Studiebol: Lloyd Hotel, Annette Lubbers, 2004

Omslag

Onlangs aten we weer eens tapas in het leuke Puerto Pata Negra, aan de Oosthandelskade in Amsterdam.

Puerto Pata Negra, tegenover Lloyd Hotel

Zoals op de foto te zien is, ligt dit restaurant tegenover het Lloyd Hotel; een indrukwekkend, en aan de buitenkant wat somber gebouw.

Lloyd Hotel

Het wekte mijn belangstelling; en hoe leuk: er bleek een boek over te bestaan. Daarin wordt de geschiedenis van het gebouw verteld. Het is dit onderhavige boek, geschreven door Annette Lubbers.

Het is een bijzonder vormgegeven boek, De bibliotheek had het in een speciale plastic envelop ingepakt. Het bevat foto's, persoonlijke verslagen, oude formulieren, kaartjes, foto's enzovoorts.

Voorin staan de tekeningen van het gebouw van architect Breman, die het gebouw ontwierp in opdracht van de Koninklijke Hollandsche Lloyd. Er is een samenspel van stijlen, met het rijke metselwerk van de Amsterdamse school dat overal terugkomt. Het is opgezet als landverhuizershotel. Landverhuizers waren wat we nu emigranten noemen. Het bood ruimte aan honderden mensen per dag die daar doorheen trokken. Het hotel bevatte rijen douches, slaapzalen, ontsmettingsovens, keukens (ook voor bereiding koosjer eten), bagageruimtes.

Douches

Ontsmetting

Slaapzalen

Eetzaal

De KHL had naast het hotel nog twee grote havenloodsen (Brazilië en Argentinië), een havenkantoor, een koffiehuis en voorzieningen voor het kadepersoneel. Daarnaast was er nog het hoofdkantoor op de hoek Prins Hendrikkade en Martelaarsgracht.

Van 1921 tot 1928 deed het hotel dienst als landverhuizershotel.

Aankomst en vertrek op de Oostelijke Handelskade

De emigranten waren mensen die naar Zuid Amerika wilden reizen. Dat gebiedsdeel was nog nauwelijks ontgonnen, er waren mensen nodig. Het vormde een aantrekkelijk perspectief voor veel boeren en joden uit Oost-Europa.

Landverhuizers, Lloyd Hotel

Er was veel concurrentie voor dit soort vervoer, maar de KHL was er goed in. De landverhuizers verbleven twee tot vijf dagen in het hotel. De KHL had acht passagiersschepen in de vaart; de reis naar Bueneos Aires duurde gemiddeld een week of drie, vier.

De Flandria, een van de schepen van de KHL die op Zuid-Amerika voeren.

Voor de 'tussendeks reizenden' duurde de reis bijzonder lang, de omstandigheden waren slecht, ratten, weinig licht en lucht. Scheepsarts bij de KHL was de arts en dichter J.J. Slauerhoff (1898-1936). Hij schreef aan een vriend dat hij op een zeker moment '900 Polacken' moest keuren. De angst voor besmettelijke ziektes bij inscheping was groot, bijvoorbeeld voor trachóma, een oogziekte. Als scheepsarts moest hij zich vooral bezig houden met de eersteklas-passagiers, terwijl de armen aan boord hem veel harder nodig hadden. Slauerhoff ervoer de emigratie als zeer troosteloos voor de mensen.

In 1936 ging het hotel failliet.

Slauerhoff

Om een nadere indruk van het boek te geven: we zien bij dit deel ervan foto's van de bouw van het hotel, persoonlijke documenten, zoals een brief van de zoon van de uitbater van het koffiehuis (die zag hoe de mensen zich daar dood verveelden), briefpapier van de KHL, een krantenknipsel over landverhuizers, een overzicht van allerlei artikelen, van bier tot scheerapparaat en spelden die er te koop waren; een,inschrijfformulier, een kaartje voor de bagage op het tussendek, een bewijs van aandeel.

Van 1939 tot 1940 herbergde het hotel vluchtelingen, het werd vluchtelingenkamp Lloyd hotel. Het ging om joden, voor wie het steeds gevaarlijker werd in Duitsland. Net als nu was het beleid op ontmoediging gericht. Tussen de 24000 en 25000 joden kwamen naar Nederland. Het was niet de bedoeling dat de mensen integreerden.

Onlangs werd er een foto-vondst van Jules Loszynski gedaan. Daarop staat ook de vader van Arnon Grunberg. Op 4 en 5 mei is er een tentoonstelling en een lezing over, door Grunberg, in het Lloyd.

Deze foto's vond ik op internet, van Jules Loszynski, zie tekst. Zo duikt er nog altijd nieuw materiaal op. De culturele ambassade is er de plaats voor om het te delen.

Een van de schepen, de Sint Louis, vertrok naar Cuba, maar werd daar geweigerd. Een ander deel werd verplaatst naar kamp Westerbork, Er diende daar gewerkt te worden, Drenthe moest worden ontgonnen.

In 1939 moest het hotel ontruimd worden vanwege de naderende mobilisatie.

In 1941 bood het hotel plaats aan de Februaristakers; dat was voor het eerst dat het hotel dienst deed als gevangenis. De Duitsers schepten er behagen in de mensen te pesten, zo moesten de gevangenen bijvoorbeeld 'hüpfen'. De gearresteerde joden kregen het nog eens extra te verduren.

Va 1941 tot 1963 werd het gebouw een gevangenis, het Huis van Bewaring III. Er kwamen tralies, kooien en isoleercellen.

Ontroerend is het verhaal van Keesje Brijde, 13 jaar, die in 1944 werd doodgeschoten door de Duitsers omdat hij kolen had gepakt die tussen de rails waren blijven liggen.

Plek Keesje Brijde-kruis; er is nu een Keesje Brijde-plantsoen op Sporenburg.

Na de oorlog kwamen er veel collaborateurs terecht in het Lloyd..

Indrukwekkend ook is de kopie van het latijnse gedicht dat een anonieme gevangene schreef op wc-papier; hij betreurt zijn lot, het gemis van zijn muze, en de aanwezigheid van 50 à 60 medegevangenen om hem heen.

Deel van het latijnse gedicht, op wc-papier.

In de volgende periode, van 1965 tot 1989, werd het gebouw jeugdgevangenis, d.w.z. Rijksinrichting voor jongens. In die periode was het gebouw al flink vervallen, vies en somber; de jongens hebben het toen eens helemaal opgeknapt met oranje en andere felle keluren verf. De isoleercellen ondergronds stonden soms onder water en waren loeiheet doordat ze vlak naast de verwarmingsketels stonden.

Na een ontsnapping

Van 1990 tot 2003 huisden er kunstenaars en Joegoslaven. Veel ruimtes werden ateliers of ontmoetingsruimte. Het was er wel erg koud. De kunstenaars maakten het gebied veel aantrekkelijker.

Vanaf 2004 deed het gebouw dienst als hotel en als culturele ambassade. Dat is nu nog steeds zo.

Er zijn kamers van één tot en met 5 sterren; er is een groot restaurant. Verder is het culturele ambassade, d.w.z.: Gasten en bezoekers hebben vrije toegang tot het restaurant, de bar en de bibliotheek met kunstboeken. Ook de events en tentoonstellingen van de Culturele Ambassade zijn vrij toegankelijk. In kunst, design, eten, boeken, lezingen, workshops, concerten, experimenten en pop-ups toont de Culturele Ambassade de front-edge cultuur van Amsterdam en de internationale cultuur van gasten. Informatief en ongeregeld, opgezet om de inhoud van het Lloyd Hotel en haar omgeving voor u te ontsluiten. We zijn nieuwsgierig naar uw verhalen en geven uw informatie graag door aan geïnteresseerden. In het hotel vindt u onze aankondigingen bij de receptie.