Oorlogsouders onder het mes - Senia bespreking

Het besproken boek, vandaag in de Weidevenne; zie nogmaals mijn blog OORLOGSOUDERS; vooral voor alle kritiek op het boek.

Onder en boven: de tegenhanger van Oorlogsouders; al gelezen door Gea, die er wat moordzuchtig door geworden was. :-)

Moeders maken het graag een beetje mooi....

We kwamen er niet helemaal uit, vandaag met die Oorlogsouders op de snijtafel.... De een was genadeloos voor de doodstraf.... 

... Of toch maar liever niet?

Of levenslange enge opsluiting

..... met wat ondervragingen......

Een ander vond het boek gewoon als 'een verhaal uit de mond van een ervaringsdeskundige....'

Weer een ander vond het een meeslepend verhaal.... Met hooguit wat irritaties over irritante mooischrijverij, zoals: voetafdrukken in het mos van het verleden... 
En ten slotte had je de begripvolle reactie: wat houdt ze toch veel van haar ouders....

Mooi is dat.....

Al werden we het wel eens over het manipulatieve karakter van het boek: dingen weglaten, mooier maken...

Door de vragen kwamen we nog even op 'de drie van Breda,' en of dat een restant was van 'de zeven van Breda', die in het boek voorkwamen. Die zeven waren oorlogsmisdadigers die ontsnapten uit de koepel van Breda in het jaar 1952. Zie DIT KRANTENARTIKEL. Of de NRC van 2004.

De Koepelgevangenis, Breda.

Mijn zoektocht naar de achtergrond van die lui leverde het volgende op:

Die zeven ontsnapte gevangenen waren Nederlanders, die onmiddellijk de grens overstaken naar Duitsland. Ze hadden geen Duitse maar Hollandse namen: Van der Neut, Borgers, De Jonge, Polak, Touseul, Faber en Bikker. Duitsland leverde ze niet uit aan Nederland, op grond van een oud besluit van Adolf Hitler, de zogenaamde Führer-Erlass van mei 1943: als lid van de SS werden de lui geacht de Duitse nationaliteit te hebben verkregen. En de Duitse wet stond uitlevering van eigen onderdanen niet toe. Het Parool constateerde toen al dat het hoogst twijfelachtig was of Nederland de ontsnapte gevangenen nog zou terugzien. Dat bleek te kloppen. Een van hen was Bikker, ook wel De Beul van Ommen genoemd, die in 2004 alsnog terecht stond! Er was een geldschieter voor deze operatie geweest, een zekere Hartman, voorzitter van de Stichting Politieke Delinquenten. Dat was een van de vele camouflage-organisaties die erop gericht waren om het neo-nazisme in Nederland te bevorderen. (!) (Ergens anders vond ik de naam Zwarte Tulp. die hetzelfde deed.) 

Herbertus Bikker overleed in 2008.

De stukken van de zeven van breda kwamen pas in de openbaarheid op 20-01-2018(!!!)

Een deel uit de openbaar gemaakte stukken in het Nationaal Archief, in dit geval een vertrouwelijke brief van ambassadeur Pim van Boetzelaer. © Nationaal Archief

Ambassadeur Pim van Boetzelaer © Archief BN DeStem

En dat is dan ook weer opmerkelijk: weer een Van Boetzelaer.... In een overigens geheel andere rol dan die van zijn naamgenoot. Deze Pim maakte zich ontzettend kwaad over de opstelling van Duitsland, en probeerde steun te krijgen van zijn bondgenoten in Parijs. 

Over de vier van Breda:
Dat waren Fischer, Kotälla, Aus der Fünten en Lages. Anders dan de zeven van Breda waren dit Duitsers. Er waren overal in den lande verhitte debatten, voor- en tegenstanders van vrijlating beriepen zich op humanitaire overwegingen. Nederland was verdeeld. De vier waren uitgegroeid tot iconen van de Tweede Wereldoorlog.

Willy Lages

Toen Lages in 1966 overleed, ging de rest door als de Drie van Breda. Maar de emoties werden er niet minder om. Ook niet toen Kotälla overleed in 1979 en er nog twee gevangenen overbleven, de Twee van Breda.

Joseph Kotälla

Ten slotte werden ze in 1989 vrijgelaten.

Franz Fischer

 Ferdinand aus der Fünten, 

Fischer en Aus der Fünten waren de laatste twee van Breda. Ze werden beiden in 1989 vrijgelaten. 

Minister Dries van Agt tijdens het debat over de Drie van Breda (1972)

Nationaal Archief. De openbaarmaking van de Zeven vond pas plaats in januari 2018 om overwegingen van privacy.... 

First Reformed, Paul Schrader, 2017.

Centrale thema van de film 

Posters, onder en boven.

Ik heb de film twee maal bekeken, omdat ik hem zo mooi vond; en omdat er zo veel in gezegd wordt, dat je zeker wilt zijn dat je alle verbanden goed hebt gezien. 

Hoofdpersoon is dominee Ernst Toller, 46 jaar oud, dominee van de van oorsprong Westfriese First Reformed Kerk. Hij gaat een jaar lang een dagboek bijhouden.

Het mooie kerkje, dat door de muziek van Lustmord toch wat griezelig overkomt. 

De kerk ligt er prachtig, maar erg eenzaam bij. Kerkgangers zijn er nauwelijks, het is een toeristische trekpleister, en mensen noemen hem 'de toeristenwinkel.' Toller is gescheiden, en heeft een zoon (Joseph) verloren in de Irak-oorlog. Hij was destijds leger-predikant. Hij is ernstig ziek en drinkt teveel.

Toller mengt zijn sterke drank met dit middel tegen misselijkheid. 

Toller krijgt een vraag van parochiane Mary Mensana, over haar man Michael, die in geestelijke nood verkeert. Toller belooft met hem te gaan praten. Hij weet dan al dat Mary zwanger is.

Michael vertelt dat hij uit de gevangenis ontslagen is, omdat hij vader wordt. Maar hij vraagt zich af, of hij het kind kan laten komen, in een wereld die bedreigd wordt door vervuiling, opwarming en noem alles maar op. Toller geeft antwoorden als 'wanhoop en hoop gaan altijd samen', en 'moed is het antwoord op wanhoop.' Michael stelt de vraag : 'Can God forgive us?' Het wordt het leidende thema van de film.

Toller behoort bij een grotere kerk, Abundant Life. geleid door dominee Jeffers en gesponsord door Ed Balq, een rijke industrieel die veel geld doneert, maar tegelijk een van de grootste milieuvervuilers is.

Anderhalve man en een paardekop tijdens een gewone dienst.

We horen een koortje : 'Are you washed in the blood of the lamb' zingen: 'soul-cleansing, are your garments spotless white as snow'. Dirigente is Esther, een vrouw met wie Ernst eventjes iets heeft gehad, en die hem nu probeert te verzorgen. 'Een vaste burcht is onze God' van Luther wordt ingestudeerd voor de herinwijding van de kerk, bij het 250-jarig bestaan.
Mary roept de pastor, ze laat een bomgordel zien die ze in de garage gevonden heeft. Hij neemt hem mee.

Ontmoeting bij de Mensanas thuis. Zie hieronder voor een merkwaardig detail: het oog van God?

Toller blijkt ziek, plast bloed; spoelt zijn ellende weg met een teveel aan medicijnen en met sterke drank. Hij moet zich ook met heel gewone dingen bezig houden, repareert bijvoorbeeld zelf de wc.
Hij wordt voor een tweede gesprek met Michael ge-sms-t naar een andere plek, in het park. Daar blijkt Michael zich door het hoofd te hebben geschoten.

De negen planetary boundaries, poster boven Michaels bureau. 

Mary gaat vertrekken, ze vraagt de dominee de laptop, de kleren en de spullen van Michael mee te nemen. Michaels as wordt verstrooid op een gifbelt aan het water, Hanstown.

Troosteloze plek waar Michaels as wordt verstrooid.

 

Danv vindt er een onaangename ontmoeting plaats tussen Jeffers, Toller en Balq. Toller hoort hoe het zit met de vervuilende Balq-industrie, en wordt zelf aangevallen door Balq, vanwege de 'politieke' asverstrooiing van Mensana. 'Qui bono?' vraagt Toller Balq: wie profiteert hiervan? En: 'Will God forgive us?' Hij moest maar een stapje terug doen, zegt Balq. 

Toller slaat dan helemaal door naar de kant van Michael. Hij neemt de rol van Michael over, maakt de bomgordel in orde, en waarschuwt Mary niet naar de dienst te komen bij het 250-jarig bestaan.

Er is een prachtige scene tussen Toller en Mary. Zij is in paniek door de dood van haar man. Ze vertelt Toller dat ze met Michael 'the magical mystery tour' placht te doen: op elkaar liggend, armen en benen wijd, luisterend naar elkaars ademhaling. Toller en zij done dit ook, en we zien hun lichamen zweven boven de sterren, de bergen, de branding van de zee - maar dan ook boven autowegen, stapels oude autobanden, rook uit de industrie. 

 

Bij een ziekenhuisonderzoek hoort Toller dat hij ernstig ziek is. Esther bemoeit zich er weer eens mee, en dit keer poeiert hij haar meedogenloos af: 'Ik veracht je'. Het lucht hem op. 

Bij de dienst voor de herinwijding daagt Toller niet op. Hij doet in zijn kamer de bomgordel aan onder zijn toga. 

Uit het raam kijkend ziet hij Mary tóch komen. 

Grommend trekt hij de gordel weer uit. Intussen beginnen ze de dienst, Esther zingt solo 'leaning on the everlasting arms'. Dit lied blijft klinken, terwijl Toller zich kreunend omgordt met prikkeldraad, zodat zijn borstkas bloedt. 

De wc-ontstopper waarmee hij zijn whiskey-glas vult. 

Hij staat op het punt de wc-ontstopper te drinken. Hoort dan: 'Ernst!' Mary staat in de lege kamer. Ze zoenen. Dat duurt even.

De film springt op zwart. 

In dit boek van 1972 beschrijft Schrader de transcendentale stijl in de films van drie regisseurs. In The Guardian wordt betoogd dat hij in First Reformed de beschreven stijl zelf volmaakt heeft toegepast. De transcendentale stijl staat in tegenstelling tot die van het psychologisch realisme. In het  Paste Magazine meer informatie over die stijl.

Paul Schrader, scenario en regie. 

Paul Schrader schreef de scenario's voor (met de klok mee) "Taxi Driver," "Raging Bull," "First Reformed" and "The Last Temptation of Christ." 

In de reviews viel mij op, dat First Reformed zowel vergeleken werd met Taxidriver (allebei een dagboek) als met American Gigolo. Voor de laatste vergelijking zie bijvoorbeeld het NRC.

Ik kende Ethan Hawke van heel andere rollen!

Reverend Joel Jeffers wordt gespeeld door Cedric Kyles, die als standup comedian beter bekend is als Cedric the Entertainer. Amanda Seyfried speelt Mary. 

De ruimtes zijn mooi verfilmd. 

De film is bekroond om zijn screenplay. 

'Cedric the entertainer.' 

Scene tussen Toller en Esther.

Muziek van Lustmord.

Brian Williams, beter bekend onder zijn artiestennaam Lustmord, is een muzikant uit Wales. Hij werd bekend om zijn muziek in het genre dark ambient. In het duistere gedeelte van die muziek hoor je de storm; later komt ook het slotlied, leaning on the everlasting arms, terug in de muziek.

Ander voorbeeld van Lustmord's intrigerende muziek: Babel; 'dark ambient'.

Trailer.

Er komen veel citaten voor uit de bijbel, bijvoorbeeld Openbaring, hoofdsrtuk 11 vers 18; Johannes,10 vers 10; en Romeinen 8: 28. 

Verder zijn er verwijzingen naar de mysticus Thomas Merton; het gesprek tussen Toller en Michael vergelijkt hij met het gevecht van Jakob met de engel. 

De naam Toller zou verwijzen naar den Joodse dramaturg, die socialistische opvattingen had, in het interbellum. Hij pleegde zelfmoord. 

Philip Ettinger speelt overtuigend een wanhopige Michael Mensana. 

En opeens zag ik de naam Mensana in een ander licht....

Over het slot valt veel te zeggen. God vergeeft, al weten we niet precies hoe. In elk geval anders dan je denkt. Toller wordt vergeven.