The Seed and the Sower, Laurens van der Post, 1963.

Penguin-editie.

Merry Christmas, Mister Lawrence is gebaseerd op dit boek van Laurens van der Post, alsmede op diens boek The night of the new moon, van 1970.
Het was leuk om een Penguin-editie antiquarisch te kunnen aanschaffen van The Seed and the Sower, want het meeste van de film komt wel uit dit boek. Bijvoorbeeld het verhaal van de dronken Japanner Hara, die de mannen hun straf kwijtscheldt. En vooral het aangrijpende verhaal van Celliers. Het was mooi om te lezen hoe het verhaal oorspronkelijk verteld werd.

Indrukwekkend verfilmd, indrukwekkend geschreven. 

Het boek bestaat eigenlijk uit drie verhalen:
A Bar of Shadow,
The Seed and the Sower
The Sword and the Doll.

In het eerste verhaal vertelt Lawrence dat hij sergeant Hara opzoekt in de gevangenis. Het is ongeveer het verhaal dat in de film als een soort epiloog, of coda wordt getoond. De oorlog is voorbij, Hara zit gevangen en moet hangen voor zijn misdaden. Maar hij begrijpt eigenlijk niet waarom hij dood moet, omdat hij in eigen ogen rechtvaardig is geweest. Hij heeft niet anders gehandeld tegenover zijn gevangenen dan hij gedaan zou hebben tegen zijn eigen mensen. De bijzondere band die hij met Lawrence had komt goed tot uiting, ook in het al genoemde 'Merry Christmas' verhaal. Lawrence weet de Japanner, met zijn geheel eigen en door zijn cultuur bepaalde visie, te troosten.

Hara

In de film gebeurt dat kort, het boek wijdt er meer woorden aan: Misschien kan de overwonnene toch winst halen uit zijn nederlaag? Dat lijkt Hara te troosten, het is 'een Japanse manier van denken.'. Lawrence gaat weg, en het spijt hem dat hij niet méér heeft kunnen zeggen. Hij keert terug, maar tevergeefs: Hara is al opgehangen. 'Must we always be too late? It hung like the shadow of a bar of a new prison between us.' (Ús': dat zijn Lawrence en de ik-figuur, aan wie Lawrence zijn verhaal vertelt.)
Waarmee ik meteen een voorbeeld heb gegeven van de wat filosofische inslag van dit boekje.

The Seed and the Sower gaat nog veel verder met de wat spirituele gedachten van de auteur. het leeuwendeel van dit verhaal wordt ingenomen door het verhaal van Jack Celliers over het verraad aan zijn jongere broertje met een bochel.
Ik moet hier even kwijt, dat Celliers dat in het kamp opgeschreven zou hebben op wc-papier. Dat geeft het verhaal iets heel ongeloofwaardigs, omdat het behoorlijk breedsprakig verteld wordt. Dat wc-papier geloof ik dus niet.
Wat niet wegneemt dat hij het verhaal spannend vertelt. Hij kiest de goede woorden en houdt de spanning er steeds in. Ondanks het Engels kon ik het goed doorlezen.
Het boek wijkt hier af van de film, doordat het goed komt tussen de twee broers. Hij maakt zijn excuus later in zijn leven. De jongere broer zingt dan zelfs weer.

Het verhaal over het jongere broertje wordt veel breder verteld .

Jack Celliers had totdantoe geleden onder zijn verraad, zijn leven was sinds die tijd een leegte gaan vertonen. Nadat het weer goed is gekomen met zijn broer, is hij zich veel meer bewust, en doet hij wat hij innerlijk voelt als noodzakelijk om te doen. Dat is de betekenis van the seed and the sower. Het maakt ook, dat hij de moed heeft de Japanner Yonoi te kussen, en hem zo te behoeden Hicksley te vermoorden.

 

De kus.

In The Sword and the Doll weidt de schrijver uit over het verschil tussen jongens en meisjes: jongens spelen met een zwaard, meisjes met poppen. Zou het helpen als jongens geen zwaard meer gegeven werd?
Lawrence reageert met een geschiedenis die hij in 1944 op Java beleeft, vlak voor de inval van de Japanners. Het is historisch gezien trouwens interessant, maar ook verschrikkelijk: de Engelsen en de Nederlanders verlieten het eiland. Meteen de volgende dag verscheen het hotelpersoneel met een andere hoofdbedekking dan voorheen, niet meer de traditionele, maar een zwarte kap, die van de nationalisten. De Engelsen en Hollanders hadden hun hielen nog niet gelicht, of de Japanse vloot was al in aantocht.
Vlak voor die inval, beleeft Lawrence een liefdesnacht met een volkomen onbekende jonge vrouw. Zij vertegenwoordigt 'het leven' , Lawrence en de Australiërs die in aantocht zijn, de oorlog. Maar de vrouw accepteert beide, juicht de strijd ook toe.
Na de oorlog ziet hij haar nooit meer terug, wat past in het beeld dat hij van 'de vrouw' wil geven. Het geluk van hen beiden was dat van het lot, het toeval, dat je moet pakken. Het leven direct leven, een dergelijke gedachte. Reden waarom ze elkaar nooit meer terugvonden.

Laurens van der Post, leven.
Van der Post leefde van 1906 tot 2103. Hij is geboren in Zuid-Afrika, en werd later een vriend van Prins Charles. Hij was ook regeringsadviseur, onder andere bij Margareth Thatcher in de kwestie Zuid-Afrika. Hij was een bekende televisie-persoonlijkheid en gold als een goeroe. In 1971 werd hij in de adelstand verheven.
Hij was oorspronkelijk boer, en meldde zich vrijwillig voor de oorlog. In Oost-Afrika leidde hij 11.000 kamelen door moeilijk begaanbaar landchap. Hij kreeg malaria. In 1942 kwam hij in Nederlands Indië, waar hij commandant zou zijn geworden van  een speciale missie die als doel had het geallieerde personeel te evacueren.
In 1942 werd hij krijgsgevangen gemaakt. Hij zou een grote rol hebben gespeeld bij het hoog houden van het moreel in het kamp, onder andere door het instellen van een kamp-universiteit, en het kweken van zaden met een hoge voedingswaarde. Hij zou ook een rol hebben gespeeld bij de overgang van Indonesië naar het postkoloniale tijdperk. Hij kende Soekarno goed.
Later in zijn leven zou hij kennis hebben gemaakt met Carl Jung, met wie hij een bijzondere band zou hebben, en wiens leer hij zei te verspreiden.

Wierp zich op als kenner van Jung.

 Ook claimde hij alle kennis van de Bosjesmensen:

Over de Bosjesmensen

Hij schreef een autobiografie, getiteld Venture to the interior.

Het maakte hem op slag beroemd.

Hij was zeer gerespecteerd, graag gezien en geciteerd op de televisie, een wijs man....
Maar na zijn dood verscheen er een biografie, genaamd The Storyteller: the many Lives of Laurens van der Post. Schrijver was J.D.F. Jones, jaar van verschijnen 2001.

Het démasqué

Uit onderzoek was Jones gebleken dat Van der Post een pathologische leugenaar was, die iedereen hypnotiseerde met zijn geweldige vermogen om verhalen te vertellen. Het was maar de vraag wat er allemaal waar was van zijn beweringen. De biografie werd ook weerlegd (door Christopher Booker), maar die weerlegging is ook weer weerlegd door Jones.

J.D.F. Jones, schrijver van The Storyteller; stierf helaas in 2009.

Buiten die fantasieën werd Van der Post er ook van beschuldigd een kind van 14 zwanger te hebben gemaakt, die aan zijn zorgen was toevertrouwd. Hij was überhaupt nogal makkelijk met vrouwen; hij smeerde hem vaker als hij iemand zwanger had gemaakt.
Oef...!
Maar daat hij verhalen kon vertellen kan ik beamen: ik las het boekje zó uit.

Niet iedereen is ervan overtuigd dat hij zichzelf verheerlijkte en de wereld voorloog: het Laurens van der Post-Memorial Centre in Zuid-Afrika, Philippolis.

Interview voor de tv, over Bosjesmensen.