Dit boekje verscheen in de reeks Perlouses. De reeks bevat teksten uit de gehele Franse literatuur, zowel klassiek als modern, waarbij gestreefd wordt naar een evenwichtige combinatie van beide.
Naast de Perlouses-reeks bestaat nog de Moldaviet-reeks, met de mooiste korte verhalen uit de Tsjechische literatuur, en de Belgica-reeks, voor korte teksten en verhalen uit de Belgische literatuur.
Boekomslag; Vertaling door Martin de Haan, oorspronkelijke titel Comment on meurt, 1883.
Franse uitgave
Rokus Hofstede en Martin de Haan; Foto Jan H. Mysjkin.
Ik zocht boeken over het thema sterven, en stuitte op dit kleine boekje van Emile Zola.
Uiteraard kende ik de naam Emile Zola, vooral van de Dreyfuss-affaire, waarover straks meer. Bovendien is hij een van de eerste aanhangers van het naturalisme in de literatuur: een stroming die een getrouwe weergave van het leven poogde te geven, met personages due alledaags waren, en een achter de gebeurtenissen verdwijnende verteller. Er was dikwijls sprake van determinisme, een bepaaldheid door opvoeding en milieu.
De vertalers van Hoe men sterft vonden dit werkje van Zola zo bijzonder, omdat het niet voorspelbaar was, een euvel waaraan naturalistische werken nogal eens lijden.
In Nederland is Eline Vere een voorbeeld van het naturalisme; ook Een Liefde, van Lodewijk van Deijssel. .
Ik vond Hoe men sterft een prachtig klein boekje!
Het bevat vijf schetsen van mensen die sterven. Het speelt zich allemaal af in de negentiende eeuw, dus heeft het alle kenmerken van die tijd. De eerste is een rijke man, de tweede een welgestelde maar vrekkige burgervrouw, en zo verder. Het meest was ik geraakt door het laatste geval: de dood van een arme boer. Daar trof ik de meeste liefde aan, de mensen onderling waren verbonden, de armoede van de huizen, het werk en het landleven worden allemaal mooi beschreven, je ziet het zó voor je.
In het Nawoord van de vertaler staat, dat Zola de schetsen allemaal verwerkt heeft in verschillende romans van hem.
Het trof me zeer aangenaam, dat op de achterflap Vincent van Gogh geciteerd werd, die net als ik erg geraakt was door dit verhaal. Hij noemt het in een brief aan Anthon van Rappard, een schildersvriend van hem. Het verhaal doet hem denken aan Millet, een schilder die Van Gogh beïnvloed heeft met zijn schilderijen van het boerenleven.
Anthon van Rappard 1858 - 1892) was een Nederlands schilder. Vriend van Van Gogh.
Boerenkerkhof te Nuenen.
Ik kon het niet laten hier enkele van de werkjes over de boeren en hun leven van Van Gogh te plaatsen.
Buiten dat, vond ik nog een ander verband tussen Zola en Van Gogh: op zijn werk Stilleven met bijbel, ligt het boekje La joie de Vivre, van Émile Zola:
Stilleven met bijbel, Vincent van Gogh; het boekje vooraan is La joie de Vivre, van Emile Zola.
Ik wil nog graag wat woorden wijden aan de Dreyfus-affaire, waarmee Zola natuurlijk vooral beroemd is geworden. Het gaat om het pamflet J'accuse, dat Zola publiceerde, en waarmee hij de beschuldigende vinger wees naar de lui die de Joodse officier Dreyfuss ten onrechte beschuldigd en veroordeeld hadden. De volledige tekste kan men vinden in dit nummer van HISTORIEK.
J’Accuse…!Als in Frankrijk eind negentiende eeuw de Dreyfus-affaire aan de gang is, laat Zola van zich horen. Hij verzet zich tegen het feit dat de Joods-Franse kapitein Alfred Dreyfus onterecht is verbannen naar Duivelseiland wegens hoogverraad. Emile Zola schrijft een open brief genaamd J’Accuse…! (Ik beschuldig). Hij richt zich in de brief tot Félix Faure, de President van de Franse Republiek. De brief wordt op 13 januari 1898 gepubliceerd op de voorpagina van de krant L’Aurore. Zola wordt vervolgd vanwege deze brief en veroordeeld tot een geldboete en een gevangenisstraf. Hij weet deze straf echter te ontlopen door voor een klein jaar naar Groot-Brittannië uit te wijken. Als de Franse regering valt keert Zola weer terug naar Frankrijk.
De open brief van Zola wordt gezien als een belangrijk moment in de geschiedenis van Frankrijk. De brief markeert volgens velen het begin van een nieuwe maatschappelijke macht voor schrijvers, artiesten en academici. Ze hadden aangetoond massa’s mensen te kunnen bereiken en dus een factor waren waar de overheid rekening mee moest houden.Uit: J'accuse:
De waarheid zal ik spreken, volledig en totaal, want dat heb ik beloofd te doen als de rechtbank waarbij de zaak aanhangig is gemaakt, het niet doet. Het is mijn plicht te spreken, ik wil niet medeplichtig zijn. Mijn nachten zouden verstoord worden door de geest van de onschuldige die daarginds moet boeten, onder de vreselijkste martelingen, voor een misdaad die hij niet bedreven heeft.
Alfred Dreyfus. Pas twaalf jaar na J'accuse volgde rehabilitatie.
Zola’s grafZola overlijdt op 29 september 1902 in zijn woning aan de Rue de Bruxelles Parijs door koolmonoxidevergiftiging. Er doen als snel geruchten de ronde die stellen dat tegenstanders van Zola er voor gezorgd dat hij vergiftigd is. Bewijzen hiervoor worden echter nooit gevonden. Emile Zola wordt begraven op de Parijse begraafplaats van Montmarte.
Graf van Zola, Montmartre
In Comment on meurt beschrijft Zola ook steeds de graven van de gestorvenen.
Citaat uit de vijfde schets:
'En, vader, wil het nog steeds niet?'
Nee, het wil nog steeds niet. Hij gromt, hij beweegt zijn hoofd heen en weer. Ocharme, wat zouden ze voor hem kunnen doen? Catherine komt op het idee om wat kruiden voor hem te trekken in warme wijn. Maar het brouwsel is te sterk, hij bezwijkt er haast aan. Joseph zegt dat ze morgen zullen zien en iedereen gaat naar bed.
De volgende ochtend blijven de zoons en de dochter voordat ze gaan oogsten een ogenblik bij het bed staan. De oude is ziek, zoveel is zeker. Nooit is hij zo op zijn rug blijven liggen. Misschien konden ze er toch maar beter een dokter bij halen. Het lastige is dat ze dan naar Rougemont moeten; vijfentwintig kilometer heen, vijfentwintig kilometer terug, maakt vijftig. Dat kost een hele dag. De oude man, die toeluistert, ligt te woelen en lijkt zich boos te maken. Hij hoeft geen dokter. Het is te duur.
'U wilt niet? vraagt Antoine. 'Dus wij kunnen gewoon aan het werk?'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten