Allemaal Beestjes, Jop de Vrieze, 2014.

Ondertitel: Hoe bacteriën ons gezond houden.
Citaat: 'Zoals onze experimenten hebben aangetoond: een calorierijk dieet maakt dik, toediening van antibiotica op jonge leeftijd maakt dik, en de combinatie maakt nog dikker.'

Omslag

Een heel interessant boek over bacteriën, waarvan elk mens er zo'n 1½ kilo bij zich draagt!

In het genre populair-wetenschappelijke literatuur. Het boek is goed verkocht, en ik kreeg het ook aangeraden van iemand die er heel enthousiast over was. 

Schrijver Jop de Vrieze

De schrijver laat zelf diverse malen zijn eigen bacteriën onderzoeken. Daarvan heb ik onthouden, dat je darmpopulatie nogal kan wisselen. De Vrieze reist voor zijn onderzoeken ook naar het buitenland. 

Hij vertelt dan welke soorten hij allemaal met zich meedraagt. Ik vond dat nogal lastig, al die namen van bacteriën, en wat ze wel en niet doen. 

Die mening weerd bevestigd door de recensie van de Kijk, die ook de eerste helft van het boek te taai vond. Pas met het verhalende deel krijgt het boek je echt te pakken - vonden zij, net als ik.. 

Bacteriën zijn niet slecht, al heb je er gemene rakkers tussen zitten. Je hebt ze juist heel erg nodig. Vermoed wordt in de wetenschap dat we die beestjes te veel op de 'uitroeistand' hebben gezet, en daarmee het kind met het badwater hebben weggegooid. Een arme darmflora leidt ertoe dat je juist allerlei kwalen aanmoedigt zich te vestigen in je lijf. 

Herhaalde malen kwam de ziekte van Crohn te voorschijn, een chronische darmontsteking waaraan mijn zusje lijdt. Ik kan daar dus in indirecte zin over meepraten. 

Maar ook de toenemende gevoeligheid voor allergieën wijt de wetenschap aan het te rigoureus vernietigen van de bacteriën. Omdat sommige bacteriën (uit het immuunsysteem) hun oude sparringpartners kwijt zijn, richten ze zich nu op redelijk onschuldige entiteiten, hetgeen de overgevoeligheid zou kunnen verklaren.

 

De Vrieze legt ook uit, dat er een darmbarrière is, die maakt dat de benodigde darmbacteriën binnen hun eigen territorium blijven. Maar als er weer beestjes zijn die die barrière doen lekken, dan heb je de poppen aan het dansen. 

Bacteriën zitten overal op en aan je lijf: op de huid, in je mond, in je kont, je darmen, in je vagina. 

Er staat een schitterend verhaal in van een Afrikaanse stam, de Hadza. Dat zijn heel gezonde mensen, hetgeen te danken is aan hun bijzondere leefwijze. Ze eten niet erg gevarieerd: bessen, honing, boababnoten, en antilopes. Als ze die antilopes schieten, eten ze bepaalde delen ervan meteen rauw op. Ze smeren hun handen in met bloed en ingewanden om zich te reinigen. Jakkes bah, maar ze zijn daar wel zo gezond door. 

Hadza oogsten honing.

Na het slachten van een groot dier reinigen de Hadza hun handen met de ingewanden van het beest.

Het immuunsysteem wordt gevormd door 1. alle huid en slijmvlies, en 2. een geheel van defensieve beestjes met hun strategieën, om gevaarlijke bacteriën de baas te worden. Zowel huid en het slijmvlies als al die 'soldaten' houden ongewenste indringers tegen. Een belangrijk voorbeeld zijn de witte bloedlichaampjes. Ze reizen via het lymfevatenstelsel. Als ze een indringer tegenkomen die ze er zomaar niet uit krijgen, roepen ze een ontstekingsreactie op. 

Het woord 'darmflora' vermijdt De Vrieze: het is een geheel van micro-organismen, waarvoor de naam microbiota op zijn plaats is

.

Als baby's net geboren zijn, hebben ze nog geen goed werkend darmstelsel. Dat komt omdat er nog zuurstof in hun darmpjes zit, en daar houden bacteriën niet van. In het geboortekanaal pikken ze wel de bacteriën van hun moeder op; die is dan speciaal toegerust voor de nieuwe wereldburger. Maar ook dan nog is hun microbioom (de populatie in hun ingewanden) niet op volle sterkte, de babydarmen moeten verder gekoloniseerd worden. Dat gebeurt in de eerste drie maanden van hun leven. 

Kinderen die met de keizersnede geboren worden, missen de weg door het geboortekanaal, en zijn daardoor in het nadeel. Ik hoorde al vrijwel direct na lezing van het boek van een ervaringsdeskundige dat háár kinderen (alle twee geboren met de keizersnee) al hun hele leven érg allergisch zijn.

. 

Er schijnen verbanden te zijn tussen allerhande soort ziekten en de werking van bacteriën in ons lichaam: de schrijver noemt depressie, chronisch vermoeidheidssyndroom, kanker, hart- en vaatziekten, diabetes, Crohn, psoriasis, enzovoorts. 

Tegenwoordig wordt er ook gewerkt met poeptransplantaties: de microbiota wordt rechtstreeks beïnvloed, of zelfs helemaal veranderd, door poep te transplanteren. Er schijnen via internet allerlei adviezen te circuleren van mensen die hiermee zelf aan de slag gaan. Die 'transplanteren' bij zichzelf, via een klysma. Maar zij bereiken dan alleen het onderste deel van het darmstelsel, de dikke darm. Als je het echt goed wil doen, moeten de bacteriën in de dunne darm terecht komen. Dat kan via een slangetje. De poep wordt eerst verdund met zout water. 

Heel veel aandacht krijgen de vezels in onze voeding. Dat is een aspect dat we lang verwaarloosd hebben, het is van levensbelang voor een goede microbiota. 

Van de schrik ben ik daar ook maar eens op gaan letten: er staan nu Yakultflesjes in de ijskast, daarvan drink ik er elke dag één. Verder at ik elke dag wel groente en fruit, maar vier boterhammen redde ik niet. Dus: er is extra groente in huis. Broccoli bevat veel vezels, peulvruchten; roggebrood ook trouwens. 

Zo vol zitten we....

Zie verder nog: Onze hygiëne brengt ons in gevaar, recensie Volkskrant.

Ik heb nog lang niet alles verteld, deze wetenschap is ook niet echt mijn ding. Er wordt heel wat onderzocht in laboratoria, op allerlei geavanceerde manieren. 

Ik moet dit nog aan mijn wat algemene praatje toevoegen - of ik laat echt iets belangrijks weg: de beestjes verzorgen ook onze huid, produceren vitamines en beïnvloeden zelfs ons gedrag.

Jop de Vrieze, auteur van Allemaal beestjes: Hoe bacteriën ons gezond houden, is onlangs door het gerenommeerde Britse tijdschrift New Scientist uitgeroepen tot de Mayor of Microbes. In zijn lezing vertelt hij hoe jij óók burgemeester van je bacteriën kunt worden. 

In dit verband (hoe Jop zijn bacetrie-populatie tracht te beïnvloeden): het boek eindigt dat hij een wandeling in het park maakt, zich lekker door het gras laat rollen, een hap bladeren in zijn handen kneedt, en dan een vinger in zijn mond steekt....

Voorlopig houd ik me maar even bij mijn roggebrood en mijn Yakult.

Leuk en instructief filmpje, waarin de hoofdzaken van Allemaal Beestjes staan.