Muizen en Mensen, John Steinbeck, 1937 (2018)

Boekomslag, vertaling Peter Bergsma, uitgave 2018

Er is een duidelijke samenvatting te vinden (met spoiler) op WIKIPEDIA.  Met deze verwijzing ontsla ik mijzelf van het navertellen van het verhaal. Ik zou Wikipedia aanraden niet te lezen, als je het boek zelf wilt lezen. Het is een echte aanrader, en ook niet zo dik. Je houdt dan de verrassing lekker voor jezelf.

Inez Weski  noemde het bij Zomergasten. Zodoende ben ik het gaan lezen. 

Ik neem de volgende informatie over van Wikipedia: 

De titel, in het Engels: Of Mice and Men, komt van een gedicht van Robert Burns. Hij was een Schots dichter, het gedicht is getiteld 'To a Mouse'. Daarin komt de volgende regel voor: 

The best-laid schemes o' mice an' men, 

Gang aft agley

(de bestbedachte plannen van muizen en mensen lopen vaak mis). 

Ook in het verhaal hebben de hoofdpersonen de mooiste plannen, die helaas mis lopen. Het thema van het boek is: de kameraadschap en uiteindelijk het noodlot tussen de twee hoofdpersonen. 

Robert Burns, Schots dichter; vrijmetselaar. 1759-1796

Nog even over Burns: 

Hij is de schrijver van het lied Auld lang syne. Ik geef één enkel stukje: eerst uit de originele (Schotse) tekst van Burns:

Should auld acquaintance be forgot,
and never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
and days of auld lang syne?

refrein:

For auld lang syne, my jo,
for auld lang syne,
we’ll tak a cup o’ kindness yet,
for auld lang syne.

Lied bij Hogmanay, Schots voor New Year's Eve. 

(De zangers staan daarbij in een kring; tijdens het eerste couplet houden zij elkaars hand vast, bij het tweede worden de armen in elkaar gehaakt en bij het derde beweegt de kring zich achtereenvolgens naar binnen en naar buiten.)

In de Engelse vertaling: 

Should old acquaintance be forgot,
and never brought to mind?
Should old acquaintance be forgot,
and days of times long past"?

refrein:

For times long past, my dear,
for times long past,
we'll take a cup of kindness yet,
for times long past.

Van The Edinburgh Sketcher.

Voor de volledigheid dan nog maar even wat meer van het gedicht To a mouse: 

(Schots):
But, Mousie, thou art no thy-lane,
In proving foresight may be vain;
The best-laid schemes o' mice an' men
Gang aft agley,
An' lea'e us nought but grief an' pain,
For promis'd joy!

(Engels):
But Mouse, you are not alone,

In proving foresight may be vain:
The best-laid schemes of mice and men
Go often askew,
And leave us nothing but grief and pain,
For promised joy!

Er is een interessant boek geschreven over deze Robert Burns, getiteld: Robert Burns dichter en vrijmetselaar; een studie over een mens die bovenal mens wilde zijn, geschreven door M.J.M de Haan. Ik meen van 1997.

Een beetje onduidelijk plaatje, helaas. 

Terug naar Muizen en Mensen:

Uit de al genoemde Wikipedia-bladzijde haal ik ook nog even, voor mijn eigen geheugen, de personages van het boek van Steinbeck:

Personages
George is een slimme en doorgewinterde landarbeider, die wel klaagt over de zorgen die hij door de mentaal achtergebleven maar lichamelijk ijzersterke Lennie heeft, maar toch zeer aan hem verknocht is.
Lennie is de achterlijke vriend van George, ze trekken al jarenlang samen rond en zijn aan elkaar gewend geraakt. Lennie leeft voor de droom die George telkens opnieuw verkondigt.
Candy is een oude schoonmaker die op de ranch werkt. Hij heeft maar één hand. Hij wil ook deel uitmaken van de droom van Lennie en George.
Curley is de zoon van de baas en daarom voelt hij zich beter dan de rest. Hij werkt op ieders zenuwen en is zeer jaloers.
Curley's vrouw is eenzaam en zoekt contact met de andere mannen op de ranch, waardoor ze hen in de problemen brengt.
Slim is de meneer en een beetje de baas is over de andere arbeiders.
Crooks is de zwarte stalknecht en wordt erg benadeeld door de rest van de arbeiders.
Whit en Carlson zijn de overige arbeiders.

Schrijver van deze prachtige novelle is John Steinbeck. 

John Steinbeck, 1902-1968. 

Won de Nobelprijs voor literatuur, doorbraak kwam met dit boek. Novelle, oorspronkelijk geschreven als toneelstuk. 

PLAATJE VAN DEZE SITE. landhuis. 

Ik vond dit een prachtig boek! Wat een feest dat er nog altijd boeken in de wereldliteratuur zijn die voor mij nieuw zijn!

De schoonheid zit in het verhaal, met prachtige elementen:  - een zwakzinnige die een dode muis in zijn zak houdt om de zachtheid te kunnen voelen; - de treurnis van de armoede die ze beleven, met daar tegenover de prachtige droom van het eigen stukje grond; de konijnen waar Lennie voor mag gaan zorgen; de liefde/vriendschap van George voor Lenny, ondanks de ellende die Lennie hem bezorgt. 

Daarnaast prachtige zinnen, die ik nu in vertaling geef (ik las de vertaling van Peter Bergsma, van 2018). 

Bij voorbeeld, als Curley's vrouw dood ligt in de stal, half onder het hooi:  'Alle gemeenheid en berekening en ontevredenheid en aandachtstrekkerij waren van haar gezicht verdwenen. Ze was erg mooi en eenvoudig.' (......)

En even verder: 

'Zoals soms gebeurt, streek er een moment neer dat aanhield en veel langer duurde dan een moment. En geluid stopte en beweging stopte gedurende veel meer dan een moment.'

Of dit stukje, als Lennie bij het struikgewas op George zit te wachten, en op zijn manier zijn gedrag zit te overdenken: 

'En toen kwam er een klein dik vrouwtje uit Lennies hoofd. Ze had een bril met dikke jampotglazen op en droeg een enorm gestreept katoenen schort met zakken.' - Het is zijn tante Clara die hem de les komt lezen... met de stem van Lennie.

Na tante Clara komt er een reusachtig konijn uit zijn hoofd. 'Voor de konijnen zorgen', zei het schamper. Stomme idioot. Je bent nog geeneens geschikt om de laarzen van een konijn te likken.'

De beschrijving van de zwarte knecht Crooks, die niet op de slaapzaal mag, maar een eigen hokje heeft waar hij erg eenzaam is, is ook aandoenlijk. 

Ik was ook diep geraakt door het vertolken van de droom door beide mannen. Ook George verliest zich helemaal in het beeld van een betere toekomst.  

Of het afschieten van de oude, stinkende hond van  Candy. 

Kortom: het boek greep me erg aan. 

Peter Bergsma, directeur van het Vertalershuis Bureau; vertaalde dit boek, en verder onder andere werken van Coetzee, Faulkner en Hemingways. 

John Steinbeck schreef vooral sociaal-realistische boeken. hoofdthema: de sociale onrechtvaardigheid/ongelijkheid. Of Mice and Men betekende zijn doorbraak, en leverde he de Nobelprijs voor literatuur op. Een jaar later schreef hij The grapes of Wrath, waarmee hij erg bekend is geworden. East of Eden is een ander groot werk, dat meer psychologisch is - in die zin, dat de ongelijkheid nu meer wordt toegeschreven aan psychologische eigenschappen van de mens. Zijn grootste werkzaamheid ontplooide hj in het McCarthy-tijdperk. Hij leed er zeer onder dat hij erg veel negatieve kritieken kreeg. Het maakte hem omstreden dat hij zoveel oog had voor de onderklassen van de maatschappij. Ook het slot van Of Mice an Men werd als controversieel gezien - door die brave Amerikanen, denk ik dan maar! 

The Grapes of Wrath (De druiven der gramschap) en ook Of mice and men zijn meerdere keren verfilmd, e/o in het theater opgevoerd. Ik heb bij de bieb in bestelling een dvd van 1992, titel Of Mice and Men, onder regie van Gary Sinise, met John Malkovich als Lennie, en Sinise zelf als George. Lijkt mij mooi!

Mooie mini-biografie, circa 3 minuten,