Studiebol: De Spaanse Inquisitie, informatie-dvd; Aflevering I. 'Roei Ketterij Uit'.

Hoes; script en regie zijn van David Rabinovitch.

Het was moeilijk iets op het internet terug te vinden over deze tv-serie. Alleen het uitgeverspraatje bij de verkoop van de dvd.

Ik heb deel 1 nog maar eens gekeken, en wat namen genoteerd. De schrijver en regisseur van de filmserie is David Rabinovitch. Een Joodse naam. Ik vond alleen deze Samenvatting van de vier episodes uit de film.

Dit is de kasteelruïne die nu nog resteert in Montaillou.

Dit deel van de serie gaat over de inquisitie in Montaillou in Occitanië, aan de voet van de Franse Pyreneeën. Het was het laatste bolwerk van de Katharen, en de ketterij werd daar uitgeroeid aan het begin van de veertiende eeuw.

De film laat kort zien waaruit het geloof van de Katharen bestond: ze geloofden niet meer in de moeilijk verstaanbare rituelen van de Katholieke Kerk, maar in de eenvoudige aanraking door de Parfaits, of de Goede Mannen en Vrouwen. Een stuk brood van hen gekregen bewaarde men het hele leven. Het consolamentum werd gegeven op het sterfbed, en gaf de gewone mens recht op zijn plaats in de hemel, rechts naast Christus. Bij de katholieken moest je daar een heel leven van boetedoening en vervulling van christelijke plichten tegenover stellen. Sommige Katharen stierven de hongerdood (endura) om maar meteen in de hemel te kunnen komen.

De Katholieke kerk bestreed dergelijke opvattingen. Dat kon ze doen, omdat ze de regeringen van de diverse staten en staatjes ook achter zich hadden. Kerk en staat waren nog nauw vervlochten. Afwijken van het officiële geloof betekende ook een beetje opstand tegen het officiële gezag.

Bovendien achtte men het lichaam in die tijd gering, alles draaide om de ziel. Als men het rechte geloof niet aanhing, ging men naar de hel. Zowel katholieken als katharen hingen die opvatting aan.

In 1233 had paus Gregorius IX een bul uitgegeven, waarin hij stelde dat de ketterij uitgeroeid diende te worden. De Dominicanen - een orde die al bestond sinds 1215, opgericht door Dominicus Guzman, werd speciaal voor dat doel ingezet. 75 jaar lang gingen die hun gang met hun terreur (dat zagen ze zelf niet als zodanig!), wat er toe leidde dat de ketters ondergronds gingen. In 1308 was het alleen nog een geheime organisatie.

De gegevens die de Inquisitie verzamelde werden opgeslagen door het Vaticaan. In 1998 stelde de Kerk enkele geheime archieven open, waaronder de papieren over Montaillou. Het waren vooral gedetailleerde verslagen van de inquisiteur Jacques Fournier. Deze was niet de eerste die te werk ging in Montaillou, Fournier werkte in 1320, Bernardo Guidonis uit Toulouse was hem een tiental jaren eerder al voorgegaan; Guidonis schreef een handboek over de werkwijze van de kerkelijke rechtbank, de Practica Inquisitionis Heretice Pravitatis. Hij zorgde er bijvoorbeeld voor, dat de onderzoekers die hij op verdachten afstuurde, geen familiale of vriendschapsbindingen met de mensen uit de streek hadden.

Paus Johannes XXII zegent Bernard Gui(donis)

8 september 1308 (dus onder Guidonis) werd een rampdag: de inquisiteurs stormden het dorp binnen en ondervroegen iedereen, van huis tot huis, Velen werden onmiddellijk gevangen gezet; een aantal van hen eindigde op de brandstapel. Of ze werden voor het leven op water en brood gezet, of verbannen. Ze waren allemaal verraden door Pierre Clerque, de priester van het dorp, waarover later meer.

In 1320 heeft het normale leven zijn gang weer hernomen, alleen lopen tal van dorpelingen nu met een geel kruis op hun kleding genaaid, als teken van schande. De ketterij is ondergronds gegaan. Clerque, de schobbejak, gaat nog altijd zijn gang, als ketter en als vrouwenverleider.

Ook de Inquisitie ruikt nog 'onraad': want de al genoemde Fournier was een nog grotere Piet Precies dan Guidonis. Fournier was als priester opgeleid in Parijs, en werd later kardinaal en zelfs Paus, Benedictus XII. Hij verstond de kunst allerlei intieme details te ontfutselen aan alle bewoners van Montaillou. Dank zij hem hebben we die uitgebreide archieven!

Paus Benedictus XII, geboren Fournier, Inquisiteur te Montaillou

Er zijn mensen bekend met naam en toenaam: de gebroeders Pierre en Guillaume Authié, twee Goede Mannen (Pierre zou later op de brandstapel eindigen, Guillaume wist weg te komen); de schaapherder Pierre Maury (ontsnapte aan de kerkelijke rechtbank, keerde veel later terug in Montaillou en werd alsnog als ketter verbrand). De kasteelvrouwe Béatrice de Planisolles, die een verhouding had (onder anderen) met Pierre Clerque.

Pierre Clerque is de meest mysterieuze figuur uit dit hele verhaal, vanwege zijn dubbelrol. Hij was een ketterse priester, en verleidde een aantal vrouwen van het dorp, onder wie Béatrice en Grazide Lizier. Hoe hij stierf is niet bekend, wel weten we dat zijn lichaam na zijn dood werd opgegraven en alsnog verbrand.

Charmaine Craig schreef een roman over dit hele verhaal, onder de titel The Good Men. Zij is een van de vertellers in dit stuk geschiedenis.

Emmanuel Le Roy Ladurie schreef de bestseller Montaillou, The Promised Land of Error. (Uitgave is van 1975). Ik weet niet of hij de Vaticaanse archieven gebruikt heeft, gezien dit jaar van uitgave.