Afdaling in de vulkaan - Albert Helman

Het boek

 

Dit boek werd voor het eerst gepubliceerd in 1949. Ik kocht het op de Boekenmarkt aan de Amstel, augustus 2013, in een uitgave van 1986.
Zoals zo veel mensen had ik van Albert Helman De stille plantage gelezen, en omdat ik daar goede herinneringen aan bewaar, kocht ik zonder daar al te lang over te hoeven nadenken deze titel; samen met het boek Het vergeten gezicht, van dezelfde auteur (nog zelfs in plastic!). Samen voor € 4,--. (Een goede schoolatlas + een mij nog onbekend (Duits) boek van Eugen Drewermann, ook allebei voor € 2,-- per stuk, liet ik liggen. Alles bij elkaar vormden ze wel het bewijs dat deze markt leukere titels had dan die in Deventer!)
Afdaling in de vulkaan speelt in Mexico, ten tijde van het begin van de oorlog in Europa. Gezien het samenvallen van de Mexicaanse Revolutie

Revolutionair

 

en de Eerste Wereldoorlog moeten we het hier hebben over de tijd tussen 1910 en 1914. Een jaartal wordt nergens genoemd, maar het kan niet de Tweede wereldoorlog zijn (wat ik even dacht). Het klopt met de invoering van de elektriciteit in de rancho van de rancho der X Mysteries, en met de benaming Federalen en Agrariërs (Rurales), die een grote rol speelden in de revolutie.
Het boek maakt deel uit van een kwartet. Het eerste deel is De Rancho van de X Mysteries, het tweede deel deze Afdaling in de vulkaan. Het vergeten gezicht en Zusters van liefde vormen de andere delen van het breed opgezette Mexico-kwartet.

Sinds The Power and the Glory van Graham Green lees ik graag over Mexico. Dit verhaal, Afdaling is gauw verteld: de hoofdpersoon is Alberto, vriend van Don Salustiano. Alberto zoekt het  gezelschap van zijn oude vriend weer op nadat de regering de ranch van Salustiano in bezit heeft genomen om te verdelen onder de arme boeren en peones (horigen). Hij helpt zijn uiterst beminnelijke - en overigens ook zeer positief voorgestelde - gastheer bij een revolutie, om zijn bezit weer terug te krijgen.
Allerlei personen uit de eerdere roman keren hier terug. Don Salustiano herovert zijn rancho, zonder er een schot voor gelost te hebben. Wel komt kolonel Moctezuma om, en is er het verraad van generaal Veytía. Maar halverwege de 'veldtocht' komt er al een vergelijk, en is de rancho terug bij de eigenaar. Die doet er vervolgens onverwachts afstand van ten gunste van zijn pas getrouwde neef Isidro, die de boel onmiddellijk moderniseert. Don Salustiano trouwt met Dona Anamaria van de ranch Trinidad. Alberto keert terug naar Europa.
Het hele boek is doorspekt met anekdotes en sprookjesachtige verhalen, allemaal erg leuk om te lezen. Wel wat wijdlopig, maar als je in het verhaal zit geeft dat niet. Ook vind ik de beschrijvingen van het land mooi, de bergen, het licht.
Alles bij elkaar maakt de verhaalkunst van Helman indruk. Er gebeurt niet eens zo veel, maar je komt zo goed in de sfeer die past bij Mexico.

Ik heb mijn best gedaan om dit verhaal in te passen in het grotere verhaal van de Mexicaanse revolutie.

 

Nog eentje

 

Maar dat is me niet gelukt, daarvoor moet je toch méér weten dan ik doe. Wat ik wel al wist, komt ook in dit boek tot uiting: een groot wantrouwen tegen de katholieke kerk, en de allesoverheersende corruptie bij de machthebbers.
Overigens vond ik het boek tamelijk braaf en lievig, vooral over de hacendado, die wel heilig lijkt.
Schokkend was wel weer de beschrijving van de dood van de verrader Veytía: opgehangen aan een boom door de revolutionairen (niet door Salustiano, of course!). Niet, teneinde zijn nek te breken, maar om met schoppen van een kring van rebellen zijn bungelende lichaam tegen de stam stuk te slaan, waardoor ten slotte de schedel brak.

De titel van het verhaal slaat op Don Salustiano: hij voelt zich zwavelzoeker. Dit is een vergelijking die teruggaat op Generaal Hernán Cortés (landt in 1519 in Mexico).

 

Hernán Cortés

 

Cortés dreigde de oorlog te verliezen, maar vond met enkele getrouwen zwavel, door afdaling in de vulkaan, 'in de ingewanden van (zijn) eigen land'. Zwavel heeft daarmee de betekenis van: 'oorlogskans en overwinning.' Zo voelt ook Don Salustiano zich zwavelzoeker op zijn missie zijn land terug te krijgen.

de Popocatepetl: de man die rookt

 

 

Iztaccihuatl, de 2 vulkanen die Helman noemt. Deze is 'de vrouw die slaapt.'

 

 

de trans-Mexicaanse vulkanengordel

In het nawoord vertelt Helman (pseudoniem van Lou Lichtveld, een strijder in de Spaanse Burgeroorlog, wiens naam ik ook tegenkwam in Fanny Schoonheyt) dat hij bij het schrijven van dit boek steeds zijn buurman Pablo Casals op de cello solo-sonates van Bach hoorde oefenen.

De schrijver

 

Vlag Mexico; slang, adelaar en cactus noemt Helman in zijn roman: de slang als beeld van slimheid en voorzichtigheid tegenover de schurken; alleen een adelaar kan het gespuis aan, maar die is vleugellam op de cactus van de corruptie (p.42)