Beria, Stalin's First Lieutenant, Amy Knight, 1993 (1996)

Boekomslag

Schrijfster Amy Knight; zie HAAR WEBSITE voor meer informatie. Historica, Rusland- en KGB-kenner. 

Ik zelf ben geïnteresseerd geraakt in Beria sinds ik het boek las van Varlam Sjalamov, Berichten uit Kolyma. 

Sjalamov was een van de vele slachtoffers van Beria; hij bracht verscheidene jaren door in het concentratiekamp Kolyma. 

Varlam Sjalamov, 1907-1982. Foto van de NKVD. 

Ik las de Berichten al weer enige tijd geleden, en was er zeer door aangedaan. Ik was al het een en ander gewend doordat ik ook erg veel gelezen heb over de Duitse concentratiekampen, maar deze verhalen - heel mooi geschreven ook nog - waren anders, alleen al omdat de geschiedenis van Rusland en zijn kampen verschilt van die van de Duitsers. Hoe dan ook kwam de naam Beria toen al steeds naar boven, de man die mensen meestal volkomen onschuldig de ellendige kampen in stuurde. 

Daar kwam veertien dagen geleden de film The Death of Stalin bij. Beide, deze film en het eerder genoemde boek, gaven mij aanleiding om me meer te verdiepen in de persoon van Beria. 

Het zal voor de historica Amy Knight nog niet zijn meegevallen om bronnen te vinden voor haar biografie. Na zijn dood in 1953 - geëxecuteerd op bevel van Chroestjov, na Stalins dood - werd Beria een non-person; zijn gegevens werden gewist uit de Encyclopedie. Knight kreeg de beschikking over archieven na de glasnost-periode van Gorbatsjov. 

Georgië en Transcaucasië. 

Lavrentii Beria werd geboren in Georgië, net als Stalin. Hij leefde van 1899-1953. Hij was 20 jaar jonger dan Stalin. Van 1920-1930 ongeveer was hij politiechef, later partijchef van Georgië en Transcaucasië. In 1938 kwam hij naar Moskou, waar hij NKVD-chef werd. Hij is de man die de slavenarbeid in de Goelag uitvond om de oorlogsindustrie in de Tweede Wereldoorlog draaiende te houden. Hij werd ook lid van het Politbureau. 

Met Stalin deelde hij het Georgische ideaal van mannelijkheid. Stalin leed innerlijk aan een gevoel van inferioriteit, hij was sterk neurotisch, onzeker en wantrouwend. Knight verklaart dit uit zijn jeugd, hij werd geslagen door zijn vader en hing aan zijn moeder. Beria was zelf ook psychisch niet gezond, maar was niet hetzelfde als Stalin. Wel begreep hij heel goed diens oeverloze behoefte aan bewondering en erkenning. Door daarin te voorzien wist hij zich zo'n grote plaats in het regime te verwerven. Knight noemt Beria ergens Stalins alter ego. 

Beria schreef ooit een boek - dit is al een leugen: boeken als deze werden vaak door een groep mensen geschreven; Beria eigende zich het schrijverschap toe - waarin hij Stalin een veel grotere leidende rol toekende dan hem toekwam. Het boek heet On the History of Bolshevik Organizations in Transcaucasia. 

Gefalsifiseerde geschiedenis van Stalin, ten onrechte geclaimd door Beria. De werkelijke (hoofd)auteur, E. Bediia, werd later vermoord door Beria. 

Stalin werd emotioneel geheel afhankelijk van Beria. Een opvallende gebeurtenis was de begrafenis van Stalins moeder, in 1937. Stalin ging daar zelf niet heen, wat heel afwijkend was voor een Georgiër. In zijn plaats ging Beria. 

Beria had ook goede dingen - al kan ik dat bijna niet horen! - : zo wilde hij na Stalins dood hervormingen tot stand brengen, en een eind maken aan het terreurbewind. Volgens Amy Knight werden die veranderingen niet geheel terecht door Choestjov geclaimd. 

Het boek laat de opkomst zien van Beria in het politieke en sociale klimaat van die dagen, en geeft een kroniek van zijn mislukkingen en successen. 

Knight heeft géén persoonlijke bronnen kunnen gebruiken. Beria was wel getrouwd, met Nino Gegechkori; ze hadden een zoon, Sergo. 

Beria's vrouw. Zij schijnt later alle misdaden van haar man ontkend te hebben. Wat het voor een huwelijk was, weet ik niet. Maar van Beria was bekend dat hij heel veel vrouwen en heel jonge meisjes verkrachtte en/of misbruikte. 

Beria met zijn zoon Sergo.

Sergo Beria op oudere leeftijd. Hij schreef zelf ook een boek over zijn vader. 

Georgië kende een rijke cultuur. In 1917, bij de Revolutie, overheersten de Mensjewieken, die een democratische vorm van communisme voorstonden, en dus in oppositie waren tegen de Bolsjewieken. In 1921 namen de Bolsjewieken de leiding over. Beria werkte samen met M.D. Bagirov, leider van Azerbaidjhan, ze beschermden elkaar over en weer. Beria werd na een paar jaar hoofd van de politieke politie, de Tsjeka in Georgië. De Georgiërs bleven zich verzetten. 

Georgische rebellen, streden voor onafhankelijkheid. Augustusopstand 1924. Neergeslagen door het Rode Leger en de Tsjeka, toen nog onder bevel van Beria's mentor, Grigori Ordzjonikidze. Werd gevolgd door een golf van massale repressies. 

In dezelfde tijd speelde de strijd tegen de koelakken, dit waren alle zogenaamd rijke boeren. In Georgië had je die geeneens, de middenklasse-boeren werden daar vervolgd. Gecollectiviseerde huishoudens namen in aantal toe. en de koelakken werden geëlimineerd. Beria streed zogenaamd tegen de anti-revolutionairen. Grigori Ordzjonikidze was zijn mentor. 

Grigori Ordzjonikidze; pleegde in 1937 zelfmoord. Die werd verhuld door Stalin. 

Vanaf 1930 kwam er een omslag bij Stalin: er moest een halt worden toegeroepen aan het programma. (van de-koelakkisering en sovjettisering).  Maar gerustgestelde en teruggekeerde boeren werden gewoon tóch doodgeschoten. 

Beria bevoordeelde zijn eigen carrière ten koste van die van anderen. Slachtoffers waren onder andere Redens en Kakhiani. Beria werd hoofd van de Transcaucasische GPU. Tot dan toe wist hij wel wat van de lokale politiek, nog niet van de landelijke. 

Van 1931-1936 leidde hij Georgië en Transcaucasië. Sommigen partijgenoten moesten niks van hem hebben, Chroestjov noemde hem toen al 'die charlatan'. 

Hij zorgde dat hij het zelf heel goed had, en er ontstond een Beria-cultus, met eigen straatnamen en dergelijke. Het toverwoord was collectivisatie. Hij deed veel om de economie te stimuleren - maar ook om de oude bolsjewieken in diskrediet te brengen. Hij verving ze door mannen van zijn eigen keuze. Hij probeerde de regio waar hij zelf vandaan kwam, Mingrelië, te bevoordelen. 

Zijn verhouding met Ordzjonikidze veranderde, nu Beria meer macht kreeg. Hij bevoordeelde zoijn vriend Bagirov. 

Zijn zorg voor de economie was voor een deel echt. De landbouw bleef achter. Het bouwen van spoorwegen, elctriciteitsnet: die dingen uit het Vijfjarenplan haalden de targets niet. Bagirov in Azerbeidjan deed daar pas in 1933 de olieproductie toenemen. 

Vriend Bagirov, leider van Azerbeidzjan. 

Katoen, tabak, wijn, chemie, machinebouw en de auto-industrie: onder Beria ging het allemaal beter. Het Partijcongres van 1934 was een mijlpaal voor hem. 

Beria bevorderde ook de Stalin-cultuur. De Partij-historie werd herzien om Stalin te glorifiëren. Stalin zelf werd partijhistoricus nummer één. De geschiedenis moest niet geschreven worden op basis van documenten, maar op die van daden en reputatie. (!) Er ontstond oproer onder wetenschappers. Aanvallen werden gedaan op gerenommeerde geleerden als A.G. Sluskii, en Tengis Zhgenti. 

Terwijl de officiële geschiedschrijvers gehekeld werden, werd tegelijkertijd de cultus rond Stalin opgebouwd. Zie hiervoor het al genoemde boek (zogenaamd) van Beria.

Beria las in werkelijkheid nooit wat. Hij was niet eens onderwezen in Marx of Lenin. Wel kreeg hij de credits. HIj was gewoon een boerenzoon. 

In het boek werd aan Stalin een veel actievere rol toegekend in de revolutie. De echte historici werden vermoord bij de zuiveringen. Beria verried de eigen Georgische geschiedenis.

In 1934 werd Kirov vermoord in Leningrad. Kirov was populair en durfde Stalin tegen te spreken. Vermoedelijk kwam het bevel van Stalin zelf, die het gaf aan Genrikh Iagoda.

Sergei Kirov, vertrouweling van Stalin, vermoord in 1934 in Leningrad. 

Vermoedelijke moordenaar Kirov, Genrikh Iagoda. Aangewezen door Beria? Zelf later ook weer vermoord. 

Kirovs dood was de eerste in een serie van 'sudden deaths'. Ook de 'established bolsjeviks' waren niet meer zeker van hun leven.. 

Beria intussen verenigde de functie van leider van de gewone politie, met die van de veiligheidspolitie. (All Union NKVD.) Zo was hij verantwoordelijk voor de grenstroepen, interne leger, het gevangeniswezen, de Goelag, en de Special Board voor Veroordelingen. 

De dood van Khandzhian en Lakoba komen aan de orde in het boek. De eerste was de leider van Armenië; hij had een slechte verhouding met Beria. Er wordt beweerd dat Beria hem zelf vermoord heeft in zijn kantoor. (1961, Aleksandr Shelepin). De moord werd verhuld, het zou suïcide geweest zijn. Nestor Lakoba werd vergiftigd. 

Beide moorden preludeerden op de Zuiveringen. Jagoda, Bukharin, Ordzhonikidze, diens broer Populia: ze gingen er allemaal aan. Ordzhonikidze pleegde zelfmoord. Populia werd gemarteld, na  valse beschuldigingen.

Er ontstonden spanningen met Moskou, want Stalin ging campagne voeren voor democratie: de regionale partijleiders moesten worden vervangen. Dit werd een prelude op de heksenjacht op spionnen, verraders en terroristen. 

Vanzelfsprekend was Beria hier zelf ook bang voor, maar hij ontkwam aan die jacht. Hij was in de handen van Stalin, maar hij was niet zo irrationeel als die. Showprocessen vonden plaats, waarbij fysieke martelingen werden toegestaan. Een van de eerste martelaren was Budu Mdivani. 

Polikarp 'Budu' Mdivani, gedood in 1937. Hij bevocht Stalin, kwam op voor Georgië. 

Vervolgens komt Ezhov aan de orde.

 

Nicolai Yezhov, 1895-1940

Yezhov met Stalin.

Eshov of Yezhov was ook een vertrouweling van Stalin, en verantwoordelijk voor zo'n 268.950 arrestaties, van wie er 75.950 mensen werden doodgeschoten. Dat ging planmatig, vaak door NKVD-trojka's. Dit waren groepjes van drie. Die drie waren tegelijk rechter en jury; het was een vorm van snelle rechtspraak, buiten de officiële rechtspraak om. De vonnissen voltrokken ze niet zelf. Ook Chroestjov deed hieraan mee, in alle districten had je soortgelijke processen. 

Het waren vaak bekende mensen die hieraan ten offer vielen, onder anderen Bediia (de ghost writer van Beria). Beria kon uitzonderlijk wreed zijn tegen mensen die hij kende! De vrouw van Lakoba bijvoorbeeld werd doodgeslagen! Trokjka's maakten duizenden slachtoffers per maand, maar vaak stierven mensen al eerder door slaag, of door zelfmoord. Yezhovs invloed wordt ingedamd door Beria, zie verderop.

Eerst nog Beria als cultuurbeschermer!

Hij had het uiterlijk van een geschiedenisleraar, met een pince nez, en wat borende ogen; een 'joods intellectueel', zogezegd. In werkelijkheid was hij koud en wreed, een ongehoorde fanaticus. Een tsjekist. Anderen noemden hem 'evil-looking' en zelfs 'physically repulsive'. Met een aura van respectabiliteit. Met Stalin vormde hij een stel 'lone wolves'. Zijn uiterlijke maskeerde ook zijn seksuele uitspattingen, al liep hij wel syfillus op, waarvoor hij in 1943 behandeld werd. Stalin waarschuwde zijn dochter voor hem. Beria kreeg een datsja buiten Moskou. HIj leefdde in grote weelde. Mogelijk had hij in de oorlog mogelijk contact gehad met de nazi's.

Hij richtte een Unie van Georgische Schrijvers op.... Leuk, maar ze mochten alleen poëzie schrijven die Stalin verheerlijkte. Hij zocht juist schrijvers met banden met 'enemies of the people'. De meest getrouwen kregen er het hardste van langs. Ondanks bekentenissen waren ze gedoemd. 

Het aantal slachtoffers in de hogere echelons was enorm, 10% in 1937, 30.000 zaken, waarvan er 1/3 werd doodgeschoten. 

In 1938 kwamen er minder zuiveringen, de plaatselijke leiders zouden te ver zijn gegaan, er kwam een zuivering van de zuiveringen. Fouten moesten worden gerectificeerd. Maar eerst waren er nog eens 57.000 extra slachtoffers. Het laatste showproces was dat van Bukharin, in 1938. 

Nicolai Bukharin, 1888-1938; belangrijk bolsjewiek en onder meer theoreticus van de partij. Bracht een aantal jaren in ballingschap door. Vermoord in 1938.

Het einde van het Yezhov-tijdperk naderde. Er waren problemen gerezen tussen Beria en Yezhov. Beria ging voor hulp naar Stalin, die een langzame methode toepaste: Beria werd assistent van Yezhov. Beria beseft niet meteen dat Yezhovs dagen al geteld zijn. 

Vanaf die tijd (1938) zit Beria dus in Moskou. Yezhov voelt dat hij ondermijnd wordt. Hij wordt de 'scapegoat' voor de massaterreur. Beria neemt zijn taak als leider van de NKVD over. 

Einde van het tijdperk van de grote zuiveringen onder Yezhov, het 'Yezhovschina', (Russisch:  Ежовщина; letterlijk: het 'Yezhov fenomeen'. Van 1937-1938.
Beria's 'Empire' betrof: de dwangarbeid in de Collectieve Arbeid Koloniën, de Gulag. In 1940 waren dat 53 kampen, 425 'corrective-labor colonies' en 50 kampen voor de jeugd. In totaal 1.668.200 gevangenen! Wegen, spoorwegen, waterwegen en energie-centrales werden gebouwd. Mijnbouw: goud, metalen, houtproductie. Dit was een enorme taak voor Beria. De administratie liet hij over aan anderen, maar hij moest bijvoorbeeld veel doen  voor de voedselvoorziening en de fysieke omstandigheden in de kampen. Er kwam ongehoorde wreedheid voor, de meest basale voorzieningen ontbraken vaak. Onder Beria begonnen ze gebruik te maken van de skills van de gevangenen, geleerden kwamen bijvoorbeeld in laboratoria terecht. In plaats van te worden doodgeschoten. Tupulev, de vliegtuigbouwer, leefde en werkte hier bijvoorbeeld. Hij wist later vrij te komen door zijn verdiensten.
Bij de aanvang van de Tweede Wereldoorlog was er eerst een pact met de Duitsers. De NKVD bewoog westwaarts, ook door de Geheime Protocollen. In oostelijk Polen en de Baltische Staten was de inlichtingendienst actief. In 1939 werden meer dan 200.000 Poolse gevangenen verborgen gehouden, hun bestaan is inmiddels toegegeven. Er is ook een massagraf van 4000 Poolse officieren ontdenkt, in het bos van Katyn.

Niet de Duitsers, maar de Russen vermoordden deze Poolse officieren bij Katyn. Het doel was het (zogenaamde) verzet tegen het communisme te smoren.  

Dan dreigt de Tweede Wereldoorlog. De NKVD heeft veel inlichtingen over Hitler, via de Sovjet-abassadeur Dekanozov in Berlijn. Hij rapporteert rechtstreeks aan Molotov. (Speelt ook in de film Death of Stalin.)
Men was op de hoogte van Hitlers plannen de Sovjet-Unie aan te vallen. Stalin vatte het op als desinformatie, en negeerde het daarom. Beria ook.
Dit had ernstige gevolgen. De grenzen werden verlegd, de luchthavens werden elders herbouwd, waardoor er niet adequaat op de aanval van Hitler gereageerd kon worden.
De eerste aanvalsgolf van Hitler was meteen goed raak, op 22 juni. Stalin vreesde zijn geloofwaardigheid kwijt te zijn voor zijn volk. Pas op 3 juli had hij zich herpakt. Een militair hoofdkwartier werd ingericht, de Stavka, waarvan ook Beria deel uitmaakte. De NKVD organiseerde partizanenverzet tegen de Duitsers, de zogenaamde 'destruction battalions'. Er was grote onderlinge verdeeldheid; sommige partizanengroepen werkten samen met de Geallieerden, de SOE (Secret Operations Executives). Amerika zette een stop op die samenwerking, omdat er al te veel Russische spionnen in Amerika zouden zitten.
De NKVD was goed geïnformeerd over Hiter.
Vanaf 1943 had Beria minder macht door een reorganisatie in de NKVD. Rusland had enorme gebiedsuitbreiding ondergaan, dat kon niet meer onder één organisatie. Het Rode Leger kreeg een aparte Geheime Dienst. Wel bleef Beria alle contacten houden.
Enorm veel mensen werden door de NKVD verdreven uit de Sovjet-Unie: Duitse nationale groeperingen die daar woonden, bijvoorbeeld in de Krim, Oekraïne enzovoorts. Een tweede golf van verdrijvingen kwam na de overwinning op Hitler. Tsjetsjenen, Kalmukken, Boelgaren, Armenen: ze werden allemaal gedeporteerd. Een 'mini-holocaust': ze werden met veel te veel (ook kinderen) in veewagens gestopt, zonder water, voedsel of sanitair. Dit alles 'to please' Stalin, en op zogenaamde beschuldiging van collaboratie met de Duitse Vijand.
Bij bevrijding van Duits gebied door het Rode Leger kwamen ook veel Sovjetburgers vrij, en dus in handen van de NKVD.
1945, Jalta-conferentie. Beria is hier ook aanwezig. Stalin probeert de rol van het Rode Leger te kleineren ten gunste van zichzelf. Zhukov is hiervan slachtoffer. Zhukov was zeer bewonderd en populair vanwege zijn grootse successen. Hij was de man die Berlijn had bevrijd!

Georgy Zhukov, bevrijder van Berlijn. Een onafhankelijke geest tegenover Stalin, die zei waar het op stond. 

Stalin was hier jaloers op. Hij beschuldigde Zhukov ervan zichzelf overwinningen te hebben toegeschreven.
Beria maakte op de westerse mensen in Jalta een raadselachtige indruk; hij trad niet graag op de voorgrond. Het westen vermoedde wel grote invloed van Stalins adviseurs.
Beria liet het hele gebouw doorzoeken, voorafgaand aan het diner in Jalta. Hij liet afluisterapparatuur plaatsen bij een gesprek tussen Roosevelt en Churchill. Churchill doorzag hem, zei van Beria dat 'he symbolized the darkest side of Stalin's regime.'

Na de oorlog ging Beria het spionageprogramma leiden voor de ontwikkeling van de atoombom. De Sovje-Unie meende dat zij een superstatus verdienden na de overwinning op de nazi's. Beria leidde dat programma van 1945 tot zijn dood in 1953. Hij was 'the atom bomb tsar'.
Sovjetgeleerden waren goed op de hoogte van westerse ontwikkelingen; al in de oorlog kwam hierover informatie bij Beria. Het hoofd van Laboratorium 2, Kurchatov, had die gegevens verzameld.
Klaus Fuchs speelde een belangrijke rol bij de informatie voor Moskou. Fuchs was een Duitse geleerde die naar Engeland was gegaan, en die de Sovjets al benaderde in 1934.

Klaus Fuchs. Was anti-nazi, en werkte zodoende voor de Russen. Natuurkundige en kernfysicus. 1911-1988.

Na Hiroshima pas ging Rusland zelf een atoombom ontwikkelen,.Er werd een wetenschappelijke raad opgericht, maar die kwam onder het bevel van een Speciaal Comité te staan, dat onder leiding van Beria stond. Veel werk werd verricht door de NKVD in speciale centrales. Beria bemoeide zich met de wetenschappelijke kanten van de zaak, tot grote irritaties van de geleerden natuurlijk. Een voorbeeld van één van hen was Kapitsa.

Pjotr Kapitsa, atoomgeleerde. Beklaagde zich bij Stalin over de irritante bemoeienis van Beria. Kreeg huisarrest en mocht zijn ambt niet meer uitoefenen,

Andrej Sacharov had de moed aan Beria te vragen, waarom het Sovjet-Russsiche kernprogramma zo achterliep bij het Westen. Beria antwoordde dat dat lag aan de energieleverancier Elektrosyla. Toen Sacharov Beria de hand schudde, voelde hij diens 'slightly moist and deathly cold hand,' en besefte dat hij hier een 'terrifying human being' voor zich had.

Andreij Sacharov, Nobelprijswinnaar in 1975.

Beria deed veel om in de grondstoffen te voorzien. Uranium was er volop, andere stoffen moesten uit Tsjecho-Slowakije komen, of Bulgarije. 

Duitse geleerden werden gerecruteerd en naar Sukhumi (aan de Zwarte Zee) gebracht. Ook zo hadden last van de beknottende samenwerking met Beria. Hertz beklaagde zich hier openlijk over. 

Gustav Ludwig Hertz, kernfysicus voor de Russen in Sukhumi.

In 1946 startten de Russen hun eerste atoomreactor op, in 1949 lieten zij hun eerste atoombom ontploffen. Beria was zeer enthousiast. De Amerikanen reageerden verrast en bezorgd, ze hadden dit nog niet verwacht. 

In de Partij vonden intussen allerlei veranderingen plaats. Kruglov werd hoofd van de NKVD, Beria kreeg veel meer de statuur van een all round staatsman. Dat was een vooruitgang. Hij was nu de belangrijkste man na Stalin en na Molotov. 

Vjatsjelav Molotov, 1890-1986. Eerste man na Stalin in 1946, Beria de tweede.

Toch was zelfs Beria nooit helemaal zeker van zijn plekje, van de nieuwe mensen die werden aangesteld was er niet één lid van de 'Georgische maffia', zijn vriendjes dus.

Volgens Chroestjov had Beria in deze tijd veel invloed op de buitenlandse politiek. Hij was zéér populair in Georgië, waar de mensen zeiden dat 'hun welvaart aan Beria te danken was.'

Er was een strijd gaande tussen Malenkov en Zhdanov. 

Georgy Malenkov

Andrei Zhdanov.

Zhdanov klom op in de hiërarchie, dat kon Beria natuurlijk niet hebben. Hij stond in oppositie met deze man. Zhdanov streed tegen 'decadente westerse invloeden',  dit werk werd 'Zhdanovishchina' genoemd. Ideologische orthodoxie was aan de orde van de dag. De Cominform werd in het leven geroepen, die de communistische staten moest verbinden. 

Malenkov voerde een politiek die de economie van Oost-Duitsland ontmantelde. Ten gunste van de Sovjet-Unie. 

Beria's vriend Malenkov werd opgevolgd door twee mannen die vrienden waren van Zhdanov.  Een ander vriendje van Zhdanov leverde kritiek op Beria's oude makker Bagirov, die van 'unpartylike behavior' werd beticht. 

Ook startte Zhdanov een antisemitische campagne. Joden werden beticht van cosmopolitisme of westerse invloed. Het JAC, het Jewish Antifascist Committee werd intussen ook gezuiverd, althans: er werd begonnen bezwarend materiaal over de mensen te verzamelen. 

In januari 1948 werd Solomon Mikhoels vermoord, directeur van het Moskouse Yiddische theater en voorzitter van het JAC. . 

Solomon Mikhoels, vermoord in 1948 op bevel van Stalin. 

Velen veronderstelden dat Beria verantwoordelijk was voor deze moord, maar dat was niet zo. Beria was niet zo antisemitisch; hij hielp de Joden in Georgië en had Joden binnen zijn aangetrouwde familie. Wel had hij tienduizenden Joden op bevel van Stalin laten deporteren in 1940 en 1941.

Joseph Stalins laatste misdaad: het Doctor's Plot. 

Uitleg van het plot.  

Een Joodse arts zogenaamd ontmaskerd. 

In The Death of Stalin komt dit complot ook weer zo mooi voor: na zijn hersenbloeding is er niemand voor Stalin om hem te behandelen. 

Nog even een woord over waarom het anti-semitisme kon opbloeien: Stalin stelde het joodse gedachtegoed voor, als een afwijking van de nationale sovjet-gedachte. 

Tot Beria's geruststelling overleed Zhdanov in 1949 aan een hartaanval. Overigens was de positie van Beria al minder geworden, hij was inmiddels nog 'maar' de vierde van het land. 

Het Westen zag Beria als het symbool van de man voor wie het net zo eenvoudig was een glas water te drinken, als te moorden (Time-Magazine).Toch liep zijn macht in de USSR terug. 

Een Revival kwam weer door Zhdanovs dood, hij schoof weer op in de hiërarchie. Vriendjes van Zhdanov werden vervolgd in de zogenaamde 'Leningrad Case'. Dit waren voornamelijk verzonnen misdaden van bonzen door Stalin, in de periode 1959-1950, zoals verraad, separatisme. Hierbij werd zelfs Molotovs joodse vrouw Polina Zhemchuzhina gearresteerd. (Zie The Death of Stalin.) 

Er volgen dan wat gegevens over de late maaltijden bij Stalin. Van Beria is bekend dat hij graag bladgroenten at, soms zelfs met zijn vingers. Stalin voerde zijn gasten graag dronken, en liet ze zichzelf graag voor gek zetten. Flauwe grappen werden gemaakt, zoals zout in iemand wijn doen, of op een tomaat laten zitten. Bij Beria haalden ze die geintjes niet uit. Het geheel was wat sadistisch, en vulgair. 

Ambassadeur Smith was in die tijd nog overtuigd van het belang van Beria, ook als opvolger van Stalin. Als lid van het driemanschap in elk geval, Molotov, Malenka en Beria. Malenka was dik, en dommer dan Beria. Maar Stalin had het vertrouwen in Beria toen al min of meer verloren. In 1949 was Stalin  70, had al verscheidene tia's achter de rug, en was volledig paranoïde. 

Beria kwam onder vuur te liggen met de opkomst van Chroestjov, in 1949.

Nikita Chroestjov.

Chroestjov kwam uit de Oekraïne, en volgens Stalin bracht hij evenwicht in de Malenkov-Beria-alliantie. Chroestjov ondernam een zuivering van de partij, plus een re-organisatie van het boeren-systeem. Hij wilde de kolchozen consolideren in super-collectieven. In Georgië mislukten Chroestjovs plannen, ze wilden daar geen 'agrotowns' in de plaats van de kleine dorpjes.
Er waren grote problemen met de landbouw, onzekerheden over het weer, de collectieve boeren haalden geen hoge productie en er was misbruik van landbezit. Het Kremlin voerde de doodstraf weer in om plunderen en 'socialist property' te bestraffen.
Ook Georgië deed iets aan de problemen. Bagirov werd aangepakt, en er werden schandalen onderzocht. Chroestjov ondervond hinder van de grote invloed van Beria in Georigië. Russen namen de plaats in van Georgiërs. Ondanks het wantrouwen van Stalin bleef Beria zijn belangrijke positie houden. Hij nam nog altijd zijn plaats in in The Great Sovjet Encyclopedia, en aan tafel bij Stalin. Maar in de veiligheidsdienst zaten niet meer zo veel vriendjes van Beria. Zijn vriend Abakumov bijvoorbeeld passeerde Beria voor een tijdje, maar werd zelf in 1951 gearresteerd en gemarteld. De brieven die hij Beria schreef, werden door deze genegeerd. Beria ging vooral achteruit in de veiligheidsdienst doordat Chroestjov veel vriendjes uit de Oekraïne daar geplaatst kreeg.
Er kwam veel ellende in Georgië. Beria was daar de hoogste in aanzien. Hij had zijn residentie in Tblisi, genoot een persoonlijkheidscultus, had een enorm netwerk, en veel dankbare adepten, die allemaal hun baan aan hem dankten (systeem van patronage). Vooral in Mingrelië waren de mensen goed af met Beria. Op zijn datsja werd hij als een vorst behandeld.
Hij wilde altijd zijn zin hebben als hij zijn oog had laten vallen op de een of andere jonge vrouw. Het schijnt, dat hij een keer een boottochtje met een Mingrelische kameraad maakte,die hij overboord gooide toen hij een zwemster zag met wie het seks wilde. De man kon niet zwemmen, maar gelukkig kon de kustwacht hem redden.
De oppositie had weinig met Beria op, en ging hem ondermijnen. Stalin stelde bestuurswijzigingen in, met de zogenaamde oblasten, waardoor Moskou meer macht kreeg in Georgië. Protégé's van Beria werden ontslagen. Er kwamen beschuldigingen van separatisme, en van 'vergiftiging door succes' - dit sloeg waarschijnlijk op Beria, die zich wentelde in overmoed in Georgië. Separatisme noemt Knight overdreven, maar 'waarachtig nationale gevoelens' erkent ze bij Beria wel, gezien ook de loop van de geschiedenis, in 1991 werd Georgië een onafhankelijke staat.
Op het 19e Partijcongres was Mgeladze de leidende figuur.

Akaki Mgeladze

Mgeladze veroordeelde het 'bourgeois-nationalisme', Beria ging daar tegenin, en verdedigde het. Hij viel 'the evils of Great Russian Chauvinism' van het dominante Rusland aan, tegenover de non-Russische volkeren. Hij nam het, met andere woorden, op voor de verschillende nationaliteiten en entiteiten. Daarmee nam Beria een groot risico, maar dat durfde hij wel, omdat Stalin te ziek was om iets van te duchten. Het conflict met Beria speelde zich achter de schermen af, Stalin werd steeds gekker en ontsloeg de meest nabije mensen. Hij creëerde een Presidium met onder anderen Beria, Malenkov, Chroestjov. Chroestjov kreeg een grote invloed op het personeel. Beria behield zijn eigen invloed en beschermde zijn eigen vriendjes. Hij had ook sommige militairen mee, bijvoorbeeld Sheternenko. Maar ook deze kwam in diskrediet en werd later ontslagen.

Doorlopende machtsstrijd binnen het Kremlin.

Het al genoemde doktersplot was de laatste vendetta die Stalin ondernam. In de film The Death of Stalin' wordt dit leuk uitgewerkt, er is geen goede arts meer om Stalin te behandelen. Het was een duidelijke antisemitische maatregel, vermoedelijk heeft Chroestjov hier achter gezeten. Chroestjov was een antisemiet. 

Stalin kreeg een beroerte op 2 maart 1953. Zijn laatste dagen, na die beroerte, zijn heel verschillend opgeschreven door getuigen. Er heerste verwarring, angst en onzekerheid. Duidelijk te zien was, volgens sommige getuigen, dat Beria blij was met de ziekte en dood van de leider. Soms sloeg hij opeens weer over naar idioot slaafs-onderdanig gedrag, als Stalin zijn ogen even opendeed. Stalin heeft zeer vermoedelijk  niet de nodige medische zorg gekregen in zijn laatste uren. 

Na zijn dood was de verwarring nog groter. Stalin had geen opvolger benoemd. Malenkov werd naar voren geschoven, er leek sprake van een triumviraat van Molotov, Beria en Malenkov.

Er was een strijd gaande tussen Chroetsjov en Beria, Chroestjov haatte Beria. Beria probeerde de dingen naar zijn eigen  had te zetten: hij draaide enkele van de verschrikkelijkste maatregelen van Stalin terug. Vermoedelijk om zich populair te maken, je wist ten slotte niet wat het volk ging doen nu er geen machthebber was. Beria bleef zijn politiek van nationalisme verder uitdragen, ook in de Oekraïne. Hij haalde Russen uit de Oekraïne weg en plaatste er Oekraïners voor in de plaats. Ook in andere staten deed hij dit, waarmee hij sterk afweek van de stalinistische lijn. Chroestjov was hier op tegen, hij vond dat Beria hiermee aan de machtsbasis knabbelde. We weten deze zaken alleen uit de Memoires van Chroestjov, dus het precieze ervan is onzeker. 

Crisis in Oost-Duitsland. 

Dit is een heel interessant stukje in het boek, een stukje geschiedenis dat ik niet kende. 

De situatie in Oost-Duitsland was heel slecht. De economie stond op instorten, onder leiding van Walter Ulbricht. 

Walter Ulbricht.

Het was een bijzondere verdienste van Beria, dat hij een brief opstelde met allemaal hervormingsplannen. Die waren zeer modern te noemen: hij wilde 1. abandon the policy of forced construction of socialism; 2. work for the creation of a united, democratic, peace-loving and independent Germany; 3 stop forcin the creation of agricultural cooperatives; 4 end the policy of eliminating private capital; 5 improve the financial system; 6 ensure  citizens rigths and end unjust and cruel judicial treatment. (Measure to Improve the Political Situation in the GDR). 

Hij vond de Oost-Duitse leider Walter Ulbricht tegenover zich, die al die maatregelen veel te ver vond gaan. 

Het eindigde met een inval van de USSR met tanks in Duitsland, 17 juni 1953. De maatregelen van Beria waren veel te ver gegaan, er waren hoge verwachtingen gewekt in Duitsland en een opstand moest de kop worden ingedrukt. De nieuwe richting van Beria werd onmiddellijk verlaten, en Beria was natuurlijk de boosdoener van al deze onrust. 

Beria was geen voorstander van kapitalisme, maar was wel veel praktischer dan zijn collega's die zo graag een zuivere communistische koers wilden varen. 

Pas later werden zijn ideeën toch verwerkelijkt, onder andere door Chroestjov zelf. 

Het plot tegen Beria ten slotte was een moeilijke en buitengewoon gevaarlijke onderneming. Beria had zelf de politie onder zijn controle, dus lui met wapens. Chroestjov riep de hulp van het leger in. In de film The Death of Stalin lijkt het of het alleen om Zhukov gaat, in werkelijkheid waren het meer officieren. Beria moest ook door een achteruitgang afgevoerd worden, en lijfwachten moesten zijn vervangen. De afzettingsprocedure werd besproken in het Presidium, waarbij Malenkov een hoogst wankele indruk maakte. Molotov was trouwens aanvankelijk nog op de hand van Beria, maar moest wel toegeven. Beria werd bestempeld tot gevaarlijke contra-revolutionair. De Georgiërs verdedigden hem natuurlijk aanvankelijk, maar wilden ook niets liever dan de eigen huid redden. Zijn oude vriend Bagirov verried hem, wat hem ook wel te verstaan werd gegeven: je rechtvaardigt jezelf slechts. Zo werd hij ook door zijn eigen getrouwen in de steek gelaten.

Er volgde een proces tegen Beria, en tegen de Beria-getrouwen. Ze werden allemaal doodgeschoten. 

Het is niet eens zeker, of Beria zelf tegenwoordig was bij zijn proces; sommigen melden dat hij daarvóór al gedood was. 

De beschuldigingen waren landverraad, saboteren van de landbouwpolitiek, en bevoordelen van de aparte naties. 

De impact was enorm, zowel in de USSR, in Georgië als in het buitenland. De hele Beria-cultus werd weggemoffeld, vrienden hingen tegengestelde meningen aan. Er was ook een grotere rol weggelegd voor het leger in het vervolg, door de rol die het had gespeeld bij de arrestatie van Beria. 

In een nawoord 'verdedigt' Amy Knight Beria, in zoverre, dat ze hem als een onderdeel van het grote Sovjet-partij-apparaat ziet. Al die lui waren verantwoordelijk, en niet alleen Beria. Uiteindelijk is het hele Sovjet-systeem één groot, wreed fraude-systeem van patronage, van hoog tot laag. 

Beria heeft zeker bloed aan de handen, na Stalin hij het meeste. Maar hij heeft ook goede dingen gedaan, toen hij bepaalde hervormingen trachtte door te voeren. Hij was zeer intelligent en hardwerkend. De coup had een heel andere uitwerking kunnen hebben, gezien het slordige karakter ervan. Dan was Beria vast en zeker de opvolger van Stalin geworden, en had hij bepaalde hervormingen door kunnen voeren. De Jodenvervolging had onder zijn leiding niet zo plaats gehad. die maatregelen kwamen helaas vooral van Chroestjov. 

Embleem NKVD.

Na 1954 de KGB.

De Loebjanka, staatsgevangenis. Hier was Beria de baas van de Tsjeka, de Geheime Dienst. Hij kan hier in 1953 ook vermoord zijn, maar dat is niet zeker. 

2 minuutjes: Mingrelisch liedje voor Beria.