De tentoonstelling in Gouda 'Ik wijk voor niemand', heeft als belangrijkste object dit boekwerk, dat precies 500 jaar geleden verscheen.
Desiderius Erasmus, zoon van een priester en zijn huishoudster. Bastaaardzoon dus. Kwam uit Gouda, maar zijn afkomst moest verdoezeld worden. Kwam vermoedelijk bij zijn oma in Rotterdam ter wereld.
Het is de nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament, Erasmus vertaalde die uit het Grieks. Er kwam geen woord in voor over aflaten, of over het afkopen van zonden. 'Jij hebt het ei van de ketterij gelegd!' verweet de Kerk Erasmus.
Titelpagina Novum Instrumentum. Boek gedrukt door Johan Froben in Basel.
Het Novum Instrumentum was Erasmus' levenswerk. Het deed veel stof opwaaien, en plaveide de weg naar de Reformatie.
Erasmus vond dat de bijbelteksten door de loop der eeuwen ernstig vervuild waren geraakt. Wel aandacht voor relieken, niet voor de grondslag van ons geloof, de bijbel. De oude tekst stukte van e fouten, verschrijvingen door monniken, verkeerde en geschrapte regels, verkeerde interpretaties. Erasmus besluit terug naar de bron te gaan, het Grieks. Hij moest daarvoor eerst Grieks leren, en vervolgens door Europa trekken om documenten te verzamelen. Uiteindelijk schrijft hij zijn werk in Basel. Op de pagina's links staat de Griekse tekst, rechts de Latijnse. vertaling.
De kerk nam hem trouwens ook kwalijk dat hij zo aards bezig was, met het Woord van God!
Maarten Luther ontvangt de vertaling enthousiast. Toch zitten hij en Erasmus niet op één lijn, Erasmus vindt Luther veel te agressief, een 'woeste stier' , zegt hij ergens. Zelf wilde hij de kerk van binnenuit hervormen.
Wel gebruikt Luther de Erasmus-vertaling. Erasmus walgt van de kerkscheuring die Luther teweeg brengt.
Erasmus wordt beschimpt door beide kanten, katholieken én protestanten. Hij koos voor zijn eigen geweten. Hij was teleurgesteld, zijn levenswerk had hij opgedragen aan de paus, maar hij was gebruikt door de leider van de Reformatie.
Het Novum Instrumentum was trouwens niet de eerste bijbel in druk: dat was de Complutum-bijbel, of de bijbel van Alcalá, van Francisco Jimenez de Cisneros. Alcalá ligt vlak bij Madrid. De bijbel verscheen tussen 1502 en 1517.
Complutense Polyglot, Cisneros, ca. 1514.
De Polyglot van Plantijn verscheen tussen 1568 en 1573. Het was een meesterstuk, met naast elkaar de teksten in Grieks, Latijn, Hebreeuws, Syrisch en Aramees!
Een exemplaar van de polyglot van Plantijn; zie hiervoor ook mijn blog De Woordenaar.
Mooie versierseltjes uit Erasmus' bijbel.
De tentoonstelling in Goud duurt nog tot en met 26 juni 2016.
Promotiefilmpje, met enkele mooie citaten van Erasmus.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten