Sefarden zijn Joden afkomstig van het Iberisch schiereiland. Zijzelf noemden Iberië Sefarad, vandaar de naam. Zij werden in 1492 verbannen uit Spanje, en in 1497 uit Portugal met het zogenaamde Verdrijvingsedict.
Kopie van het Verdrijvingsedict, 1492.
Het is overigens wel het vermelden waard, dat niet alléén de Joden werden verdreven: ook de Moslims werden het land uitgegooid.
Een Jood en een Arabier, bij de Klaagmuur met daarop het jaartal van de Verdrijvingsacte. Ook de Moslims werden verdreven.
Een Christen en een Moslim spelen samen; toen leefde men nog in harmonie.
De uitvaardiging van dit edict ging uit van het katholieke vorstenpaar Ferdinand II van Aragon en Isabella van Castilië. De motivatie was, dat de Joden (en dus ook de Moren) de katholieken zouden verleiden tot geloofsafval. In werkelijkheid spekten beide vorsten de schatkist met de rijkdom van Joden en Moslims, die hun goud en zilver niet mee mochten nemen het land uit.
Ik beperk me verder tot de geschiedenis van de Joden.
De Joden die in Iberië wilden blijven mochten dat, maar alleen als ze zich bekeerden; zij werden de zogenaamde conversos. Overigens werd de soep niet zo heet gegeten als ze werd opgediend, want de Inquisitie had geen zeggenschap over de Joden. Velen deden of ze zich bekeerden en oefenden hun godsdienst in het geheim uit, dat waren de zogenaamde crypto-Joden.
Zo'n 200.00 Joden trokken weg uit uit Iberië, en verspreidden zich over Zuid-Europa, de Balkanlanden, Turkije, Noord-Afrika, Nederland en Engeland. 
De diaspora der Sefarden.
De naam Sefardisch betekent Spaans, de taal van de Sefarden was het Ladino: Spaans met een Hebreeuwse inslag. Bekende Sefardische Joden waren/zijn Baruch de Spinoza, Murray Perahia, Pisarro.
De Sefardische Joden worden onderscheiden van de Askenazische Joden. Deze zijn afkomstig uit Oost-Europa, het zuidwesten van Duitsland en het noorden van Frankrijk. Hun taal is het Jiddisch. Bekende Askenazi waren Heinrich Heine, Marc Chagall, Freud, Einstein.
Zowel Sefarden als Ashkenazi hadden hun eigen liederen. Als derde soort Joodse liederen kan daarbij nog genoemd worden de Oosterse Joodse liederen, die gebaseerd zijn op het Arabisch, het Perzisch of het Koerdisch.
Veel van de Sefardische liederen waren wereldlijk. Ze bezongen het dagelijks leven, soms met een verbinding naar het Joodse erfgoed. Ze waren zeer levendig, en werden meestal vertolkt door vrouwen, bijvoorbeeld tijdens het uitvoeren van hun huishoudelijk werk (het wassen) of bij het wiegen van hun kinderen. Ze waren zonder instrumentale begeleiding, wel vaak met handengeklap. Met hun gezangen gaven de vrouwen ethische waarden door. In bijvoorbeeld El Rey de muncho madriga wordt gezongen over een koningin die haar man bedriegt met een knecht, en zijn kinderen liever heeft dan die met haar man. Het eindigt met haar straf. Er bestonden veel varianten op dit thema.
De voornaamste liedvormen waren de romansas en de cantigas. Romansas is het Spaanse woord voor onze balladen, cantigas zijn seculiere liederen uit verschillende bronnen: Spaans, Grieks, Turks, Westeuropees. Romansas gingen vaak over koningen, het hof, de adel, en speelden zich af in paleizen. Ze waren vertellend van karakter.
Het was heel gewoon de teksten te vergeestelijken; zo ontstonden dan de zogenaamde piyutim: liturgische gedichten in het Hebreeuws, die bijvoorbeeld als tafelgebed (zemirot) gebruikt konden worden, of bij feesten die een markering vormden in de levenscyclus. Maar ook in de synagoge vonden ze soms een toepassing. Een voorbeeld hiervan is het volkslied La rosa enflorece, dat omgewerkt werd tot Tsur mishelo achalmi ('Rots wiens voedsel we hebben gegeten.) '
In ons programma zingen we liederen van:
Paul Ben Haïm; hij leefde van 1897 tot 1984. Hij werd geboren in München als Paul Frankenburger. Hij was o.a. assistent-dirigent van Bruno Walter.
In 1933 emigreerde hij naar Palestina, en leefde vanaf toen in Tel Aviv.
Paul Ben Haïm.
Het lied Puncha-Puncha, van Paul ben Haïm.
Joaquin Rodrigo leefde van 1901-1999. Rodrigo werd jong blind, als gevolg van difterie. Zijn geboorteplaats was Valencia, en hij kreeg zijn opleiding in Parijs bij Paul Dukas. In Parijs was hij bevriend met onder anderen Ravel en Strawinski. Bij terugkeer in Spanje (na de Burgeroorlog) vestigde hij zich in Madrid.
Hij heeft zeer veel geschreven, onder andere balletmuziek, werken voor orkest, een oratorium, werken voor gitaar, voor piano. Het bekendste werd hij door zijn Concerto de Aranjuez, voor gitaar en piano.
Standbeeld van Rodrigo in Rosario, Argentinië
.
El rey que muncho madruga - Een andere versie dan wij ten gehore zullen brengen.
Odeon Partos leefde van 1907-1977. Hij werd geboren in Boedapest en emigreerde naar Tel Aviv. Hij studeerde o.a. bij Zoltan Kodaly. Hij was een beroemd violist bij het Israël Philharmonic Orchestre van 1938-1958. Partos wordt als een van de belangrijkste Israëlische componisten beschouwd.
Odeon Partos
Dov Carmel werd in 1932 te Boedapest geboren, en vertrok na de Tweede wereldoorlog naar Israël.
Dov Carmel
Piyutim, Dov Carmel
Misha Segal werd in 1953 te Haifa geboren, en groeide op in Tel Aviv. Hij werd beïnvloed door de jazz, door Elton John en The Beatles. Hij emigreerde naar Amerika, waar hij o.a. componeerde voor de film Pipi Langkous en voor The Phantom of the Opera.
Misha Segal
Het lied Tsipor Shinya werd bewerkt door David Mors (geen foto).
Salomo Rossi leefde van 1570-1630. Hij was Italiaans-Joods, en leefde aan het hof van Mantua van 1587 tot 1628. Daar was hij zo geliefd, dat hij geen gele badge (ook al een ster?) hoefde te dragen. Hij stierf bij de inval van de Oostenrijkers die de Gonzagas versloeg; of bij de pest die op deze nederlaag volgde.
Rossi's opening van de Madrigaletti, Venetië, 1628
Barekhu, Salomo Rossi
Abraham Caseres was een Portugees-Nederlandse componist, hij leefde maar kort, van 1718 tot 1740. Hij componeerde, maar leefde van diamant-slijpen. Hij bestudeerde de kabbala. (geen foto).
De uitvoering van de Sefardische muziek zal plaats vinden op 21 juni aanstaande, in Zunderdorp, tijdens de fietstocht Waterland-Kerkenland 2015.
Nadere informatie hierover volgt nog.
Ons koor zal optreden in de kerk in Zunderdorp.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten