"Tegen het spontane in"- (Agere Contra), Nikolaas Sintobin.

"Doe het tegenovergestelde"

Afbeelding: oddrun@oddrun.com

Ik doe mee met de Adventsretraite van de Jezuïeten, en al surfend op de site van de Jezuïeten kwam ik terecht op de lezing met bovenstaande naam. 

Agere contra gaat over gelukkig leven. Dat is heel mooi, en nu ik er wat meer over wil vertellen in dit blog, komt mij allereerst dit beeld weer voor ogen: 

Voer alle dinc dunct mi goet, dat ghi gheestelic blide sijt.
Uwe gebreke zullen u mishaghen, mer niet beanxten noch bedrucken. 

Het gaat me om de tekst die ik er hier boven uit heb gehaald. Die is al vele jaren bij me, vanaf dat ik hem voor het eerst zag. Hij staat op een gedenksteen aan de Broederenkerk in Deventer, en is van Geert Groote, de vader van de moderne Devotie. 

Maar ik vertel nu verder van Agere Contra. In dit verband zijn er enkele principes die komen uit de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola. 

Wat de titel Agere Contra betreft citeer ik DEZE SITE: 

'We kunnen gehecht zijn aan gedragspatronen die ons schijnbaar een veiliger gevoel geven, of het nu gaat om onze onzekerheden, twijfels of om onwil om uit onze comfortzones te worden getrokken. Ze verhinderen dat we ons leven volledig leiden zoals de Heer het bedoeld heeft. Als we ons leven in Geest en Waarheid leiden, leven we in ware vrijheid. Agere contra helpt ons om die dingen onder ogen te zien die ons van een dergelijke vrijheid weerhouden; beter nog, het helpt ons om in deze vrijheid te groeien.'

Íñigo López de Loyola (Ignatius), 1491-1556, Stichter van de orde der Jezuïeten

(Portret van Peter Paul Rubens)

Sintobin deed zijn verhaal helder uit de doeken. Tegen het Spontane: het onmiddellijke dat in je opkomt, is vaak helemaal niet deugd-doend. 

Ignatius, vertelde hij, heeft drie grondregels van discipline. 

De eerste is: Ga bewust om met gevoelens. Luister ernaar. 

Wéét dus wat er zich in je afspeelt, verdring niks. Zie jezelf onder ogen. In dit verband is het wellicht heel goed, om een 'levensgebed' in te stellen. 's Avonds, aan het eind van de dag, nagaan 'wat jou die dag deugd heeft gedaan'. Dat zou de rode draad moeten zijn van je levensgebed, Want de waarheid verdwijnt als je van de woede uitgaat. Heb je ruzie/kwaadheid, zorg dan eerst, dat het vuur eerst in je gedoofd is. Dan komt er ruimte voor de waarheid, die er onder je woede zat. 

Oorspronkelijke titel Exercitia spiritualia

Auteur Ignatius van Loyola

Uitgegeven 1548.

De tweede grondregel is: Geef voorrang aan positieve gevoelens. Stel je daar bewust voor open, want het zijn die gevoelens die je de weg tonen van het leven. Als een uitnoding van God

Je zou bij voorbeeld als gewoonte in kunnen stellen, om bij je levensgebed zo'n vijf positieve ervaringen van die dag terug te halen. Daarbij gaat het om eenvoudige, kleine dingen. Grote feiten zijn er nou ook niet zo veel, en het gaat meer om die simpele, goede ervaringen. Denk aan het fluiten van een vogel, een mooi stuk muziek dat je trof. Ze kunnen leren, als je er meer aandacht aan schenkt, de kleine deugdoende momenten meer reliëf te geven. Wellicht meer aanéén te rijgen. 

De derde grondregel is, voorzichtig te zijn met negatieve gevoelens. Die hebben de neiging de mens mee te slepen. Het gaat er ook weer niet om ze te negeren, maar ze bijtijds los te laten. Wanneer je er steeds maar naar terugkeert, kunnen ze op zichzelf een doel worden in je leven, en dat is niet goed. 

Als voorbeeld geeft hij - in deze coronatijd - je boosheid en wantrouwen op het mondkapje. Dat kan van binnen zo toenemen, dat je je woede op een gegeven moment gaat afreageren op anderen. Wees je van je woede bewust, en neem er afstand van. Laat het los. 

Geromantiseerde weergave van Geert Grote met zijn volgelingen

 (aquarel 1885, Antoon Derkinderen)

Na deze drie grondregels volgende zeven concrette tips van Ignatiaanse spiritualiteit: 

1. De eerste is: het Luciferprincipe. 

Lucifer is de gevallen engel. Het is een prachtige uitdrukking/beeld: de naam Lucifer komt van Lux Ferre, drager van het licht. Hij draagt het licht aan, reikt het ons aan. Het licht van de waarheid. 

Maar Lucifer is toch de duivel?

Ja. Maar: Boze Geesten zeggen de waarheid. Net als Jezus!

Er is echter wel een groot verschil: Jezus reikt de waarheid aan om mensen te laten groeien. Lucifer doet het om mensen kapot te maken. Maar waar het hier om draait, is de waarheid wel onder ogen te komen!

 

Lucifer, L'ange du mal;

van Joseph Geefs (1808-1885) 

Royal Museums of Fine Arts, Brussels, Belgium

2. positieve gevoelens beïnvloeden je gedachten, en weer terug. Wees daar oplettend in, want:  Wanneer je een goede ervaring hebt gehad, bestaat de neiging er meteen  met je denkraderen een voornemen van te maken, in de trant van: 'Nu ga ik dit altijd zo doen!' Zo zet  je jezelf vast, met weer nieuwe problemen tot gevolg. 

3. het koelkastprincipe: durf een lastig dossier wat je in je hart/geest met je meedraagt, eens weg te zetten in de ijskast. 

4. meer stilte en gebed; dit kan ingaan tegen je gevoel van stress, dat je juist opjaagt. Maar juist dan is het beter daartegenin te gaan, en de stilte te zoeken. Kan ook in de natuur, met muziek, of andere kunst.

5. niets verbergen. Ontken niks voor jezelf. Het kan ook uitstekend zijn een vertrouwenspersoon in te schakelen, aan wie je je verhaal echt kwijt kunt. Of het anders op te schrijven.

6. kiezen voor geduld; neem geen beslissingen als je kwaad bent, of helemaal overstuur, of radeloos. Durf dan te wachten tot je tot rust bent gekomen, vooraleer je iets onderneemt of besluit.

7. zelf het initiatief nemen. Negatieve gevoelens kunnen leiden tot luiheid, inertie, gemakzucht: dan word je nóg negatiever. Doe iets! Bij voorbeeld bij een baaldag: doe één klein ding, bij voorbeeld een kastje netje opruimen en schoonmaken. Na afloop kun je over die kleine taak dan toch tevreden zijn. 

Boek van Geert Grote - Museum Catharijneconvent

Sintobin noemt alle vermelde principes, de grondregels en de spirituele disciplines 'keuzes om terug rechtop te komen in het leven.' 

Niets nieuws onder de zon?

Dat klopt. Ignatius had het over ervaring, structuur, helderheid. De geboden regels raken ons aller ervaring. Daarom is het zo herkenbaar, het gaat om enkele aspecten van een basishouding + wat goede tips. Voor een beter, vreugdevoller leven. 

Dit boek verschijnt in maart van de maker van dit internet-artikel, N. Sintobin.  

Ik voeg nog een verduidelijking toe over wat agere contra precies is; want het gaat niet om zomaar ergens tegenin gaan; niet om te denken of zeggen: Ik ga tegen deze neigingen in omdat ik sterk ben, ik ben capabel en ik kan het! Laat niemand je vertellen dat ik dat niet kan! " Zo'n gevoel zou slechts een egocentrische demonstratie van wilskracht zijn. In plaats van onszelf zo zichtbaar met onze krachtdadigheid in het centrum te plaatsen, zou ons motief moeten zijn ons verlangen op God te richten, de "oude Adam" af te leggen en de nieuwe in Christus aan te nemen.

Zo is Agere Contra is direct handelen tegen mijn gedrag dat niet levengevend is.

Internetpastor de Jezuïet Nikolaas Sintobin.

De meditatie zelf, ongeveer 42 minuten. 

Lucifer (Le génie du mal) door Willem Geefs (Sint-Pauluskathedraal, Luik)

Zie voor een mooie uitleg van de twee beelden van Lucifer DEZE SITE.

Er zit een mooi verhaal aan dit en het andere (zie hier iets hoger) beeld: dit in de kerk(!) is een vervanging voor eerder getoonde beeld van Joseph Geefs; dit laatste werd een te mooie voorstelling van het kwaad geacht. De duivel in een kathedraal blijft raadselachtig, al zijn er enkele 'duivelse kenmerken' (o.a. horentjes tussen de krullen; een traan op de wang; vleermuisvlerken) aan op te merken.