Herdruk 2020, oorspronkelijke uitgave 1947.
Het boek is sterk terug in de belangstelling vanwege de corona-pandemie,
Opmerkinge vooraf: Bij het verzamelen van materiaal stuitte ik op SCHOLIEREN.COM. Logisch, aangezien het echt een nummer voor de boekenlijst is. Voor mij een aanleiding om 'Fons Jansen' even in de herinnering te brengen.
Inhoud van De Pest:
De Algerijnse stad Oran wordt getroffen door de pest. Dokter Rieux beleeft de hele geschiedenis, bestrijdt de ziekte samen met enkele medestanders; hij noteert alles (hoewel we pas aan het eind van het boek weten dat hij de chroniqueur was). We vernemen hoe de ziekte verschrikkelijk huishoudt, met iedereen opgesloten in de stad. Elk verhoudt zich op zijn eigen wijze tot de kwaal. Gelukkig komt er uiteindelijk een serum, en stopt de pest.
'Dat was wel zo goed waardeloos joh!'
Ik noem deze opmerkingn uit het Boekverslag van Scholieren.com, die niet hadden misstaan bij Fons Jansen:
"Inhoud: Het boek is vrij aardig hoewel sommige personages me niet bevallen."
"Rieux is een dokter maar geen mirakelmens.'
"Tarrou gaat dood en maakt zo een eind aan de vriendschap met Rieux."
"Het boek is naar mijn mening geen aanrader omdat het te lang, te saai en te te is."
De Algerijnse stad Oran wordt getroffen door de pest. Dokter Rieux beleeft de hele geschiedenis, bestrijdt de ziekte samen met enkele medestanders; hij noteert alles (hoewel we pas aan het eind van het boek weten dat hij de chroniqueur was). We vernemen hoe de ziekte verschrikkelijk huishoudt, met iedereen opgesloten in de stad. Elk verhoudt zich op zijn eigen wijze tot de kwaal. Gelukkig komt er uiteindelijk een serum, en stopt de pest.
Eerste Franse Editie
De Verhaalfiguren:
- Dr. Bernard Rieux: arts in Oran; zijn vrouw vertrekt in het begin van de roman omdat ze ziekelijk is. Rieux bestrijdt de ziekte op alle mogelijke manieren. Hij werkt ook samen met anderen om zo effectief mogelijk te zijn. Hij blijkt aan het einde van het boek de schrijver te zijn.
- Jean Tarrou: een eigenaardige jonge man; de verteller maakt gebruik van aantekeningen die hij maakt tijdens de uitbraak. Zo kunnen we het verloop van de ziekte op verschillende plaatsen volgen. Hij werkt samen met Rieux, sterft helaas aan het eind van de pestepidemie.
- Grand: een eenvoudige ambtenaar die tevergeefs probeert een meesterstuk te schrijven. Hij onderneemt steeds opnieuw pogingen maar zonder succes. Hij is zeer dienstbaar.
- Raymond Rambert: een journalist die bij toeval in de stad verzeild raakt. Hij probeert aanvankelijk van alles om te ontkomen uit Oran. Na verloop van tijd verandert hij en besluit uit solidariteit Rieux te helpen. Hij wordt herenigd met zijn geliefde aan het eind.
- Dr.Castel: een oude dokter die het reddende serum uitvindt.
- Pater Paneloux: hij vond dat de pest een straffe gods was maar verandert zijn mening nadat hij een kind ziet doodgaan. (Preekt over de pest als een dorsvlegel van God die straffend over de stad gaat.)
- Cottard: Doet aan het begin en mislukte zelfmoordpoging, uit angst dat hij zal worden opgepakt. Hij deugt niet, hij smokkelt; cynicus. Op het einde wordt hij gek en schiet hij op honden; de politie pakt hem ten slotte op. .
- Rechter Othon: een harde, meedogenloze man die onaardig was tegen zijn omgeving. Als zijn zoontje een pijnlijke dood gestroven is, verandert zijn houding.
Duidelijk is, dat Camus laat zien hoe verschillend mensen op de rampspoed reageren.
- Jean Tarrou: een eigenaardige jonge man; de verteller maakt gebruik van aantekeningen die hij maakt tijdens de uitbraak. Zo kunnen we het verloop van de ziekte op verschillende plaatsen volgen. Hij werkt samen met Rieux, sterft helaas aan het eind van de pestepidemie.
- Grand: een eenvoudige ambtenaar die tevergeefs probeert een meesterstuk te schrijven. Hij onderneemt steeds opnieuw pogingen maar zonder succes. Hij is zeer dienstbaar.
- Raymond Rambert: een journalist die bij toeval in de stad verzeild raakt. Hij probeert aanvankelijk van alles om te ontkomen uit Oran. Na verloop van tijd verandert hij en besluit uit solidariteit Rieux te helpen. Hij wordt herenigd met zijn geliefde aan het eind.
- Dr.Castel: een oude dokter die het reddende serum uitvindt.
- Pater Paneloux: hij vond dat de pest een straffe gods was maar verandert zijn mening nadat hij een kind ziet doodgaan. (Preekt over de pest als een dorsvlegel van God die straffend over de stad gaat.)
- Cottard: Doet aan het begin en mislukte zelfmoordpoging, uit angst dat hij zal worden opgepakt. Hij deugt niet, hij smokkelt; cynicus. Op het einde wordt hij gek en schiet hij op honden; de politie pakt hem ten slotte op. .
- Rechter Othon: een harde, meedogenloze man die onaardig was tegen zijn omgeving. Als zijn zoontje een pijnlijke dood gestroven is, verandert zijn houding.
Duidelijk is, dat Camus laat zien hoe verschillend mensen op de rampspoed reageren.
Mooie omslag.
Ik citeer uit DE RECENSIE IN TROUW:
"De pest is opgezet als een klassiek drama in vijf delen, met aan het eind een catharsis: het besef dat de dood een onoverwinnelijke vijand kan zijn, maar dat ontslaat ons niet van de plicht ons ertegen te verzetten. In de slotregel trekt Rieux de conclusie. `Want hij wist wat die blije menigte niet wist en wat in de boeken te lezen staat: de pestbacil sterft nooit uit en verdwijnt nooit definitief, hij kan tientallen jaren achtereenblijven sluimeren in de meubels en het linnengoed, hij wacht geduldig, in kamers, kelders, koffers, zakdoeken en paperassen, en misschien komt er een dag waarop tot schade en lering van de mensheid, de pest zijn ratten wekt om ze te laten sterven in een gelukkige stad."
"De pest is opgezet als een klassiek drama in vijf delen, met aan het eind een catharsis: het besef dat de dood een onoverwinnelijke vijand kan zijn, maar dat ontslaat ons niet van de plicht ons ertegen te verzetten. In de slotregel trekt Rieux de conclusie. `Want hij wist wat die blije menigte niet wist en wat in de boeken te lezen staat: de pestbacil sterft nooit uit en verdwijnt nooit definitief, hij kan tientallen jaren achtereenblijven sluimeren in de meubels en het linnengoed, hij wacht geduldig, in kamers, kelders, koffers, zakdoeken en paperassen, en misschien komt er een dag waarop tot schade en lering van de mensheid, de pest zijn ratten wekt om ze te laten sterven in een gelukkige stad."
Camus heeft zelf altijd gezegd, dat de roman een allegorie is. Met 'de pest' verwijst hij in het bijzonder naar de 'bruine pest', dit is het nazisme van de Tweede Wereldoorlog. Zie ook het jaar van verschijnen van het boek. Zelf heeft Camus in het verzet gezeten tegen de Duitse bezetting.
Inderdaad kom je bijvoorbeeld een subtiele verwijzing tegen naar de concentratiekampen als de bewoners van Oran de gasovens waarin de lijken verbrand worden, bij ongunstige wind ruiken.
Toch wordt de roman ook meer als meer universele allegorie van het kwaad gelezen. Trouw vindt het in dit kader veelzeggend dat het boek zo populair is geworden in Amerika, waar nooit concntratiekampen geweest zijn. De krant vervolgt:
"Het boek geeft alle aanleiding voor zo`n breed-menselijke lezing. De omgang met dood en leven is immers van alle tijden. De bewoners van Orankunnen net als wij niet goed geloven dat ze sterven, maar er rest ze niks anders dan met die gedachte te leven.
In de roman formuleert Tarrou het als volgt: `Ik heb de onomstotelijke zekerheid dat iedereen hem onder de leden heeft, deze pest, omdat niemand,nee, niemand ter wereld eraan ontkomt.`
We leven in een absurde wereld, zegt Camus, maar het is zaak je van die absurditeit bewust te worden. En zo valt `De pest` te lezen als een exercitie in omgaan met ons lot, ons ongeluk. Of dat nu een oorlog is, een natuurramp, aids of vogelgriep. Steeds opnieuw raakt de mens op macro- of op microniveau in gevecht gewikkeld met de dood. Geen ontsnappen aan, of zoals opnieuw Tarrou de mening van Camus vertolkt: `Ja, Rieux, het is zeer vermoeiend om aan de pest te lijden. Maar het is nog vermoeiender om dat niet te willen.`
"Het boek geeft alle aanleiding voor zo`n breed-menselijke lezing. De omgang met dood en leven is immers van alle tijden. De bewoners van Orankunnen net als wij niet goed geloven dat ze sterven, maar er rest ze niks anders dan met die gedachte te leven.
In de roman formuleert Tarrou het als volgt: `Ik heb de onomstotelijke zekerheid dat iedereen hem onder de leden heeft, deze pest, omdat niemand,nee, niemand ter wereld eraan ontkomt.`
We leven in een absurde wereld, zegt Camus, maar het is zaak je van die absurditeit bewust te worden. En zo valt `De pest` te lezen als een exercitie in omgaan met ons lot, ons ongeluk. Of dat nu een oorlog is, een natuurramp, aids of vogelgriep. Steeds opnieuw raakt de mens op macro- of op microniveau in gevecht gewikkeld met de dood. Geen ontsnappen aan, of zoals opnieuw Tarrou de mening van Camus vertolkt: `Ja, Rieux, het is zeer vermoeiend om aan de pest te lijden. Maar het is nog vermoeiender om dat niet te willen.`
Vertaald als De Mythe van Sisyphus
De Vreemdeling; beide werken vetellen, met De Pest, hoe de mens moet leven in de absurditeit.
De site Interlettre wijst er nog op, dat De Pest onderdeel uitmaakt van een Diptiek: L'étranger en Le Mythe de Sisyphus vormen daarvan het eerste deel, La Peste het tweede. de drie boeken geven tezamen antwoord op de vraag, hoe de mens zich heeft te gedragen tegenover het absurde van het bestaan. Het betreft de onzekerheid van de menselijke conditie.
De Engelse heruitgave wijst nog op de bijzondere betekenis van de Pest in deze corona-tijd:
"Published in 1947 by Nobel Laureate and philosopher Albert Camus, La Peste, was an allegorical story that warned Europe about Fascism and how the plague was always hanging around the corner, waiting for an opportune moment. However, in the days of Covid-19, rereading La Peste, is like reading the book for the very first time. Under the light of our confinement at home, social distancing and everything else that Covid-19 has unleashed on humanity, La Peste has become a best seller again in 2020 in countries like France and Italy."
Camus woonde zelf in Oran, door de politiek (onder andere opkomend fascisme in Spanje) voelde hij zich daar steeds minder thuis.
NB: Het artikel + plaatje hierboven in De Groene; artikel van de hand van Ieme van der Poel.
Er stond nog een haal interessant artikel in DE GROENE, juni 2020. waarin de vraag gesteld werd
waarom Camus nu juist Oran als plaats van handeling koos voor De pest. Want naast haar bewoners speelt ook de stad zelf een belangrijke rol in het verhaal. Het onheil wordt niet beschreven als een gevaar dat de bewoners van buitenaf bedreigt, zoals een invasie door een vreemde mogendheid – het kwaad zit ín de stad.
Oran.
Het is niet zeker of Camus een hekel aan de stad had omdat ze niet mooi was. Hij schrijft een paar keer dat ze met de rug naar zee lag.
Dit betekent dat het afgrendelen van de stad van de buitenwereld haar inwoners geen veiligheid biedt, maar hen juist overlevert aan het kwaad.
Camus schreef nog twee andere werken waarin het thema van de stad-als-gevangenis eveneens nadrukkelijk aanwezig is. In Le Minotaure ou halte à Oran (1939), een korte schets, figureert Oran niet als een ommuurde stad maar als een labyrint, de woonplaats van de Minotaurus, waar om iedere straathoek een onbestemd gevaar loert. Camus beschrijft dit oord als een steenwoestijn zonder water of groen, de straten uitgestorven, zoals op de schilderijen van Giorgio de Chirico. De hoge muren van de gebouwen – ‘een verzameling massieve en roerloze kubussen’ – bieden geen bescherming tegen de onzichtbare vijand, maar houden je gevangen onder een loden hemel, als onder een stolp. Een stad waar je stikt......
Oran als labyrint, waar om iedere straathoek een onbestemd gevaar loert.
Het tweede werkje, waarin we het meest uitgewerkt vinden (het thema van de stad-als-gevangenis) is een toneelstuk, L’état de siège. Hoewel het stuk pas na afloop van de Tweede Wereldoorlog in Parijs in première ging, maakte Camus er al een eerste opzet voor toen hij in de jaren tussen 1938 en 1941 in Oran verbleef. L’état de siège speelt in de Spaanse havenstad Cádiz, geografisch maar ook gevoelsmatig de Europese zusterstad van Oran. 
'Er komt een dictator aan de macht, Pest genaamd....'
Er komt een dictator aan de macht, Pest genaamd, die een voor een de poorten van de stad laat sluiten, alvorens opdracht te geven tot de systematische uitroeiing van de inwoners: ‘Nu zitten we als ratten in de val in deze benauwde stad, zonder bomen, zonder water, hermetisch afgesloten van de buitenwereld door hoge, gladde poorten die geen enkel houvast bieden, aan alle kanten ingesloten door een menigte die het uitschreeuwt van angst. Cádiz tenslotte, als een arena in rood en zwart waar rituele moorden zullen worden voltrokken.’De Groene legt dit ten slotte uit aan de hand van de destijds geldende politieke situatie:
"Maar het was toch vooral het alom aanwezige, rabiate racisme dat hem tegenstond, en dat zijn giftige pijlen enerzijds richtte op de Arabische bevolking uit de bidonvilles aan de rand van de stad, anderzijds op de geassimileerde joodse gemeenschap uit de betere wijken."
Ik heb me natuurlijk ook in De Pest als ziekte enigszins verdiept.
Dit boek wordt besproken op de Historiek-site.
De pest is het bekendste voorbeeld van een zoönose, een ziekte die van dieren op mensen wordt overgedragen. Bij de pest gaat het om de overdracht door vlooien die met de bacterie besmet zijn. Een andere besmettingsroute is door minuscule druppels die in de lucht zweven ten gevolge van hoesten of niezen van een besmet persoon. Deze laatstgenoemde overdracht vindt vooral plaats bij longpest.
Yersinia pestis 2000x vergroot.
Pestbuilen.
Bruine rat (Rattus norvegicus)
De rattenvlo (Xenopsylla cheopsis) na een bloedmaaltijd. Dit type vlo is de voornaamste vector bij de overdracht van de Yersinia pestis.
Albert CamusAlbert Camus (7 november 1913 – 4 januari 1960)
Uitbreiding van de Pest in de Middeleeuwen in Europa. We zien dat ook Noord-Afrika meedeed.
De wereldwijde verspreiding van de pest onder verschillende knaagdieren en de verspreiding van de ziekte in de periode 1970 - 1998.
Ik wijs ten slotte op een verfilming van het boek, een samenwerking tussen Frankrijk en Argentinië, 1992. Drama van Luis Puenzo. Met o.a. William Hurt, Sandrine Bonnaire, Jean-Marc Barr, Robert Duvall en Raul Julia.
De film speelt in Argentinië, de dictatuur daar wordt aangeklaagd.
Dvd-omslag.
Trailer film.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten