.
Aleksandre Gaponenko, jurist, directeur van het Institute of European Studies
'Letland voert al 23 jaar een racistische politiek tegen de Russen.' De Letten zien ons al tweederangsburgers. Wij willen een federatie, aldus Gaponenko. Bovenstaand boek is van hem.
II. Polen. Het verloren land van Jedwabne.
Voor mij was dit essay geen verrassing, in die zin, dat ik het boek van Jan Gross al kende, sinds de verschijning ervan. Zie mijn blog BUREN, Jan Gross
Onderstaand, tweede boek van Gross over Joden in Polen, noemt Starink niet. Het gaat eveneens over een pogrom tegen de Joden, maar nu een van na de Tweede Wereldoorlog. Het staat hier beschreven:
Zie hierover mijn blog ANGST, Jan Gross
Het gaat in beide boeken van Gross over het feit, dat er in Polen Joden vermoord zijn door hun eigen buren, terwijl die moord toegeschreven werd aan de moffen. Gross schrijft hier indringend over.
Starink behandelt de reacties op het boek van Jan Gross, bijvoorbeeld dit boek:
Adembenemende literatuur, volgens Starink; geeft inzage in de Poolse gespletenheid. Schrijvers zijn Anthony Polonski en Joanna B. Michlic.
Anthony Polonski en Joanna B. Michlic
Dit is een ander vervolgonderzoek; het is volgens Starink een 'huiveringwekkend staaltje persoonlijke onderzoeksjournalistiek'. De agressiviteit van de inwoners van Jedwabne onthutst. (Mij ook, toen ik het boek van Gross las!)
Anna Bikont, schrijfster van Le Crime et le Silence.
Verder is er het twee-delige IPN-rapport, 1500 bladzijden. Het bevestigt grotendeels de bevindingen van Jan Gross. Het IPN is het Instituut voor Nationale Herinnering, te Warschau. Schrijver is Krysztof Persak
IPN, Warschau. (Instituut voor Nationale Herinnering)
Krysztof Persak, directeur IPN.
Dit is de Poolse kardinaal Glemp, inmiddels overleden (2013). Glemp legde in interviews steeds een verband tussen de Joodse collaboratie met de Sovjets en de vervolgingen.
De rol van de katholieke kerk inzake Gledwabne is op zijn zachtst gezegd omstreden.
Gross werd aangevallen op zijn eerste boek, omdat het aantal van 1600 vermoorde joden niet klopte. Het konden er hooguit zo'n kleine 400 geweest zijn. Op dit punt kregen zijn critici gelijk, Voor het overige bevestigde het IPN grotendeels Gross' bevindingen.
III. Rusland. Van Königsberg naar Kaliningrad
Het oude Königsberg, stad van de filosoof Kant. Werd na de Tweede Wereldoorlog geannexeerd door de Russen. Voorheen Oost- Pruisisch.
Ik geloof dat dit hele gebied ook Kaliningrad heet, met de hoofdstad met diezelfde naam.
Tweede Duitse wijk. Hier zijn de huizen dus degelijker, met hout en verf gebouwd. De Russen verwoestten in 1945 alles wat Duits was, op een paar bouwwerken na. Die hebben tegenwoordig grote belangstelling, omdat ze zo veel degelijker van bouw zijn dan alles wat Russisch is (betonbouw).
Immanuel Kant, 1724-1804, geboren te Koningsbergen.
Vlag Kaliningrad
Kaliningrad is een belangrijke Russische marinehaven voor de Baltische vloot
Dom, rond 1900.
Koningspoort, gemaakt 1843-1850, gerestaureerd 2004-2005. Er is een heropleving zichtbaar in de belangstelling voor de Duitse (Pruisische) cultuur.
Hier ook weer: restanten van Duitse huizen.
Het grootste deel van de stad is overweldigend lelijk, zie boven en onder.
Barnsteenkamer, slot Koningbergen, in ruïne.
Fischdorf Königsbergen. Een nieuw project, waarbij getracht werd de sfeer van het oude Königsbergen te doen herleven. Werd gefinancierd door het Duitse bedrijfsleven, maar ook door Rusland. Was klaar ergens rond 2006.
House of the Sovjets. Werd neergeplant na de inname van de stad, als prominent bouwwerk. Ik geloof dat het nooit helemaal voltooid werd.
Panorama-foto
Standbeeld Kant. Is verwoest geweest, en hersteld.
Koningsbergen in vroeger tijd
De vader van Immanuel Kant was een arme zadelmaker
IV. Oekraïne. Oorlog tussen Oost en West.
Boris Chersonski
Chersonski schreef de poëziebundel Familie-archief, die ook in het Nederlands werd vertaald. Chersonski kwam uit Odessa. De gedichten vertellen als een roman het verhaal van een Joods-Russische familie in Oekraïne en Moldavië in de twintigste eeuw.
Dnepr
Onder en boven: rosj hasjana, in Oeman, 25000 chassidische pelgrims gaan hier heen met het Joodse Nieuwjaar. Bewijs dat Oeman zeer Joods is.
Panorama Dnepropetovsk
Joodse menora, groots opgezet Joods cultureel centrum in Dnepropetowsk.
De Joodse oligarch Igor Kolomojski, eigenaar Menora; ook beschuldigd van corruptie.
Joodse feesten in Menora
Rinat Achmetov, oligarch Donetsk; trad aarzelend op bij de Russische rebellie.
Yuri Bereza, commandant Dnepr-1 bataljon. Dit is een van de vrijwilligersbataljons die strijden aan Oekraïense zijde.
Denpre-bataljon 1, vervult politietaken en zogenaamde 'bezemacties': bedoeld om terroristen en wapens op te sporen.
Oekraïeners, zie de vlag. Overigens zijn de strijders af en toe niet uit elkaar te houden!
Porosjenko, chocolade-magnaat; president na Janoekovitsj.
De Willy Wonka van de Oekraïne
'Groene mannetjes', zwaar bewapende eenheden in het oosten van de Oekraïne; strijden voor Rusland. Ze zijn ontmaskerd als Kozakken,.
Links: Sergej Lesjtsjenko, voorheen was hij onderzoeksjournalist, thans doet hij als parlementariër mee in de strijd tegen de oligarchen (lees: tegen de corruptie).
Rechtse Sector bij de Majdan-demonstraties. Het is een Oekraïense nationalistische politieke partij, opgericht in 2013, als paramilitaire confederatie. Tot 11 november 2015 was Dmytri Jarosj leider van de partij. De rechtse sector strijdt aan de Oekraïense kant in de strijd in Donbass.
Vlag Rechtse Sector
Dmytri Jarosj, leider rechtse sector
Akkoord van Minsk: er zijn er maar liefst 3, een van 1991, een van 2014 en een van 2015. Bij de laatste waren Merkel, Hollande, Porosjenko en Poetin betrokken.
Kaart van het beleg van Ilovaksj. De Oekraieners kwamen in een hinderlaag en konden ternauwernood ontsnappen, velen vonden de dood. De strijd woedde van 7 augustus tot 2 september 2014.
Ljuoedmila Bogatenkova, 73 jaar, hoofd Comité Soldatenmoeders van Boedjonnovsk
Aidar-battaljon, extreem rechts, in de strijd bij Loehansk, 2014. Amnesty veroordeelde dit Oekraïense battaljon wegens oorlogsmisdaden
Andrii Biletski, neonazi, leider van het Azov battaljon. Wil ook politiek leidend worden in Oekraïne
Kaart van Euromaidanpress: Europa volgens Poetin
Poster 1921: Donbass is the heart of Russia (!)
'Created by decree by Vladimir Putin in 2007, as a government-funded organisation aimed at promoting the Russian language, and "forming the Russian World as a global project",[3] co-operating with the Russian Orthodox Church in promoting values that challenge the Western cultural tradition.'[2]
Russisch orthodoxe prelaten. Aan de kant van Poetin.
In rood: gebieden waar overwegend Russisch gesproken wordt in Oekraine.
Igor Girkin, noemt zichzelf Strelkov, de Schutter; fanatiek voorvechter van de idealen van het heilige Rusland. Voor hem is het westen moreel decadent.
'Homo putinicus': mens 'in' Poetin, haha.
Nelja Sjtepa; voormalig burgemeester Slavjansk
Nelja werd onterecht als zondebok gezien; ze heeft op een zeker moment verkeerd gegokt (voor de Russen) maar heeft wel veel voor haar stad gedaan.
'Volksburgemeester' van Slavjsansk Vjatsjeslav Ponomasjov; louche figuur met gouden tanden. Russische rebel. Arrresteerde internationale waarnemers. Werd zelf gearresteerd door Strelkov. Starink noemt dit conflict veelbetekenend: de Russen meenden dat de bevolking hun ingrijpen wel massaal zou ondersteunen. Ze droegen vanaf een afstand de zaak over aan incompetente en half criminele figuren en moesten toen steeds orde op zaken stellen.
Op deze man werd een gruwelijke moord gepleegd; hij verbleef, net als vele anderen, een tijd in de kelders van de geheime dienst in Slavjansk.
Holenklooster Kiev, met veel onderaardse gangen en begraafplaatsen. Lijken worden vanzelf gemummificeerd.
Holenklooster Svyati Gory; in 2004 opgewaardeerd door Poetin tot lavra, de status van hoofdklooaster. Een Russisch orthodox bastion, net als in Kiev.
DEZE LINK geeft een mooi essay over de controverses rondom nazi's en patriotten in de Donbass.
Ten slotte geeft DEZE LINK een mooi overzicht van de geschiedenis van de inname van De Krim.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten