Het vergeten gezicht - Albert Helman

Het volgende boek van Helman uit het Mexico-kwartet.

 

Het boek verscheen voor het eerst in 1939. Het lijkt geheel los te staan van De afdaling in de vulkaan.
Er zijn heel andere personages en de geschiedenis sluit ook niet aan.
Het boek bestaat uit twee delen: Aarde en Water.
In het eerste deel is de Spaanse matroos Rufino de hoofdpersoon. Hij verlaat op zekere dag zijn schip in de havenplaats Veracruz, omdat hij ongelukkig is.

Veracruz

 

De haven van Veracruz tegenwoordig

Dit schip is al uit de veertiger jaren; Rufino's schip moet er dus nog wel iets anders hebben uitgezien

 

Hij doorkruist Mexico op zoek naar een meisje die hij ooit op een foto heeft gezien.

 

Beelden van het land data hij doorkruist

 

 

 

De Rio Verde

 

 

Hij strandt in de stad Mexico,

 

Mexico-City nu

 

waar hij een relatie krijgt met de nogal mannelijk uitziende hoer Mathilde. Hij wordt vermoord door haar pooier.

 

In het tweede deel, Water, is Mathilde in de huid van Rufino gekropen. Zij gaat aan boord van een schip als matroos, als Rufino. Ze vindt het paradijs op aarde op het schone water, dat samen met de wind alles schoon lijkt te wassen. Maar dit geluk blijft niet. Het komt tot een vechtpartij met een andere zeeman, en voor straf wordt Rufino ergens in een haven achtergelaten.

 

Payta, waar 'Rufino' wordt achtergelaten; het bestaat echt en ligt in Peru

 

De waardin komt achter haar ware identiteit, en zorgt dat ze weer haar lichaam verkoopt. De waardin vaart daar wel bij. Mathilde geeft zich over aan haar lot. Tenslotte vindt ze vrijwillig de dood door verdrinking. De twee mannen die bij haar zijn lijken ook verloren. Een daarvan is Veytía, die toch weer een rol speelt in Afdaling.
In dit boek is Veytía een wat raadselachtige, wijze man, die in het havenplaatsje waar Mathilde gedropt is en gestraft wordt voor zijn rol in de oorlog. Hij wacht hier gedwongen op de zwarte dood. Hij is een van degenen die met Mathilde aan het eind van het boek omkomen, of reddeloos verloren lijken. In Afdaling wordt de man met dezelfde naam door het volk vermoord.

Ik vond ook dit boek weer geweldig door de beschrijvingen van het land Mexico.
Ook heeft Helman een prachtige stijl van schrijven. Hij wordt wat ouderwets-romantisch genoemd. Er zijn geweldige zinnen, zoals deze:

'Hier was hij werkelijk eenzaam... opgenomen in het grootste steenmassief der aarde, dat van Alaska over continenten, landengten, oerwouden en prairiën puilt en stapelt, plooit, verbreedt, verengt, zich uitstort in vulkanische verwildering, tot Vuurland, tot het andere einde der wereld. Wie hier geen wegen wist, moest reddeloos verloren gaan, verstenen, óndergaan in deze oceaan van bergen. De stilte der ravijnen, met slechts het verre ruisen van onvindbare bronnen, beangstigde Rufino. Zijn weggeworpenheid in deze wereld, zijn alleen-zijn had hij nooit zo hevig, nijpend-aan-de-hals gevoeld, als nu hij opkeek langs de duizelingwekkende wanden naar de vlekkeloos blauwe hemeltrechter, waarin een vogel cirkelde in trage zweefvlucht, en weer snel verdween.' (p. 37)

In een boekrecensie van Cola Debrot las ik, dat dit verhaal eigenlijk geschreven is op het thema van Orpheus en Eurydice. Die zoektocht kan eigenlijk alleen slagen als er sprake is van identificatie. Dat is ook wat er gebeurt, als Mathilde zich vereenzelvigt met Rufino.
Tevens ziet Debrot in dit boek een onbalans tussen romantiek en realisme: in de 'allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie' is Helman geweldig (vind ik ook!), maar op het rationele vlak wordt hij veel minder genuanceerd. Debrot vindt het eerste deel geslaagd, het tweede deel mislukt om die reden.
Zie verder http://www.dbnl.org/tekst/debr003verz06_01/debr003verz06_01_0033.php?q= voor het essay van Cola Debrot. (Digitale bibliotheek der Nederlandse letteren.)

Ook op deze site vond ik informatie over Het vergeten gezicht:
http://www.deboekensalon.nl/dbs/book/33987 ; kan nog bruikbaar zijn om informatie te geven.
Wat ik hier nog uit haalde, was dat Helman (pseudoniem voor Lou Lichtveld) in Mexico was tijdens de Spaanse Burgeroorlog; hij was Spanje destijds ontvlucht hierheen.