Studiebol: Het Amerika van schilder Andrew Wyeth

Andrew Wyeth (1917-2009)
onder en boven

Ik had nog nooit van Andrew Wyeth gehoord, maar was gegrepen door zijn schilderijen. In Amerika is hij natuurlijk wel heel bekend. En trouwens, een tijd lang werd hij niet eens gewaardeerd, omdat men hem te natuurgetrouw vond. Dat was in een tijd dat abstracte kunst meer werd gewaardeerd.

Er zijn veel boeken geschreven over Wyeth:

Auteur Thomas Padon

Auteurs: Andrew Wyeth en Thomas Hoving

Auteur Anne Classen Knutson

Auteur John Wilmerding

De documentaire vertelt dat Wyeth een realistisch of magisch realistisch schilder was. Hij schilderde de omgeving waar hij woonde, Chadds Ford Pennsylvania, en Maine.

Pennsylvania

Hij schilderde zijn directe omgeving, de natuur, huizen, schuren, interieurs.... Maar ook de bewoners, zijn naaste buren. Beroemd is zijn schilderij over zijn buurvrouw, die niet meer kon lopen. Dit was Christina Olson, bewoonster van het dorp Chadds Fort, Pennsylvania, Wyeths geboorteplaats. In haar jeugd ontwikkelde Christina een progressieve spierziekte, vermoedelijk het gevolg van polio, waardoor zij kort na haar 30ste blijvend verlamd raakte aan beide benen.

Ze kroop over de grond, en dat heeft hij vastgelegd. Het schilderij kreeg de titel CHRISTINA’S WORLD.

Christina's World, 1948. Museum of Modern Art, New York.

Christina Olsen, in een heel andere pose.

Wyeth was ook zeer onder de indruk van de dood van zijn vader, van wie hij het schilderen geleerd had.

Groundhog Day, 1959.

Het is in dit schilderij dat hij de dood van zijn vader weergeeft. De objecten zijn tot een minimum teruggebracht, zie bijvoorbeeld alleen een mes naast het bord. Verder een bijl en een stuk hout buiten, en een heel bijzonder licht dat naar binnen valt op de wand.

Wyeth heeft gedurende de periode 1971 en 1985 in het geheim zijn Pruisische buurvrouw Helga Testorf geschilderd. Zo'n 200 werken zijn aan haar gewijd. Niemand wist ervan, ook Wyeths vrouw niet. Het leidde niet tot een scheiding, maar het was wel moeilijk.

Ik vond een negatieve reactie op Wyeths Helga-schilderijen van wijlen Joost Zwagerman, zie RECENSIE VOLKSKRANT, Zwagerman zegt:
'De Helga-reeks weerspiegelt onbedoeld de neergang van Wyeths talent: hoe het werk van een grootmeester in de laatste fase van zijn carrière devalueerde tot de ambachtelijk perfecte kitsch van de blijmoedig-voyeuristische zondagsschilder op leeftijd.'
Ik ben het er niet mee eens!

Toen het bestaan van de schilderijen werd ontdekt kregen ze behoorlijk wat aandacht van de pers en haalden de covers van onder andere de Time en Newsweek. De kunstwereld ontplofte. Testorf zou gevleid zijn door de schilderijen, maar verdrietig over de controverse erover, aangewakkerd door de geheimzinnigheid over de sessies en de speculaties over een affaire, die een beslag had op haar huwelijk. Toch bleef Testorf Wyeth tot zijn dood helpen en verzorgen. In de documentaire komt Testorf ook zelf aan het woord.

Helga Testorf, zoals ze optrad in de documentaire.

En hier samen met de kunstenaar in zijn atelier.

Wyeth kreeg thuis les van zijn ouders. Het schilderen leerde hij van zijn vader N.C. Wyeth, een bekende Amerikaanse illustrator. Zijn eerste solotentoonstelling in 1937 werd meteen een daverend succes. Al zijn kunstwerken gingen als warme broodjes over de toonbank werden in een rap tempo verkocht. Zelfs in periodes gedomineerd door abstracte kunst bleven zijn schilderijen populair.

Het werk van Wyeth herken je aan zijn beperkte palet bestaande uit aardetinten. Als materiaal gebruikte hij vaak waterverf en ei tempera. Al werkte hij precies en gedetailleerd, toch ging hij voorbij het pure realisme door elk werk een stukje emotie mee te geven. Zijn werk valt te plaatsen in het magisch realisme. Er wordt gezegd dat Wyeth na de dood van zijn vader, die veel indruk op hem maakte, vaker mensen ging schilderen en zijn werk emotioneler werd.

Hij liet geen moment aan zich voorbij gaan om te schilderen. De hele dag was hij ermee bezig; te ontdekken, schetsen en denken. Zelfs in zijn slaap zou zijn hand de schetsbewegingen nog maken. Wyeth liep af en aan bij zijn buren en observeerde ze als een vlieg op de muur. Hij verstoorde niemand en verdween zonder iets te zeggen, als een geest. Hij genoot van het voyeuristische aspect.

Zijn vader kwam om het leven in zijn auto door een aanrijding met een trein. Het veranderde Wyeths werken door het schilderen van de realiteit met een twist of betekenis. Veel van zijn werken geven je een gevoel van iets verdrietigs, donkers, dramatisch en zelfs iets engs.