Boekomslag; bundel ingeleid door Ahmed Aboutaleb.
Uit het Arabisch vertaald door Kees Nijland en Assad Jaber.
Hoewel ik Aboutaleb destijds (2010) bij Zomergasten gezien heb, is mij toen zijn liefde voor Adonis niet echt opgevallen. Adonis zelf dus ook niet.
Dat diens poëzie bij mij binnenkwam was pas onlangs, 5 februari jongstleden, toen Aboutaleb bij Jinek een paar andere regels van Adonis voordroeg. Zie MIJN BLOG.
Ik ben terug gaan zoeken. In februari 2010 was Het vieren van eenzaamheid van Adonis het ‘Gedicht van de Maand’ dat door stadsdichter Jana Beranová aan Rotterdam getoond werd. Ahmed Aboutaleb vertaalde het. Amper een jaar eerder had hij het gedicht in het Arabisch voorgedragen aan de vooravond van Poetry International, waar Adonis in 1975 en 1988 zelf te gast was geweest.
Uitgave van 2015.
Ik heb een paar citaten uit dit lange gedicht van internet geplukt. Eerst het begin:
De eenzaamheid is een tuin
Met maar één boom
Van kinds af aan
Hier in deze straat
Liepen we samen, mijn vriend de dichter en ik
Vreemd, zijn stappen vervliegen nog steeds met het stof
Ben bevriend met narcissen
Maar hou het meest van een andere bloem
Ben dorstig
Mijn dorst kan alleen gelest worden
Door water dat ik niet kan vinden
Je hebt geen geheimen
Ook mijn geheimen niet
Blijf weg
Opdat je een vraag blijft
(vertaling, zoals gezegd, van Ahmed Aboutaleb)
Ahmed Aboutaleb
Verder vond ik ook nog deze passage:Alles wat ik schrijf vergeet ik
Hij schrijft mij nu op
Schrijf
Dat is de enige manier
Om jezelf te kennen
En naar de wereld te luisteren
Zeg: goede morgen tegen je weg
Als je wilt
Dat de zon je begeleidt
Ik neem de hitte die mij vergezelt in de maling
De hitte die ik begeleid neemt mij in de maling
Voor de vergetelheid graaf ik een kleine zee
Daarin verdrink ik mijn geschiedenis
De tijd is voorbij
Om jezelf te zijn, om te weten wie je bent
Je kindertijd is voorbij
(vertaling: Ahmed Aboutaleb)
Venus and Adonis, circa 1550
Titiaan,
De naam Adonis komt uit het Grieks, Άδωνις, de mooie, misschien wel behaagzieke, mythologische jongeling, geliefde van Venus. Hij is niet uitgesproken Grieks , de Sumeriërs, Babyloniërs en Feniciërs erkenden hem ook.
Adonis wordt in Boek X van de Metamorphosen van Ovidius geboren:
‘Het kind, verwekt in ontucht, was gegroeid, ook in die boom,
en zocht een uitweg om zich van zijn moeder te bevrijden.’
(vertaling: M. d’Hane-Scheltema)
Maar we hebben het hier over de dichter Adonis. Hij heet eigenlijk Ali Ahmad Sa’id.
Adonis wordt in Boek X van de Metamorphosen van Ovidius geboren:
‘Het kind, verwekt in ontucht, was gegroeid, ook in die boom,
en zocht een uitweg om zich van zijn moeder te bevrijden.’
(vertaling: M. d’Hane-Scheltema)
Maar we hebben het hier over de dichter Adonis. Hij heet eigenlijk Ali Ahmad Sa’id.
Ali Ahmad Sa'id (1930), Arabisch: علي أحمد سعيد إسبر . Schrijver en dichter uit Syrië. Bekend onder zijn nom de plume Adonis. Lievelingsdichter van Aboutaleb. Hij wordt gezien als een kanshebber voor de Nobelprijs voor de Literatuur.
Maar ik doe mijn best.
Ik begin maar met het citeren van het titelgedicht:
Wat blijft
Wat blijft
en ontsteekt voor geliefden de kaarsen van onze dagen?
Welke woorden blijven
uit de woordenboeken van onze ingewanden en ledematen
uit onze verre legenden?
Wat blijft
behalve wat onze moordenaars zeiden
Wij schreven ons verlangen met bittere inkt
leefden zonder wijsheid
en woonden in een gedicht
Terwijl ik het overtikte, zag ik pas dat de titel een vraag is, en geen onderwerp van een constatering (zoals in hetgeen/dat wat blijft).
Wat is houdbaar, wat is belangrijk van wat er in ons mensen huist, en doorwerkt in onze daden. Met de bitterheid van doden en verlangen.
Ik geef nog wat mooie regels, uit andere gedichten:
'Jij liet een roos achter in mijn lichaam, dauw,
een woud van kleuren, denk je dat mijn morgen
alles zal verlichten, of dat mijn gisteren het licht wegneemt?'
En:
Ik zit bij haar
Het gordijn dat onze pijn heeft geweven, is dicht
De horizon heeft zijn heup gebroken
de zon gaat slapen.
Zie de site MUURGEDICHTEN.
Dit is een muurgedicht van Adonis in Leiden, in het Arabisch en in het Engels. Het thema en de titel is Dayã, Verlies. Het gedicht wordt mooi verklaard op bovengenoemde site. Adonis benoemt de positieve kanten van Verlies.
Adonis werd geboren in het dorp Al Qassabin in Syrië, in 1930, in een boerengezin, de oudste van zes kinderen. Op negentienjarige leeftijd nam hij de naam Adonis (ook wel gespeld als Adunis) aan, naar de Griekse god van de vruchtbaarheid, in de hoop dat de nieuwe naam zou resulteren in een krantenpublicatie van zijn gedichten.
Noord-Syrië; om maar even te memoreren waar hij vandaan komt. Adonis verliet zijn land overigens al in 1957. Na een gevangenschap.
De dichter I
Je weet niet anders dan dat hij moeilijk is. Hij is helder
als de zon
Soms verbergt hem
de schaduw van een muur.
Soms trof me zomaar een regel, bij voorbeeld op p. 42, uit Concert 11 september 2001 voor Christus:
Soms trof me zomaar een regel, bij voorbeeld op p. 42, uit Concert 11 september 2001 voor Christus:
Hoe verlang ik ernaar dat heilige boeken worden gelezen
met het oog van de poezie
Boeddha zal gelukkig zijn
met het oog van de poezie
Boeddha zal gelukkig zijn
Hij leest met zijn lichaam en houdt van gedichten
Dit gedicht is trouwens geheel en al doortrokken van rouw, besef van dw wreedheid van de politiek, het heeft niet voor niets de al genoemde titel. Doordat 11 september daarin vóór Christus staat, wordt een spiegeling opgeroepen, waardoor de bezongen wereldse ellende nog zo veel breder en dieper wordt. Saint-Just (Franse revolutie) komt voorbij, 'Ín den beginne was de misdaad', Guantanamo: 'een gevangenis bestuurd door kapitalisme op een communistisch eiland; 'Jullie, mensen, mogen klappen voor het bloed dat uit de ader van het goede vloeit
Dit gedicht is trouwens geheel en al doortrokken van rouw, besef van dw wreedheid van de politiek, het heeft niet voor niets de al genoemde titel. Doordat 11 september daarin vóór Christus staat, wordt een spiegeling opgeroepen, waardoor de bezongen wereldse ellende nog zo veel breder en dieper wordt. Saint-Just (Franse revolutie) komt voorbij, 'Ín den beginne was de misdaad', Guantanamo: 'een gevangenis bestuurd door kapitalisme op een communistisch eiland; 'Jullie, mensen, mogen klappen voor het bloed dat uit de ader van het goede vloeit
buigen voor de god van genot in de tempel van het kwaad;
En:
Het heden is een slachthuis
de beschaving een nucleaire oven
En:
Hoe kon De vertellingen van duizend-en-een-nacht
Duizend-en-een leger worden
Wie maakte van godsdienst wraak
Ik haal maar enkele losse regels aan, uit een prachtig, indringend gedicht van 11 pagina's.
Ik kan het niet laten, nog een paar mooie, uit hetzelfde gedicht:
Vergis ik mij als ik zou zeggen dat de beschaving een tunnel
is geworden
waarin wij leren het leven te ontwrichten en mensen uit te roeien?
Wij nemen kleur weg en vervangen die door modder
Wij zetten het alfabet van de tong achter trailies
Vergis ik mij als ik zou zeggen: de weg naar morgen is een
open wond?
Leven, ik wil niet over of tegen jou klagen
Ik wil alleen maar zeggen: Ik houd van jou.
Er is nog één gedichtje dat ik in zijn geheel wil citeren:
De jas van mijn vader
Er ligt een jas in ons huis
door mijn vaders leven gesneden
met zwoegen gestikt
De jas zegt - jij zat op zijn mat
als een naakte tak
en in zijn hart was je
de morgen van morgen
Er ligt een jas in ons huis
neergesmeten
hij bindt mij aan het dak
het cement, de steen
in de gaten zie ik
zijn omhelzende arm'zijn hart, zijn ingeworteld verlangen
Zijn gebeden beschermen en omhullen mij en vullen mijn pad
laten mij achter als een fluit, een bos en een lied.
Aboutaleb zegt in zijn voorwoord, dat je deze gedichten eigenlijk ook in het Arabisch zou moeten horen; er zit zoveel klank en ritme in.
Ongetwijfeld gaat er heel veel verloren bij een vertaling. Aboutaleb zegt ook: zoek iemand die het in het Arabisch voorleest aan je, dat moet te doen zijn. Op internet is een hoop te vinden, voegt hij toe. ...
Maar deze opdracht is me helaas toch te ingewikkeld. Ik ben er wel nieuwsgierig naar, zo'n gedicht één op één te horen, in het Arabisch, met de vertaling erbij....
Interview van de vertalers Asad Jaber en Kees Nijland door Thomas Möhlmann over oa hun werkwijze als duovertalers. Ik weet niet wie wie is. Tweet van Literair Vertalen.
Logo
Ik was heel erg blij op mijn zoektocht een artikel te vinden in het tijdschrift Reactor, Het Vlaams-Nederlands Platform voor literaire kritiek, van de hand van Erwin Jans. Het artikel is van 2016, en verscheen bij de publicatie van de bundel. Jans geeft een afgewogen oordeel, en doet hier eindelijk recht aan het belang van Adonis! Een aanrader voor de poëzie-liefhebber!
Erwin Jans, tijdens een lezing in 2016.
Van Erwin Jans neem ik ook graag een citaat over, dat me zeer aan het hart gaat. Op onze cursus Filosofie van de Islam leerden Ton en ik, dat de Islam na haar beginperiode van bloei feitelijk stil heeft gestaan. Niet het causaliteitsbegrip namen zij over in hun denken, alles was alleen op God (Allah) terug te voeren.
Adonis neemt evenwel precies een tegengesteld standpunt in. Ik citeer hier Erwin Jans:
Volgens Adonis kende de Arabisch-islamitische cultuur haar moderniteit tussen de achtste en tiende eeuw. Maar dat ‘beweeglijke’ van de eerste eeuwen van de islamitische cultuur zette zich niet door. Vanaf de tiende eeuw begon de geleidelijke stagnatie van het denken. Het ‘vaste’ – het principe van de orde en de autoriteit – ontwikkelde een cultuur van de herhaling, de doctrine en het onbetwijfelbare geloof. Voor Adonis loopt er een rechte lijn van verval naar de huidige gewelddadige en uitzichtloze situatie in de Arabisch-islamitische wereld.Adonis kiest voor het beweeglijke, is onder anderen beïnvloed door het Soefisme en de surrealisten.
Adonis is op wereldschaal té belangrijk om relatief zo weinig aandacht te krijgen in Nederland. Het boekje Wat blijft vindt Jans (die ook schreef over de prachtige gedichten van de Fries Tsjebbe Hettinga!) weliswaar een mooi begin, maar er ontbreekt bij de verzen te veel informatie over herkomst en datering; de inleiding door Aboutaleb plaats het te veel in de immigratiecultuur. Bovendien schreef Adonis veel essays, daar had er ook wel een van geplaatst mogen worden!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten