"Wat mijn eigen persoontje betreft: ik erken eerlijkdat ik als auteur een koning zonder land ben, maar ook in vrees en veel beven een schrijver die zich niets verbeeldt."
Søren Kierkegaard, p. 12
Boekomslag
Dit is deel 4 van de Kierkegaard Werken, het verzameld werk van de Deen Søren Kierkegaard. Sinds mei 2006 komen Kierkegaard experts uit Nederland en Vlaanderen bijeen om, in samenwerking met Uitgeverij Damon, de Nederlandstalige uitgave van de werken van Kierkegaard te realiseren. Daarbij maken zij gebruik van de nieuwe, kritische Deense uitgave Søren Kierkegaard Skrifter, afgekort SKS. In oktober verscheen daarvan het 14e deel, zie verder deze Kierkegaard-site.
Søren Kierkegaard (1813-1855)
Wat is deze man jong gestorven! En hoe bijzonder, dat hij zo'n rijk oeuvre heeft nagelaten. Ik geloof, dat hij in 10-12 jaar tijd zo'n veertig boeken geschreven heeft. Met het allermeeste plezier las ik daarvan Wat de liefde doet. 
Uitgaven in 2007 en 2011.
Dit is een heerlijk boek om zo nu en dan ter hand te nemen voor wat geestelijk voedsel. Het sterkt de geest, en maakt je optimistisch. Dat kan ik af en toe goed gebruiken!Ik las ook Angst en Beven, een boek dat wezenlijk over geloven gaat (zoals Wat de liefde doet uiteraard over de liefde gaat.
Wat ik heerlijk vind aan Kierkegaard, is zijn scherpzinnigheid, en zijn warsheid van 'geleuter'. Kom bij hem daar niet mee aan, hij prikt overal doorheen. Hij spaart niemand, ook zichzelf niet. Als filosoof-theoloog zoekt hij zijn eigen weg door het leven te onderzoeken. Óók de wetenschappers van zijn tijd beschouwt hij kritisch. Velen van hen ken ik niet. De naam Hegel ken ik wel, maar ik weet alleen van zijn dialectiek een beetje. 
Portret Hegel, 1831, door Schlesinger. .
Dat brengt me meteen naar een goed begrip van Kierkegaards werken: dat valt niet mee, Kierkegaard is erg moeilijk. Vooral dit boek heeft die naam, ik kan dat beamen. Ik weet te weinig van Hegel, noch minder van zijn andere tijdgenoten met wie Kierkegaard polemiseert. Weliswaar zijn de boeken in deze serie Kierkegaard Werken goed voorzien van noten en aantekeningen, maar ik blijf een filosofisch ongeschoold iemand, veel gaat langs me heen.
(Overigens gaat het bij herlezen steeds iets gemakkelijker. En Wat de liefde doet is een aardige uitzondering op de regel van de moeilijke Kierkegaard.)
Wat bracht mij ertoe dit boek van Kierkegaard te gaan lezen?
Dat was een driedelige documentaire-serie van de EO, met de titel Waar ben je bang voor? Maker was de journalist Stevo Akkerman, een columnist van mijn krant, die ik graag lees.
Stevo Akkerman
Ik vond het een goede serie, waarin het thema angst van verschillende kanten belicht werd. Er werd gesproken met diverse deskundigen, en tussendoor lieten twee acteurs zien hoe angst zich kon voordoen in hun leven.
Lieke Marsman, moet leven met uitgezaaide kanker. Id dichter.
Prof. dr. Renée van Riessen
Hans Alma, psycholoog
Jim van Os, psychiater.
Marc de Kessel, filosoof.
Dit waren twee acteurs, ik weet geen namen. Zij verbeeldden de angsten van het dagelijkse leven. De stukjes waren een beetje raadselachtig, het maakte het geheel ook wat rommelig.
Bij alle mooie overwegingen over angst werd ook het boekje van Kierkegaard genoemd. Dat trok mijn aandacht.
Ik kon het werk niet een-twee-drie te pakken krijgen, maar vond ten slotte toch een recente herdruk.
Ik geef eerst de samenvatting van de uitgever:
Standbeeld Kierkegaard te Kopenhagen.
Kierkegaard zelf beschouwt dit als een psychologisch werkje. Psychologie werd toen, 19e eeuw, nog wel anders begrepen dan wij nu doen.
Wat heb ik er zelf van opgestoken?
Zoals boven staat vermeld, gaat het Kierkegaard om de angst voor de mogelijkheid. Je kunt in het leven uit een baaierd van mogelijkheden kiezen, en dat roept angst op. Angst voor het goede, of angst voor het kwade.
Kierkegaard brengt de angst in verband met de erfzonde. Hij legt heel duiddelijk uit, dat de erfzonde niet een zonde is die alleen door Adam en Eva in het paradijs is begaan. Ieder mens is een individu en tegelijk de mensheid. Elk mens begaat de erfzonde (verliest op een zeker moment zijn onschuld), en is daarmee belast met de erfzonde van de voorvaderen + met die van zichzelf. De erfzonde wordt dus steeds groter.
Angst om het goede te doen is er ook zeker, omdat het betekent dat je de verantwoording kunt nemen voor jezelf. En daarmee voor je vrijheid.
Angst voor het kwade spreekt vanzelf, je kunt overmand worden door de gedachten aan wat er mis kan gaan.
Ik las, dat er in Het begrip angst heel veel wordt vermeld, wat Kierkegaard in latere werken nader heeft uitgewerkt. Het boeit me om me met hem bezig te houden.
In 2013 was het 200 jaar geleden dat hij geboren werd.
Artikel van Jelmer Mommers, bij zijn 200e geboortejaar.
Onder deze naam verscheen zijn verzameld werk in het Deens; het is de basis voor de prachtige Nederlandse uitgaven.
Kierkegaard wordt als voorloper van het existentialisme gezien, omdat hij oog had voor de wanhoop en het lijden van de moderne mens. Anders dan de existentialisten zag Kierkegaard uitkomst in het geloof.
De FILOSOFIE-SITE legt kort uit wat dat existentialisme bij Kierkegaard inhoudt:
"De belangrijkste vraag in het werk van Søren Aabye Kierkegaard is misschien wel ‘Hoe wordt de mens zichzelf?’ De existentie van de mens, zijn bestaan en de manier waarop hij dit vorm geeft, staan centraal in de filosofie van de Deense filosoof. Volgens Kierkegaard is de mens echt zichzelf wanneer hij een enkeling is. Daarom wordt hij door velen gezien als de grondlegger van het existentialisme. Dat later met Sartre en De Beauvoir vooral bekend zal worden als de stroming die de mens doemt tot vrijheid."
Logo Filosofie Magazine
Verder maakt de Filosofie-site een indeling in Kierkegaards werk:
"De verschillende werken van Kierkegaard worden vaak uitgelegd alsof ze onderdeel zijn van één theorie: een proces dat uiteenvalt in drie stadia, namelijk het esthetische (het driftleven), het ethische (zedelijke bewustwording) en het religieuze (schuldig voor God). De mens zou zich gedurende zijn leven door deze stadia bewegen en van de ene fase kunnen opstijgen naar de volgende. Om het laatste stadium te bereiken is echter een sprong nodig (een leap of faith), waarbij men de rede achter zich laat en zich overgeeft aan het idee God."
"De verschillende werken van Kierkegaard worden vaak uitgelegd alsof ze onderdeel zijn van één theorie: een proces dat uiteenvalt in drie stadia, namelijk het esthetische (het driftleven), het ethische (zedelijke bewustwording) en het religieuze (schuldig voor God). De mens zou zich gedurende zijn leven door deze stadia bewegen en van de ene fase kunnen opstijgen naar de volgende. Om het laatste stadium te bereiken is echter een sprong nodig (een leap of faith), waarbij men de rede achter zich laat en zich overgeeft aan het idee God."
Kierkegaard, Nietzsche en Sartre.
Drie existentialisten. Als vierde wordt hierbij nog vaak Dostojevski genoemd. Kierkegaard gebruikte de term existentialisme niet, dat deed Sartre voor het eerst. Kierkegaard had het eerder over individualisme. Dat ligt dichtbij het latere existentialisme, zoals blijkt uit dit citaat uit 'De ziekte tot de dood':
“Het grootste gevaar van allemaal, zichzelf verliezen, kan heel rustig in de wereld voorkomen, alsof het helemaal niets is. Geen enkel ander verlies kan zo stil optreden; elk ander verlies - een arm, een been, vijf dollar, een vrouw, enz. - zal zeker worden opgemerkt. " (SK)
Kierkegaard gebruikte dikwijls pseudoniemen voor zijn uitgaven. Ik noem er enkele:
Johannes de Silentio; Johannes Climacus; Anti-Climacus en Vigilius Haufniensis.Men zegt, dat hij zo goed kritiek op zichzelf kon leveren.
Kierkegaard uitgelegd in circa 6 minuten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten