Interessant essay van Wim Boevink, in de Trouw van zaterdag 7 november. Boevink woont twee maanden in Griekenland, en doet daar onderzoek. De vraag is of Griekenland een westers of een oosters land is.
Het antwoord zal gegeven worden in een reeks van vier essays, waarvan dit het eerste is. De reeks is tot stand gekomen met steun van het fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
Het artikel pakte me meteen al bij het begin: op Ground Zero is de basis gelegd van de bouw van een nieuw Grieks Orthodox kerkje. Het ontwerp is van..... :Santiago Calatrava! De Valenciaan van wie wij de prachtige bouwwerken in Valencia bewonderd hebben.
De gebouwen hier bijéén.
Er heeft sinds 1916 altijd een Grieks Orthodox kerkje in New York op die plek gestaan, Het was voor Griekse immigranten. De Nicolaaskerk, patroon van de zeelieden. Maar in 2001 werd ook dit kerkje vernietigd, samen met de Twin Towers.
Het oude, verdwenen witte Nicolaaskerkje.
Het nieuw te bouwen kerkje; het moet 2016 of 2017 klaar zijn.
De nieuwe kerk moet van marmer worden gebouwd, en wordt gelamineerd met een speciaal soort glas, zodat de kerk 's nachts van binnenuit oplicht. Het marmer komt van het Pentelikongebergte, uit dezelfde groeve (nabij Athene) waaruit ook het marmer kwam voor het Parthenon.
Boevink vindt dit een veelzeggend detail, omdat dit marmer a..h.w. de verbinding wordt tussen het oude en het nieuwe Griekenland. De orthodoxie. een landelijk wijd verbreide geloofsgemeenschap heden ten dage (nieuw dus), met een ver en zeer voorbij verleden.
Boevink gaat dan dieper in op het Byzantijnse rijk en zijn cultuur. De vormen zijn in die cultuur belangrijker dan emoties. In de westelijke godsdienst ligt de nadruk op de menselijkheid, het lijden, Denk bij voorbeeld aan de Mater Dolorosa, of de lijdende Christus. Het gaat om menselijk contact - beelden en schilderijen kijken de toeschouwer aan. In Byzantium daarentegen kijkt de icoon je nooit aan, de blik is op de eeuwigheid gericht. Byzantijnse kunst is sereen, vormelijk, afstandelijk, abstract, streng. Gespeend juist van gevoel. Extreem lange, dunne vingers wijzen naar de hemel.
Byzantium was ooit zeer rijk, groot en machtig; het strekte zich uit van Moskou tot Alexandrië, van Ravenna tot Bagdad. Men sprak er Grieks, de hoofdstad was Constantinopel. Een Griekse monnik, Cyrllus verspreidde het geloof naar de Balkan en Rusland, hij liet zijn schrift achter dat nog steeds naar hem wordt vernoemd. Dat grote rijk heeft zich in de loop der tijd losgemaakt van het westen, in spiritueel en cultureel opzicht.
Fresco's uit het Pantanassa-klooster, Mistra.
Pantanassa-klooster, Mistra
Volgens Boevink is de breuklijn tussen het protestantse en katholieke Westen en het orthdoxe Oosten nog steeds voelbaar. Zeer belangrijk bijvoorbeeld is het ontbreken van de scheiding van kerk en staat. Maar er is niet alleen een scheidslijn, want het wonderlijke is tegelijk, dat onze beschaving zetelt in datzelfde Griekenland, Want zonder de beschaving die zich daar zo'n 2500 jaar geleden ontwikkelde, zou Europa niet bestaan. De vraag is wel hoe het Griekenland van toen zich verhoudt tot het Griekenland van nu.
De prachtige beschrijving die Boevink geeft van de orthodoxe iconen, ontleent hij aan het werk van de Britse schrijver van reisboeken Patrick Leigh Fermor.
Piepklein portretje van Boevink zelf.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten