Mark Rothko, Gemeentemuseum Den Haag



'Van blozend roze en jubelend geel, tot knallend blauw en somber zwart. Wanneer je voor de immense doeken van Mark Rothko (1903-1970) staat, voel je hoe je zijn wereld ingezogen wordt. De kleurvelden, opgebouwd uit zinderende verflagen, zijn van een ongekende intensiteit en verbeelden universele gevoelens als angst, extase, tragiek en euforie. Rothko was een intense kunstenaar die alles gaf en zoals vaker met grote kunstenaars, een moeilijk leven kende; gevoed door de ontgoocheling die de wereldoorlogen teweeg hadden gebracht en geteisterd door depressie. Een getormenteerde ziel die tot grootse kunst in staat was, en mensen tot op de dag van vandaag hiermee troost en verwondert. De tentoonstellingen van de Amerikaanse kunstenaar trekken een groot publiek en op veilingen levert zijn werk recordbedragen op. Het Gemeentemuseum Den Haag toont met trots een nieuwe tentoonstelling van de kunstenaar, meer dan veertig jaar na de laatste presentatie van Rothko in Nederland. Een unieke mogelijkheid om te genieten van Rothko’s werk, de tentoonstelling is enkel in Den Haag te zien en zal niet doorreizen.'

Aldus de wervende tekst van het Gemeentemuseum voor de tentoonstelling.

 

Hier volgen enkele voorbeelden van zijn werken: 

 

 

Maar Rothko begon figuratief. Ik laat deze zien, die ik erg mooi vond:

 

Het was trouwens weer eens een feest om in het Gemeentemuseum te zijn, het is zo'n mooi gebouw!

In de museumwinkel trof ik een tweetal biografieën aan: een van Annie Cohen-Solal, die ook o.a. de biografie van Sartre schreef; de ander van James E.B. Breslin. Ik heb ze maar laten liggen, wellicht voor een latere datum.

Twee biografieën van Rothko

Annie Cohen-Solal

Zoals meestal tegenwoordig was er (naast uiteraard de catalogus van de tentoonstelling) ook een speciaal boek voor kinderen.

Wim Hofman brengt Rothko dichterbij kinderen.

Thuisgekomen onderzocht ik zelf nog even wat ik over Rothko kon vinden.  Er blijkt een Rothko-tempel te staan in Houston.

 

Foto's van de Rothko kapel



De wanden hangen vol met donkere Rothko's. Het is een 'non-denominational' chapel, dat wil zeggen hij behoort niet tot een specifieke godsdienst. Iederéén kan daar bidden en mediteren. Overigens is het ook een plek waar congressen gehouden worden.

Het is niet duidelijk wie de architect precies was: er waren er in totaal drie, de laatste, Eugene Aubry, voltooide het achthoekige gebouw in 1971. Helaas maakte Rothko dat niet meer mee, die pleegde zelfmoord in 1970.

Rothko was zich zeer goed bewust van de meditatieve werking van zijn schilderijen, getuige dit citaat:

 

Aan het begin van de tentoonstelling stond ook een bord met de vraag, of je stilte in acht wilde nemen; vanwege de meditatieve ernst van de werken. Ik had al gelezen dat er mensen waren die in huilen uitbraken vóór het rode schilderij. Ik zelf had daar geen last van. Ik had zoiets al bij Wim Boevink in de Trouw gelezen, en het idee alleen al dat zoiets van mij verwacht kon worden, was voor mij genoeg om nogal nuchter te kijken. Mij troffen hier en daar wel mooie kleurencombinaties. Maar dat klinkt bij de echte liefhebbers - en die waren er heel veel op Tweede kerstdag! - vast barbaars.

Alleen om de kleuren? Misschien waren er te veel mensen om iets anders te kunnen ervaren...

Hier zien we Rothko zelf voor één van zijn werken. Deze foto komt ook voor in Baltische Zielen, het boek van Jan Brokken. Ik heb ook een blog gewijd aan de lezing van Brokken zelf over dit boek.

Eén van de hoofdstukken gaat over Rothko, getiteld het begin van een onbekend avontuur, In het licht van Mark Rothko.

Rothko is afkomstig uit Letland, Daugavpils. Zijn vader Jacob Rothkowitz was apotheker. Mark begon zijn leven als Marcus Rothkowitz. Jacob was joods, en streefde aanvankelijk volledige assimilatie na. Later werd hij een stugge, verstarde orthodox, van een aanmoedigende, begrijpende vader werd hij een oudtestamentische potentaat. Hij lag overhoop met  vrouw en kinderen daarover.

In 1910 verhuisde de familie naar de Verenigde Staten. Niet om het antisemitisme, maar om financiële redenen, Jacob was als apotheker te veel filantroop voor de armen.

Voor Marcus was er sindsdien een grens in zijn leven, een scheiding. In de meeste van zijn abstracte schilderijen bracht hij in het midden of op een kwart zo'n grens aan.

Pas in 1938 kreeg hij de Amerikaanse nationaliteit. Hij veranderde zijn naam in Mark Rothko, Met zijn werk brak hij pas door rond 1950. Hij had de gave van het woord, en sprak erg veel over zijn werk. Niet erg bescheiden overigens: Hij speelde maar één rol: 'De Messias - Ik ben gekomen. Ik ben het woord.' Hij leek net als zijn vader, nogal een patriarch, en zo zag hij er ook uit.

Soms sloot hij zich op in zijn atelier om depressies te overwinnen.

Voor de schilderijen die Tate Modern in Londen bij hem bestelde, gebruikte hij nog maar twee kleuren: grijs en zwart. De doeken inspireerden The Rolling Stones:

 

      I wanna see it painted, painted black

     Black as night, black as coal

     I wanna see the sun blotted out from the sky

     I wanna see it painted, painted painted black.

 

 

 



Uiteindelijk, zeg Brokken, verloor Rothko behalve zijn vaderland, ook zijn vader, en na zijn vader ook zijn geloof. Hij raakte ontworteld. Op het vlak van de kunst had hij groot succes, toch beschouwde hij zichzelf als een outcast, en bleef onzeker.
Op 66-jarige leeftijd pleegde hij zelfmoord. In zijn atelier.

Film van het Gemeentemuseum over Rothko; zoals mensen het kunnen ervaren.

We toerden weer richting Purmerend. Op de grote weg zagen we het licht in onze achteruitkijkspiegel: