Boekomslag
Motto van het boek is:
Ik wilde immers alleen dat trachten te leven wat uit mijn binnenste opwelde. Waarom was dat zo moeilijk?
Sinclair groeide heel beschermd en gelukkig op in het huis van zijn ouders, samen met zijn zussen; alles was er even sereen, vriendelijk en schoon.
Toch ontdekt hij in zichzelf een heel andere, duistere kant. Wat moet hij daarmee aanvangen? Hij kan er 'niet mee thuis komen'.
Titiaan, Kaïn doodt Abel, 1542-44
Het gebeurde, doordat een klasgenoot hem in zijn macht kreeg, Franz Kromer. In het klein gebeurt er wat er met mensen gebeurt die in de greep van de maffia komen: in ruil voor 'voorrechten' ben je je hele vrijheid kwijt, en moet je je 'hulpverlener' allerlei diensten (geld!) bewijzen. Sinclair gaat er door stelen en is zijn heilige rust thuis kwijt.
Dan verschijnt Max Demian ten tonele, werkelijk een redder in de nood. Hij komt haast als een engel (demon!) over. Demian ontlokt Sinclair het geheim van de vervelende jongen Kroger. Hij 'doet' iets met (beïnvloedt, iets spiritueels) Kroger, waardoor als bij toverslag de hinderlijke chantages ophouden. Zo wordt Sinclair bevrijd van zijn kwelgeest.
Sinclair bedankt Demain eigenlijk niet; hij ziet hem ook lange tijd niet terug. Wel neemt hij een wijsheid van Demian mee: over het Kaïnsteken. Dat vind ik een lastig stuk. Het voert terug naar het Bijbelverhaal, waarin God Kaïn voorziet van een teken op zijn voorhoofd, omdat hij gemoord heeft.
De naam Demian verwijst naar 'demonen'.
Het leger van superwezens (demonen) - uit het Saugandhika Parinaya-manuscript
Hier zijn ze dus niet 'slecht'.
Ik vond deze interpretatie op Spark Notes:
Het teken van KaïnHet teken van Kaïn speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van Sinclair. Demian's alternatieve verklaring van dit kenmerk als een kenmerk van onderscheid, in plaats van schaamte, is de eerste serieuze intellectuele uitdaging die Sinclair's christelijke overtuigingen ooit hebben gekregen. Als adolescent herinnert Sinclair zich vaak deze interpretatie en het gesprek waarin het werd aangeboden, en put er veel troost uit.
Het motief reikt verder dan het Bijbelse Kaïnsteken. Demian vertelt Sinclair vaak dat hij een bepaald merkteken draagt, hoewel het op verschillende momenten min of meer zichtbaar is. Evenzo herkent Frau Eva Sinclair onmiddellijk nadat ze hem heeft ontmoet, vermoedelijk vanwege dit merkteken. Dit merkteken is bedoeld om Sinclair als speciaal te onderscheiden, net zoals Demian het merkteken van Kaïn interpreteert om zijn superioriteit aan te geven. Dit motief belicht Sinclairs karakter - het stelt hem voor als anders en laat zien dat dit verschil zeer verschillende morele waarden met zich meebrengt voor verschillende mensen. 
De onderwijzer op school en Demian verschillen in hun interpretatie van het Kaïnsteken, en net zo verschillen de reguliere samenleving en Demian in hun mening over Sinclairs anders-zijn.
De kwaadwillende meneer Hyde van Dr. Jekyll en Meneer Hyde is door Jungiaanse analyse gezien als een schaduwfiguur.
In wezen is Sinclair ook zo'n 'gespleten persoonlijkheid'.
(Foto Henry Van der Weyde (1838-1924; London, England)
Demian heeft het Kaïnsteken, en ook zijn moeder, Frau Eva. Sinclair draagt het ten slotte ook.
Op de genoemde site Spark Notes staat een prachtige samenvatting van het boek, een overzicht van de karakters, motieven en symbolen.
Er is ook interessante informatie terug te vinden op deze (eveneens) Engelse site: Analyse van Hermann Hesses Demian.
Faust en Mefistofeles, schilderij van Eugne Delacroix, 1827
Bron: Wallace Collection, Wikimedia.
Faust met zijn demon.
Ik probeer nu in mijn eigen woorden verder te vertellen:
Hesse wil vertellen, dat het christelijk geloof alléén niet voldoende is om een goed, volwassen mens te worden. Met alléén maar het goede in gedachten verwaarloos je een groot stuk in jezelf. Dat hoort er ook bij!
Pistorius, de organist, heeft ook een tijd lang veel invloed op Sinclair. Maar uiteindelijk vindt Sinclair niet voldoende bij hem, Pistorius heeft te veel boekenwijsheid, is puur rationeel.
Een beetje merkwaardig vond ik wel de liefde van Sinclair voor vrouw Eva: het is de moeder van Demian, die al een oudere vriend was; en Sinclair vindt daar behalve een leidende figuur, met mannelijke en vrouwelijke trekken, ook een geliefde in. Enfin, het moeten symbolen zijn, mogelijk is er ook verband met de archetypen van Jung.... 
Hermann Hesse, 1877-1962
Het slot is buitengewoon mooi, en geeft denk ik ook wel weer een sleutel (naar innerlijke volgroeiing):
Sinclair is gewond geraakt als luitenant in de Eerste Wereldoorlog. Als hij in het lazaret ligt, ligt opeens Demian op het matras naast hem.
Ik citeer nu het slot:
Hij had het teken op zijn voorhoofd. (...)
Ik kon niet spreken, en ook hij kon of wilde dat niet. Hij keek mij slechts aan. Op zijn gezicht lag het schijnsel van een lamp die boven hem aan de muur hing. Hij glimlachte tegen mij.
Een oneindig lange tijd keek hij mij voortdurend in de ogen. Langzaam schoof hij zijn gezicht naar mij toe tot wij elkaar bijna beroerden.
'Sinclair', fluisterde hij.
Ik beduidde hem met mijn ogen dat ik hem verstond.
'Kleine jongen!' zei hij glimlachend.
Zijn mond lag nu vlak bij de mijne. Zacht sprak hij verder.
'Herinner je je nog Franz Kromer?' vroeg hij.
Ik knipoogde tegen hem en kon ook glimlachen.
'Kleine Sinclair, luister! Ik zal moeten vertrekken. Je zult mij misschien weer eens nodig hebben, tegen Kromer of anderszins. Als je mij dan roept, dan kom ik niet meer zo ruw aangereden op een paard of met de trein. Je moet dan luisteren naar je binnenste, dan merk je dat ik in je ben. Begrijp je? - En nog iets! Frau Eva heeft gezegd, als je eens in de ellende zit, moet ik je de kus van haar geven, die ze mij heeft meegegeven... Sluit je ogen, Sinclair!'
Ik sloot gehoorzaam mijn ogen, ik voelde een lichte kus op mijn lippen, waarop steeds wat bloed lag, dat niet minder wilde worden. En toen sliep ik in.
's Ochtends werd ik gewekt, ik moest verbonden worden. Toen ik eindelijk helemaal wakker was, draaide ik mij vlug om naar de matras naast mij. Er lag een vreemde op, die ik nog nooit gezien had.
Lazaret WO-I, Roeselare.
Vervolg citaat:
Het verbinden deed pijn. Alles wat sindsdien met mij gebeurde deed pijn. Maar als ik soms de sleutel vind en helemaal afdaal, naar de plek waarin de donkere spiegel de beelden van het lot sluimeren, dan behoef ik mij slechts te buigen over de zwarte spiegel, om mijn eigen beeltenis te zien, die nu gelijkt op hem, mijn vriend en leider.
In de Analyse van Hermann Hesses Demian valt te lezen dat Hesse het boek schreef in een zeer turbulente tijd, na WO-I. Demian kwam vrijwel gelijktijdig uit met Zarathustra’s Widerkehr. Ein Wort an die Deutsche Jugend; 'a rather short but flamboyant manifesto through which Hesse saluted the ending of World War I and expressed his ardent belief in the emergence of a new, spiritual era, rising like the phoenix from its own ashes.'
The plot’s motivation was determined by the complex existential and psychological turmoil that Hesse experienced at the dawn of World War I. In 1915 he published the novel Knulp. Its protagonist is a luminous social outcast and wanderer whose role as a paradoxical “anti-Christ” figure (in Nietzsche’s terms) is to relieve people from the burden of their everyday life by helping them to act out their personality through play, joy, and artistry. In 1916, however, Hesse himself suffered a nervous breakdown, which was rooted, beyond his general psychic fragility, in three immediate causes: the war itself, experienced by Hesse as a German outcast, exiled to Switzerland; then the sudden death of the writer’s father, Johannes Hesse (on March 8, 1916); and, finally, the prolonged recovery of his four-year-old son, Martin, from a severe bout of meningitis.
As a consequence, Hesse’s character and style gradually changed and diversified. This was demonstrated in the Faustian, elementary darkness of the novel Demian (1919), articulated on the binary personality structure of the split man or double figure (doppelgänger), another theme derived from Nietzsche. The cataclysm of World War I and the relief that accompanied its conclusion drew Hesse into the frantic conviction that great historical anomalies can be avoided only if humanity generates a superior spiritual elite, comprising thinkers and artists who can represent a standard for the others and relegate malignity beyond the margins of a balanced, mutual social understanding. Hesse considered that each person should realize his individuation (opening up one’s unconsciousness) by integrating the dark energies of his personality, rather than fighting against them, and by transforming the inner completion of his soul into a socially accepted moral norm. Light and darkness, considered as the intertwined parts of a split soul, would mark Hesse’s spiritual formula well beyond the novels Steppenwolf and Narcissus and Goldmund. They would become associated with another complementary dichotomy: the antithetical formative influence of the father and the mother, which was typical of the expressionist categories in Hesse’s style at that time.
Dit manifest.
Ik citeer nogmaals de Analyse van Hermann Hesses Demian: The plot’s motivation was determined by the complex existential and psychological turmoil that Hesse experienced at the dawn of World War I. In 1915 he published the novel Knulp. Its protagonist is a luminous social outcast and wanderer whose role as a paradoxical “anti-Christ” figure (in Nietzsche’s terms) is to relieve people from the burden of their everyday life by helping them to act out their personality through play, joy, and artistry. In 1916, however, Hesse himself suffered a nervous breakdown, which was rooted, beyond his general psychic fragility, in three immediate causes: the war itself, experienced by Hesse as a German outcast, exiled to Switzerland; then the sudden death of the writer’s father, Johannes Hesse (on March 8, 1916); and, finally, the prolonged recovery of his four-year-old son, Martin, from a severe bout of meningitis.
Sommat, psychiatrische kliniek waar Hesse verbleef. Luzern.
All this entailed Hesse’s confinement to a mental sanatorium, Sommat bei Luzern, where he met Dr. J. B. Lang, who introduced him to the depths of Freudian and especially Jungian psychoanalysis. Hesse would later praise Lang for performing miracles by the new technique of analyzing the inner symbols of a tormented psyche. Hesse left the hospital within less than two months, apparently fully recovered. The cure had opened his interest in the relatively new discipline of psychoanalysis, which would produce deep imprints on his future literary work.As a consequence, Hesse’s character and style gradually changed and diversified. This was demonstrated in the Faustian, elementary darkness of the novel Demian (1919), articulated on the binary personality structure of the split man or double figure (doppelgänger), another theme derived from Nietzsche. The cataclysm of World War I and the relief that accompanied its conclusion drew Hesse into the frantic conviction that great historical anomalies can be avoided only if humanity generates a superior spiritual elite, comprising thinkers and artists who can represent a standard for the others and relegate malignity beyond the margins of a balanced, mutual social understanding. Hesse considered that each person should realize his individuation (opening up one’s unconsciousness) by integrating the dark energies of his personality, rather than fighting against them, and by transforming the inner completion of his soul into a socially accepted moral norm. Light and darkness, considered as the intertwined parts of a split soul, would mark Hesse’s spiritual formula well beyond the novels Steppenwolf and Narcissus and Goldmund. They would become associated with another complementary dichotomy: the antithetical formative influence of the father and the mother, which was typical of the expressionist categories in Hesse’s style at that time.
Beeltenis van Abraxas; komt onder andere voor in gnostische teksten.
De god Abraxas speelt een rol: de god die goed en kwaad vertegenwoordigt. En de sperwer, de vogel boven de voordeur van Sinclair's huis: symbool van uit willen vliegen, vrij zijn.
Kopportret van een volwassen havik. Fotograaf: Sanne te Pas
Conclusie:Er zit heel veel in dit boek, zoals in alle boeken van Hesse. Ik vond het interessant te lezen welke invloed de oorlog en zijn eigen psychische ontwikkeling op hem hebben gehad.
In het boek zitten veel symbolen, en het is haast een demonstratie van hoe de mens in elkaar zit, en spiritueel bevrijding kan vinden.
Jung is zeer herkenbaar: Demians ontwikkeling is exemplarisch. 
Carl Gustav Jung, 1875-1961.
Het is interessant om te filosoferen over de archetypes die de personages in dit boek zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten