Spiegel van de ziel, Toorop tot Mondriaan; Singer Laren; expositie 2020.

Poster, met Passiebloem, van Piet Mondriaanm 1900-1908. Het schilderij is in werkelijkheid wat langer. 

Voor ons was het al weer een tijdje geleden dat we het Singermuseum in Laren bezochten. Het had een grondige verandering ondergaan, zie de foto hieronder:

In september 2017 opende Singer Laren een nieuw theater en een centrale entree die het museum, theater en de beeldentuin met elkaar verbindt.

Het oude Singer, zoals ik het me herinnerde. 

Het ging ons om de tentoonstelling Spiegel van de ziel. Toorop tot Mondriaan. Deze werd gemaakt in samenwerking met het Rijksmuseum Amsterdam, en sluit aan bij het boek Spiegel van de werkelijkheid. 19de-eeuwse schilderkunst in Nederland door Jenny Reynaerts, senior conservator schilderijen in het Rijksmuseum. Het boek is verschenen bij uitgeverij Mercatorfonds en het Rijksmuseum en is het langverwachte antwoord op de vraag naar een nieuw overzicht van de 19de-eeuwse schilderkunst in Nederland. Reynaerts is tevens gastcurator van de tentoonstelling. 

Zware, dikke pil, ruim € 50,--.  Verder géén catalogus voorhanden. 

Schrijfster van het boek, gastconservator van de tentoonstelling. Jenny Reynaerts. 

Ik vond het jammer dat er geen catalogus was, ik had er graag kennis van genomen. Ik las in de Trouw, dat dit dikke boek te laat uitkwam voor het Rijksmuseum om er een tentoonstellling aan te wijden. Er is nu gekozen voor het Singer, waar eigenlijk alleen schilders uit het laatste deel van het boek een plaats kregen. Dit was toepasselijk ook, omdat in die hoofdstukken een aantal Larense kunstenaars en/of schilderijen van 'de kunstenaarskolonie' Laren voorkomt. Ik laat er hier een paar zien: 

‘Het uitgaan van de Oude Sint Jans Kerk op de Brink te Laren, Gijs Bosch Reitz (Singer Laren).

Dan een aantal portretjes uit de buurt:

Jan Veth, Karen, 1892. Kröller-Müller

Jan Veth, Larens kind. Helaas geen betere afbeelding kunnen vinden. 

Heintje, een Goois Meisje, Jan Veth. Er hingen meerdere mooie portretjes. 

De tentoonstelling gaat over een boeiende episode in het boek, het tijdvak 1885-1900, toen Nederland als gevolg van de industrialisatie grote veranderingen doormaakte. De welvaart nam toe, steden groeiden explosief en er ontstond een nieuwe ‘stadse’ cultuur, waarin voor het eerst vrouwen toegelaten werden op kunstacademies.
Het is de kunst van de intimiteit.

Wie denkt aan de Nederlandse kunst voor 1900, komt vaak uit bij George Hendrik Breitner en Isaac Israels. Schilders die, in tegenstelling tot hun leermeesters, kiezen voor een realistische weergave van het leven op het platteland of het drukke leven in de groeiende steden.

Gelijktijdig en als reactie op de oppervlakkigheid van het moderne leven en de materiële welvaart, richt een aantal kunstenaars zich op de intimiteit van de binnenwereld met thema’s als de besloten tuin, het interieur, het stilleven en de geesteswereld van de kunstenaar. Bekende kunstenaars als Jan Toorop, Johan Thorn Prikker, Vincent van Gogh, Matthijs Maris, Willem Witsen en Piet Mondriaan gunnen de kijker een blik in hun diepere zelf; ze richten de blik naar binnen op zoek naar spiritualiteit.
Een nieuwe kijk op de Nederlandse kunst rond 1900.

Ook minder befaamde kunstenaars komen aan bod zoals Piet Meiners, Carel de Nerée tot Babberich, Frans Stamkart, Henri van Daalhoff, Gijs Bosch Reitz, Jacobus van Looy, Jan Veth, Antoon Derkinderen en Richard Roland Holst. Met ruim 70 schilderijen, aquarellen en tekeningen biedt deze expositie een nieuwe kijk op de Nederlandse kunst rond 1900.

Weg achter de pastorietuin te Nuenen, Vincent van Gogh. Een schilderij op de eerste zaal dat me meteen trof. En ja hoor: een Van Gogh!

‘Carriages at the Victoria Embankment’, Willem Witsen (Singer Laren).

Beeld Rijksmuseum.

Dit hing ook in de eerste zaal. Mij trof dit schilderij om zijn bijzondere kleuren, en de mist. Heel apart.

 Portret van de priester-dichter Henri van Booven, door Carel de Nerée tot
Babberich. De kunstenaar heeft ook een priesterlijke taak. Van Booven schrijft op dat moment - 1900-1901 - aan zijn boek Tropenwee. Hij verbleef twee jaar daarvoor in Congo, en keerde daar doodziek van terug. 

Ditzelfde schilderij was ooit op een tenttonstelling van het symbolisme te zien. De term symbolisme komt hier nergens voor, maar het is wel duidelijk dat spiegel van de ziel daarop duidt. 

Eduard Karsen, circa 1890; het verlaten huis. Karsen zelf noemde dit een zelfportret, en dat trof me reusachtig. Prachtig beeld voor een gevoelig en introvert iemand. 

Ik ga nu over naar andere schilderijen; dit bij voorbeeld:

Matthijs Maris, De schaapsherderin (Monumental Concept of Humanity) ca 1885-1898; Maris ging zo ver met overschilderen en puntjes, dat de voorstelling haast verdween. Ik zou het schilderij niet in mijn kamer willen hebben, maar ik bleef toch lang kijken of ik het schaap en de vrouw terug kon vinden..... 

Jan Toorop, Lijnenspel de komst van de nieuw kunst, 1893.

Moeder in interieur, Jan Mankes. Opvallend schilderijtje, door de hoog gehangen doek en spiegel, het uiltje. Hierdoor is het duidelijk dat we hier geen weergave van de realiteit puur hebben. 

Wat meer informatie over het werk van Jan Mankes zie DEZE LINK

Floris Verster, Anemonen, Door de lichtval leken het wel geëmailleerde bloemen, heel apart. 

Een ander stilleven van Verster: donkere pioenen in een aardewerken vaas. 

Piet Meiners, stilleven met ton en gipsen afgietsel .

Antoon Derkinderen, Maagd. Circa 1892. 

Franz Deutman, Vlaams meisje. 1887.

Theo Molkenboer, moeder bij de linnenkast, 1894-1895, collectie Drents musuem

Ik besluit met een typisch Larens beeld: dat van de jaarlijkse Sint Jansprocessie. Als kind heb ik daar ook één keer mee meegelopen. Het was een groot evenement in het Gooi. Mooi drieluik.

Gijs Bosch Reitz, Sint Jansprocessie, 1895.Op de zondag die het dichtst bij 24 juni ligt, de naamdag van Johannes de Doper, wordt in Laren de Sint Jansprocessie gelopen. In oude, gemythologiseerde verhalen uit de negentiende eeuw werd ook wel gesproken van het zonnewendefeest. 

Floris Verster, Avond te Warmond, 1894.
(Voor Trudy.)