Poster, en voorplaat catalogus.
De ondertitel van de tentoonstelling luidt: de ontdekking van het dagelijks leven.
Het gaat hier om de genrekunst van de zestiende eeuw. De uitbeelding van het dagelijkse leven. In diezelfde eeuw vond de Reformatie plaats, in 1517 sloeg Luther zijn stellingen op de kerkdeur van de slotkapel te Wittenberg. Vóór de zestiende eeuw waren alle uitbeeldingen in de kunst van religieuze aard: Jezus, Maria, Jozef, alle heiligen. Maar daaraan komt nu juist met de Reformatie een einde. De katholieke kerk, meestal de opdrachtgever, verliest ernstig aan gezag en geeft geen opdrachten meer weg. De burgerij komt op, zij heeft geld, en is nu meestal de opdrachtgever. De rijke burgers willen het dagelijks leven uitgebeeld zien. Vreemd genoeg maken zij zelf bijna nooit deel uit van de uitgebeelde personen: het gaat om hoeren, marktkramers, drinkebroers, boeren, oplichters, kortom: het 'gewone volk'. Anders gezegd: het leven niet inj zijn schoonste vorm.
(Maar uit de literatuur is ook bekend dat mensen juist genoten van wat scrabeuze taferelen, Denk aan Brederode. Maar ook Hooft schreef een zo'n volks stuk, de Warenar.)
Keisnijding: de 'steen van de waanzin' wordt hier uitgesneden. Hekeling van domheid en goedgelovigheid. Alleen een oen kon geloven dat een kwakzalver hem zó van de 'steen van de waanzin' kon genezen. Extra bewijs voor zijn domheid. Veel voorkomend motief in die tijd.
Jheronimus Bosch, De Marskramer, 1490-1505; er werd een heel leuk filmpje gedraaid over dit kleine paneeltje, dat mij op heel veel interessante details wees. Eentje noemen?
Nou, kijk eens naar zijn schoenen....!
Quinten Massijs schilderde prachtige koppen!
Pieter Bruegel, De Kreupelen, 1568
Brunswijkse Mongrammist: Bordeelscene met ruziënde prostituees, ca. 1530; Gemäldegalerie, Berlin.
Marinus van Reijmerswale, de belastingontvangers
Pieter Bruegel: 'Het varken '(= de dronkelap) moet in het kot!
Marinus van Reijmerswael had iets met geldbeluste lieden.
De geldweger, Marinus van Reijmerswael.
Detail De Hooiwagen, Bosch
Triptiek De Hooiwagen, Hieronimus Bosch, circa 1515; tijdens Spaanse overheersling aangekocht door Filips II. Het is het sleutelwerk van de hele tentoonstelling, het hangt centraal, daaromheen waaieren de overige schilderijen en etsen uit.
De triptiek is analoog gemaakt naar de vroegere altaarstukken. Op het linkerpaneel is het aardse paradijs waar Adam en Eva uitgestoten worden; in het midden is het harde leven: ieder probeert zo veel mogelijk van het leven (= de hooiberg) binnen te harken. Bovenin de wolk zit een zielige Jezus. Duivels slepen de mens weg, rechts, naar de hel.
De oude vrekken, Atelier Quinten Massijs, circa 1530.
Prachtig!
De keukenmeid, Pieter Aertsen, 1559.
De vogelnestrover, Pieter Bruegel de Oude, 1568
Ik heb nog een catalogus in mijn bezit van de tentoonstelling Tot Lering en Vermaak; hij is van het Rijksmuseum, en betreft een tentoonstelling uit 1976. Ook genrekunst. Maar er bleek nergens overlapping, deze tentoonstelling betrof alleen 17e-eeuwse genrekunst.
Lees verder bijvoorbeeld de Recensie van André van Dijk.
Eerlijk gezegd heb ik veel zwart-witte afbeeldingen gemist op deze expositie. Het was behoorlijk druk in Museum Boymans, en de etsen waren soms erg klein. Daarbij heb ik moeite beeld-taal te ontcijferen.
Daarom hier, om het wat goed te maken, wat van die etsen of gravures weergegeven.
Melkmeisje, Lucas van Leyden
Jacobus bij de tovenaar, Pieter Bruegel
Doedelzakspeler, Jheronimus Bosch.
Filmpje over Bruegel.
Deel 1 van een BBC-documentaire over Bosch
Deel 2
En deel 3.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten