In Alles in einer Hand , een documentaire van Michael Beyer, schreef ik over de documentaire met die naam over Paul Wittgenstein.
Nu was het boek van Alexander Waugh aan de beurt, over de voltallige familie.
Het boek
Het gaat in dit boek om de negen kinderen van Karl Wittgenstein en Leopoldine Kalmus. De twee beroemdste van die kinderen zijn Paul en Ludwig, respectievelijk de (eenarmige) pianist (van de documentaire), en de jongste zoon, de filosoof. Voorin staan duidelijke stambomen, heel behulpzaam bij het lezen van het boek.
Twee zoons pleegden zelfmoord, een derde verdween onder mysterieuze omstandigheden. Een van de meisjes stierf in haar geboortejaar.
Vader Karl was een opmerkelijk en nadrukkelijk aanwezig persoon. Hij was steenrijk, bezat verschillende staalfabrieken en was mecenas in de stad. Hij droeg bij aan de totstandkoming van de Secession, dat nog steeds bestaat, een museum in Wenen.
Secession toen.
Secession, het Wiener Künstlerhaus; museum, tegenwoordig.
Vader Karl, 'der Stahlbaron seiner Majestät'
De oudste kinderen kregen privé-onderricht. Na de zelfmoord van Kurt wilde Karl zijn jongste twee naar het gymnasium sturen. Rijkelijk laat, het lukte de twee niet meer om zich op een normale manier te verhouden tot andere kinderen. Het werden twee wat wereldvreemde, soms onbehouwen mensen, toch heel bijzondere mensen.
Zoon Ludwig
Dochter Margarete, geschilderd door Gustav Klimt. Margarete (Gretl) zelf had een hekel aan dit schilderij en liet het verstoffen op zolder.
Paleis van de Wittgensteins, Argentierstrasse. Verwoest in de Tweede Wereldoorlog.
De Muzieksalon ten huize van de Wittgensteins
Muziek was de grote bindende factor in het gezin. In de Salon werden regelmatig concerten gegeven, waar vele grootheden te gast waren.
Leschetizky, leermeester van Paul.
Joseph Labor, de blinde organist en huiscomponist van de Wittgensteins. Had ook grote invloed op Paul.
Inspiratiebron voor Paul toen hij na de Eerste Wereldoorlog in Russische gevangenschap verkeerde: Leopold Godowsky, virtuoos uit Litouwen.
Paul, na de Eerste Wereldoorlog.
Bertrand Russell, leermeester Ludwig
Rouwadvertentie Kurt. De zelfmoord wordt niet genoemd.
Dit boek had grote invloed op Ludwig; hij zwalkte 'tussen narcisme en zelfhaat'. Wilde zichzelf altijd verbeteren. Het boek maakte hem ascetisch.
Hindemith; Paul kan geen touw aan zijn werk vastknopen.
Toekenning Mischling-status. Toen het nazisme steeds nadrukkelijker aanwezig werd, en de Wittgensteins als Joden werden aangemerkt, hoopten zij zich te kunnen beroepen op de status van Mischling: een halfjood. Dit was nodig om te kunnen overleven en iets van het bezit veilig te stellen.
Hoewel zij katholiek waren opgevoed, gold dit ook voor hen.
Gelukkig week eenieder op tijd uit naar het buitenland. Paul bleef componisten zoeken voor werken met één hand. Maar de samenwerking tussen Benjamin Britten en Paul mislukte ook.
Stukje uit het Pianoconcert voor de linkerhand van Ravel. Ik geloof dat dit wel het beroemdste concert voor één hand is.
.
Met Ravel (foto boven) boterde het ook al niet.
En ook niet met Prokovjev.
Je zou denken als je deze tekst ziet, dat Ludwig een leuke man was. ;-)
De schrijver W.F. Hermans had veel op met Ludwig Wittgenstein. Hij vertaalde o.a. diens Tractatus. Voor beiden is taal het verraderlijke vervoermiddel van het misverstand. Zie voor meer informatie over Hermans en Wittgenstein WFHERMANSNET.
Boek Hermans over Wittgenstein
Grappig verhaal van Bertrand Russell, over hoe hij kennismaakte met Ludwig.
Lady Ottoline Morrell, de vrouw (volgens Russell) met 'het lange, paardachtige gezicht', aan wie Russell een reeks vermakelijke brieven schreef over hoe Ludwig Russell voor zich won.
Familiegraf op het Zentralfriedhof; bij de ouders zijn begraven Rudolf (zelfmoord) en Hermine, de ongetrouwde oudste zuster.
Ik heb dit een geweldig boek gevonden, en zeker de eerste bladzijden schoot ik ook af en toe in de lach. Wat een gekke familie!
De lach bestierf me wat met de vreselijke verhalen voor en tijdens de oorlog. Ik heb nooit geweten dat de nazi's zo op het geld van de Joden uit waren! Wat is er, naast alle vreselijke moordpartijen op die onschuldige mensen, ook veel kapitaal aan kunst, muziekwerken wetenschap vernietigd!
En wat in dit verhaal zo erg is: de hele familie wordt uit elkaar gedreven. Ik zie daar toch de grootste schuld voor liggen bij het nazidom.
Misschien jammer dat de nadruk van dit boek een beetje eenzijdig op Paul ligt. Desondanks vondf ik het heel boeiend om te lezen.
Dit is de schrijver van De Wittgensteins, Alexander Waugh
En dit is de opa van schrijver, (Arthur) Evelyn Waugh, bekend van o.a. Brideshead Revisited.
Herhaalde malen komt het begrip 'genie' voor in verband met de Wittgensteins. Bijvoorbeeld bij de vraag van Russell (zie filmpje), of hij nou in Ludwig met een dwaas of met een genie te maken had.
Het genie-begrip is altijd heel belangrijk geweest.
In het algemeen taalgebruik verstaat men onder genie een uitzonderlijke natuurlijke aanleg of begaafdheid en originaliteit van de geest. De term wordt vooral toegepast op bijzondere artistieke of wetenschappelijke scheppingskracht.
In de Romantiek wordt er een bijzondere verbinding gelegd met het goddelijke, het scheppende.
In het verlengde hiervan (ook een familiekroniek en althans gedeeltelijk in Wenen): De Haas met de Amber Ogen van Edmund de Waal.
BeantwoordenVerwijderen