Zint de Zwarte Zee op wraak? - Bas den Hond, in Trouw, 7 januari 2017.

Interessant artikel over mogelijke gevolgen van de stijging van de zeespiegel bij de Bosporus, een zee-engte tussen de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. 

Het onderzoek van de Bosporus en de mogelijke gevolgen voor een stijging van de zeespiegel daar is gebaseerd op onderzoek van twee andere Europese zeeën die al lang niet meer bestaan. De westelijke en oostelijke helft van de Paratethys.

35 miljoen jaar geleden, reconstructie. Parathetys.

De Paratethys was een verzameling zeeën en bedekte een groot deel van Europa. Het was een noordelijke zus van de Middellandse Zee, en een restant van de Thetys-oceaan, die zich bevond tussen Afrika, India en Eurazië. Er lagen veel bergen omheen, dus de zee was kwetsbaar voor de aanvoer van sediment. Die opgevulde bekkens zijn nu de Europese vruchtbare laagvlaktes. Zeer geschikt voor landbouw.

Tijdens dat proces werd Paratethys versnipperd in tientallen bekkens, dan weer wel en dan weer niet met elkaar verbonden. Een van de meest spectaculaire ontwikkelingen wordt bestudeerd door Palcu: een uitstervingsgolf. van ongeveer 12,5 miljoen jaar geleden. In de oostelijke en westelijke helft van Paratethys stierf toen in een paar duizend jaar alle leven uit. Vissen, koralen, sponzen, schelpdieren, plankton, alles.

Dit is de onderzoeker Dan Palcu, Roemeens geoloog aan de Universiteit van Utrecht. Van hem komt de informatie, die Bas den Hond verwerkte in dit artikel. Dit naar aanleiding van de jaarvergadering van de AGU, de American Geophysical Union.

San Francisco, AGU, jaarvergadering

Deze 'oude' ramp' wordt nu onderzocht door paleontologen, geologen, oceanografen.
Hun conclusie is schokkend: door zeespiegelstijging ging de zeestraat tussen twee zeeën meer water doorlaten; de engte ging fungeren als een pomp, in plaats van als een rem. Door het opvoeren van die uitwisseling werden beide zeeën het slachtoffer.
Overgebracht op de Bosporus: links de Middellandse Zee, redelijk zout, ook vanwege de hoge verdamping door de zon. Rechts de Zwarte Zee, een van de laatste overblijfselen van de Paratethys.

Bosporus vanuit de ruimte.

Zwarte Zee, ook vanuit de ruimte.

De Zwarte Zee is geen gewone zee: de bovenste paar meter bestaat uit redelijk warm en tamelijk zoet water (er komen veel rivieren uit in de Zwarte Zee). Al het water daaronder is kouder en zouter. Om beide redenen is dat deel van het water een stuk zwaarder. De twee lagen hebben niet de neiging zich te mengen. De Middellandse Zee wordt 'lekker omgeroerd' door wind en stroming, de Zwarte Zee niet. In de Middellandse Zee vind je van bodem tot oppervlak leven, maar diep in de Zwarte Zee is het een dooie boel. Dood materiaal zakt omlaag en wordt daar een dikke sliblaag. In vroeger jaren werden dat olievelden, zoals gebeurde bijvoorbeeld in Rusland.
De Bosporus ontstond zo'n 8000 jaar geleden; de zee-engte wisselde toen (net als nu) het zoet water van de Zwarte Zee (toen nog een meer) uit met de Middellandse Zee. Het koude, zoute water schoot over de drempel naar de Zwarte Zee en zakte naar de bodem waar niets leeft, dus ook niets met honger, om de rommel op te ruimen.
Ooit leidde dat tot enorme algengroei, toen het diepe water omhooggestuwd werd door de stijging van de zeewaterspiegel. Dat voedselrijke water met die algen scheidden giftige stoffen uit, hun gulzige zuurstofgebruik leidde tot de dood van alle fauna. Je kreeg dode zones, net zoals die voor de kust van  de VS waar vervuilde rivieren uitmonden.
Aan de andere kant van de Paratethys ging het al evenzeer mis: daar daalde het zoutgehalte  zo dat het voor alle fauna fataal werd.
Het proces van toen kan te maken hebben gehad met de verhalen van de zondvloed. Er leefden mensen langs de oevers die getroffen werden door de gestegen zeewaterspiegel.

Die ramp kan zich herhalen. Een zeespiegelstijging van zo'n zes of zeven meter is al genoeg om deze ramp opnieuw te laten plaatsvinden. Vandaar de titel van dit stuk: zint de Zwarte Zee op wraak? 
Er is tot nog toe nog niet onderzocht wat de gevolgen zijn van de stijging van het zeewater op het stromingsgedrag.

De Middellandse Zee is een gevoelig ecosysteem, er is niet veel voor nodig om dat uit zijn evenwicht te brengen.
De gevolgen zijn dus duidelijk bij een eventuele stijging van het water.

Bas den Hond, onderzoeksjournalist.