Boekomslag
Dit is het volgende boek op ons Senia-lijstje, te bespreken op onze komende november-bijeenkomst.Het boek wordt alom geprezen om zijn precisie, zijn genuanceerdheid, de veelheid aan informatie. Ik ben het met die loftuitingen helemaal eens, maar vond het om diezelfde reden ook wel weer moeilijk om te lezen. Ik ken heel veel mensen niet die hij noemt, vroeg me meteen af welk gezicht bij welke naam hoorde... Soms begreep ik de schrijver zelfs niet. Het is niet mijn (ons) eerste boek over de Rusland-problematiek met nadruk op de Oekraïne, toch waren veel zaken in dit boek weer nieuw voor mij. En voelde ik me een beginneling in deze ingewikkelde politiek.
De Senia-samenvatting maakte weer veel goed, ik heb daar in dit verslag dankbaar gebruik van gemaakt.
Deze tekening vond ik bij de RECENSIE VAN HET NRC VAN DIT BOEK
Ik citeer uit het NRC:'Poetin heeft zichzelf altijd een romantische heldenrol toegedicht. Hij is zestien als hij in 1968 de verfilming ziet van de spionageroman Het schild en het zwaard, over een Sovjetagent die in nazi-Duitsland infiltreert bij de SS. Poetin weet het: hij wil spion worden. Dat lukt, maar hij heeft het nooit geschopt tot een prestigieuze positie in het buitenland. Zijn docenten vonden hem teruggetrokken en niet communicatief, pedant, roekeloos en opvliegend. Ze sturen hem naar een onbelangrijke post in Dresden. Veel Poetinkenners zoeken de verklaring voor het wereldbeeld van de Russische president in deze jaren. Hier heeft hij moeten aanschouwen hoe de Sovjet-Unie aan zichzelf ten onder ging. Een traumatische ervaring. Poetin heeft zich verraden gevoeld door Moskou. De val van de Sovjet-Unie noemt hij de grootste geopolitieke catastrofe ooit.'
NB: de NRC recenseert in één moeite door Hubert Smeets boek, en het boek van Steven Lee Myers: De nieuwe tsaar. De opkomst en heerschappij van Vladimir Poetin.
Dezelfde hoofdpersoon in dit boek; uitgave 2015.
In de inhoudsbeschrijving geeft Smeets een kort overzicht van het boek:
Volgens de schrijver is er oorlog in Europa, een crisis die het continent verdeelt en de ernstigste crisis sinds de bouw van de Berlijnse muur betekent. De omslag van vreedzame co-existentie naar militaire confrontatie is snel gegaan sinds de Oekraïense president Janoekovitsj in 2013 besloot politieke en economische toenadering tot de EU te zoeken.
Viktor Fedorovytsj Janoekovytsj, geboren 9 juli 1950, is een Oekraïens politicus en was van 25-2-2010 tot 22-2-2014 president van Oekraïne. Tussen 2006 en 2007 was hij premier van Oekraïne. Op 22-2-2014 sprak een meerderheid van de Verchovna Rada (Oekraïens Parlement, letterlijk: de Hoogste Raad) uit dat Janoekovytsj niet langer in staat is zijn grondwettelijke taken uit te voeren en werden vervroegde presidentsverkiezingen uitgeschreven voor 25 mei 2014. Sinds 24 februari wordt Janoekovytsj door de overheid van Oekraïne gezocht voor 'massamoord' op vreedzame demonstranten'.Op 26 februari liet de nieuwe procureur-generaal Oleg Machnitski weten dat er een internationaal aanhoudingsbevel voor Janoekovytsj is uitgevaardigd.
Een paar maanden later zag hij van die toenadering af, na een onderhoud met Poetin. Vanaf toen zat een ongeluk in een klein hoekje, zie de moord op Boris Mentsov op 27 februari 2014, en het uit de lucht schieten van de MH-17 op 17 juli van dat jaar.
Boris Mentsov, op klaarlichte dag doodgeschoten vóór het Kremlin. Hij was één van de leidende personen binnen de liberale oppositie.
1959-2015
Boek lanceervoertuig
De neergeschoten MH-17; 298 mensen vonden de dood.
Reconstructie met de wrakstukken.
In 1975 werd de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) werd opgericht, waarbij werd vastgelegd dat alle landen uit beide kampen de onderlinge grenzen zouden respecteren. We noemen dit het akkoord van Helsinki. (Veiligheidsconferentie)
Maar de val van de muur veranderde alles. Veel voormalige Oostblok-landen zochten toen juist toenadering tot het westen, bijvoorbeeld door lid te worden van de Raad van Europa. Ook Oekraïne probeerde zich los te werken van Rusland.
Poetin sloeg terug in 2014, toen hij de Krim annexeerde en intervenieerde in de Donbas. Het akkoord van Helsinki werd ontwricht.
Rusland ziet zijn buren nu als een bedreiging - vanwege de verlangde aansluiting bij Europa - en Europa heeft daar geen antwoord op.
Smeets stelt zichzelf vier vragen, samenvattend in deze ene, die hij die hij in dit boek wil gaan beantwoorden: waarom is het 'Europese project' dat Rusland tussen 1985 en 2000 zo voortvarend ter hand nam, gesneuveld in de 20e eeuw, en uitgemond in een nieuwe Europese deling?
Hs. 1 Reactionair Rusland - Pyrrusoverwinning van Europa.
Geeft een momentopname van Rusland na de mislukte augustuscoup van Gorbatjsov-tegenstanders in 1991.
Het Sovjetmodel was failliet, deelstaten koesterden soevereine ambities in een eigen zelfstandige republiek.
Boris Jeltsin was de eerste president van Rusland (niet: Sovjet-Unie), hij predikte een 'Russische Renaissance', de wedergeboorte van het oude Rusland. Weg met de alleenheerschappij van de communisten (de CPdSU). Gorbatsjov en Jeltsin waren het oneens, Gorbatsjov wilde de Unie behouden, Jeltsin wilde hem ontmantelen. Beiden wilden Rusland 'europeaniseren': via democratie naar meer welvaart brengen. Westerse adviseurs zien kansen: eerste een markt scheppen, dan privatiseren en erop wachten dat de middenklasse streeft naar een democratische rechtsstaat.
Maar dat gebeurde helemaal niet!
Duidelijk wordt de omslag in 2011, als Poetin kiest voor een Aziatische autoritaire aanpak. Hij gaat militaire confrontaties met voormalige satelliet-staten niet uit de weg. Sticht de Euro-Aziatische Economische Unie (EAEU) als alternatief voor de EU.
Logo EAEU
Het land kijkt nostalgisch terug op de Sovjettijd en het Tsarisme. Stalin wordt bejubeld om zijn oorlogssuccessen. Poetin gaat terug in de tijd. Dat is politieke berekening, maar ook het tegen elkaar staan van twee mensbeelden: de mondige staatsburger tegenover de volgzame onderdaan. Poetin ziet zichzelf als de beschermer van de Russen waar ook ter wereld.
Hoofdstuk 2 Onwrikbare mongool - In Rusland draait de geschiedenis rondjes.
Met de 'mongool' uit de titel wordt Rusland zelf bedoeld. Smeets geeft een historisch overzicht van enkele cycli sinds 1917, allemaal rond de politieke leiding van die tijd. Achtereenvolgens: Lenin, Stalin, Chroestjov, Brezjnev, Andropov/Tsjernenko, Gorbatsjov, Jeltsin en Poetin.
Tijdlijn Russische leiders
Vladimir Lenin
Josef Stalin
Nikita Chroetsjov
Leonid Brezjnev
Yuri Andropov
Konstantin Tsjernenko
Michael Gorbatsjov
Boris Jeltsin, 1991-1999
Vladimir Poetin, sindsdien; met de 'tussenpaus' Medvedev.
Dmitri Medvedev, 2008-2012.
Smeets ziet weliswaar een afwisseling in de sterke en zwakke staat van Rusland, maar het lukt het land niet om uit de eigen cirkelgang los te breken. Er verandert eigenlijk niet echt iets, Rusland wordt niet Europees. Het is geen dynamisch, maar een statisch land. Alles blijft er bij het oude, vooral de trots op de eigen 'unieke' cultuur, tussen Europa en Azië in. Telkens wordt geprobeerd de vicieuze cirkel te doorbreken. Zo is 11 maart 1985 een sleuteldag geworden, toen Michael Gorbatsjov benoemd werd tot secretaris-generaal van de partij. Dat besluit leidde tot perestrojka en glasnost. De Europese deling leek te kunnen worden ontmanteld.
Hoofdstuk 3: Consumptiecommunisme - hoe de Sovjet-Unie aan zichzelf te gronde ging.
Na de dood van Stalin in 1953 begon de 'staatsonderhorige burger', de Homo Sovieticus, zich steeds meer te roeren.
Boek met die titel. Homo sovieticus is een sarcastische en kritische aanduiding voor een middelmatig conformistisch persoon in de Sovjet-Unie of Oostblok-land.
Term is gemunt door Zinoviev, auteur.
Op 25 februari 1956, richtte Nikita Chroesjtsjov een Geheime Toespraak tot het 20ste Congres van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Volgens een van zijn opvolgers, Michail Gorbatsjov, was die toespraak een schoolvoorbeeld van 'politieke moed'. Chroesjtsjov had getoond over de 'morele kracht' te beschikken om 'de stalinistische misdaden te onthullen'. Joshua Livestro schetst de verreikende gevolgen van deze toespraak die, behalve een moedige, ook een roekeloze daad was, die Chroesjtsjov uiteindelijk bijna met zijn leven moest bekopen.
Onder Brezjnev kregen de mensen het langzaamaan wat beter: Smeets noemt dat het 'consumptiecommunisme'. Het betekende vooruitgang, maar voor dissident gedrag was nog geen plaats.
Elke sociale mobiliteit werd ook geblokkeerd, en de economie stagneerde. Van belang was ook de wapenwedloop, die de Russen niet konden winnen, met hun al 15 jaar inzakkende economie. Gorbatsjov wilde een economische herstructurering, gepaard gaand met politiek democratisering.
De inval in Afghanistan in 1979 was een militair-economische katalysator bij de ondergang van de oude Sovjet-Unie. Niet zo erg als de Eerste Wereldoorlog was geweest voor het tsarenrijk. De keuze voor een Europese weg, in plaats van een autoritaire Aziatische weg, is volgens Smeets cruciaal geweest.
Glasnost - openheid - leidde tot een verlangen naar democratie. en nationalisme in de voormalige deelrepublieken van de Sovjet-Unie.
In 1990 kwam er voor het eerst een Russisch parlement, naast dat van de Sovjet-Unie. Gorbatsjov kreeg ook veel kritiek, vooral in Rusland. Jeltsin daarentegen was populair. Jeltsin wilde de Unie opheffen, Gorbatsjov wilde haar behouden.
Er wordt een coup gepleegd in augustus 1991 door de oude Sovjets, Jeltsin 'demonteert' die vakkundig. In datzelfde jaar verklaart Oekraïne zich onafhankelijk, en trekken de leiders van Rusland, Oekraïne, en Wit-Rusland de stekker uit de Sovjet-Unie.
Het Sovjet-volk bestaat niet meer. De rode vlag op het Kremlin wordt gestreken, de nieuwe machthebbers komen er 'de mooiste kamers uitzoeken.'
Hs. 4 Failliete Sovjetboedel - Een slecht begin is meer dan het halve werk.
Twee economieën en twee geldsystemen bestonden naast elkaar in de Sovjet-Unie: de socialistische Planeconomie, en de parallelle markteconomie, die niet draaide op roebels, maar op dollars en marken, en waar je veel vitamine-R nodig had (de R van Relaties). Het waren respectievelijk de witte en de grijze economie.
De erfenis van de Sovjet-Unie bleek hardnekkiger dan gedacht, met het vrijgeven van de prijzen (wat Jeltsin deed) kwam er geen verandering. De oorzaak daarvan lag onder andere in de straffe anti-alcoholcampagnes van Andropov en Gorbatsjov.
Anti-alcoholcampagne onder Andropov en Gorbatsjov.
Michail Gorbatsjov, de man met de wijnvlek, de man met de romantische ballades, de man die Rusland probeerde droog te leggen...? Gorbatsjov was dan misschien een man van vooruitgang, voor veel Russen was hij echter ook een stap terug. Hij was de leidende kracht achter de een strenge anti-alcoholcampagne halverwege de jaren ’80, met desastreuze gevolgen...
Daardoor daalden de belastingopbrengsten sterk, en nam het begrotingstekort erg toe. De onderwereld werd heer en meester in de illegale drankhandel. De schizofrenie die er al was in de Sovjet-Unie ging over op Rusland onder Jeltsin en Poetin.
Hs. 5 Nephervormingen - Goede bedoelingen en fatale fouten.
In 1993 is duidelijk dat de omwenteling naar sociale markteconomie en parlementaire democratie is doodgelopen. Er liggen sociaal-economische spanningen, machtspolitieke spanningen, ideologische en persoonlijke tegenstellingen ten grondslag aan de groeiende kloof tussen president en parlement. De zogenaamde 'shocktherapie' van vicepresident Gajdar heeft de tegenstelling tussen arm en rijk enorm vergroot.
Jegor Timoerovitsj Gajdar,1956-2009
Tijdens zijn regeringsperiode was hij voorstander van liberale economische hervormingen volgens het principe van de shock therapy. Zijn bekendste besluit was het afschaffen van prijscontroles door de staat, hetgeen onmiddellijk resulteerde in een gigantische verhoging van de prijzen (in 1992 bedroeg de inflatie meer dan 2500% en in 1993 850%) en wat neerkwam op de officiële opening van Rusland als een vrijemarkteconomie.
Kettingbrieffirma's en piramidefondsen doen goede zaken. Rusland is nog steeds een Relationele economie, in plaats van een rationele. Wie kans zich ziet te verrijken, gaat zijn gang. Poetin is één van die 'netwerkprofiteurs', voormalig KGB-agent. Met hem ontstond een klasse van brutale rijkaards die een gewapende strijd voerden om het voormalig staatsbezit.
Oktober van dat jaar. Jeltsin is bang voor revolutie als hij verkiezingen zou uitschrijven. Hij meent dat geweld uitkomst zal brengen. Daarom laat hij speciale eenheden het Witte Huis bestormen.
Krasnopresnenskaya vóór de aanval van Jeltsin
Erna. De constitutionele crisis van 1993 werd beslecht in het voordeel van Jeltsin, hij stuurde er zijn tanks van de Taman-divisie op af en liet het gebouw in brand steken. Dodental varieert tussen de 187 en 2000 (al naargelang wie het zegt: winnaar of verliezer.)
Door het buiten spel zetten van het parlement vormt hij Rusland om tot een presidentiële republiek. Zo wordt de machtsbasis voor het presidentschap van Poetin gelegd. Binnen drie maanden was de Russische Federatie een presidentiële Republiek, geregeerd door die ene man in het Kremlin die geen Charles de Gaulle bleek te zijn.
[Opmerking AdW over De Gaulle, geplukt van Wikipedia:
In eigen land was De Gaulles bewind nogal autoritair. Zijn aanhangers - de gaullisten - hadden meestal een ruime meerderheid in het parlement, mede dankzij een districtenstelsel dat De Gaulle had ontworpen om hem in de kaart te spelen en de politieke stabiliteit te creëren waaraan het tijdens de Vierde Republiek zo had ontbroken. Bovendien was de regering helemaal aan de president ondergeschikt. Het hebben van een eigen achterban in de vorm van een partij zag De Gaulle als een noodzakelijk kwaad; hij wilde eigenlijk boven de partijen staan, als een belangeloze scheidsrechter die het nationale belang vooropstelt. Hij maakte geen geheim van zijn minachting voor de 'zogenaamde partijen' met hun 'zogenaamde leiders'. Belangrijke beslissingen liet hij ondersteunen met een referendum, waarbij hij het Franse volk voor de keuze stelde: of het voorstel werd goedgekeurd, of hij trad af. Telkens kreeg hij een meerderheid achter zich. Op die manier kreeg hij ook een grondwetswijziging gedaan, zodat de president voortaan rechtstreeks verkozen zou worden. Dit gaf de president nog meer gezag, omdat hij toen geen vertrouwensvotum van het parlement meer nodig had. Bij de presidentsverkiezingen van 1965 kon De Gaulle zichzelf opvolgen voor een nieuwe ambtstermijn van zeven jaar. De linkse partijen beschuldigden hem ervan een dictatuur na te streven. Het bestuur onder De Gaulle voerde echter wel een aantal belangrijke hervormingen door die Frankrijk op heel wat gebieden moderniseerden, iets wat tijdens de zwakke Vierde Republiek niet mogelijk was geweest.]Volgens Smeets loopt er een rechte lijn van de oktobergebeurtenissen van 1993 naar het repressieve centralistische bewind van 2015. Dat is nog lang niet zo in 1993, maar Rusland versnippert in snel tempo tot een autoritaire anarchie waarin handige zakenlieden en politieke patroons de baas spelen.
Ook in regionaal opzicht kiest men allereerst voor zichzelf, als voorbeeld noemt Smeets burgemeester Loezjkov van Moskou.
Joeri Loezjkov, burgemeester Moskou, bouwde een halve parallelle staat op, met eigen banken, communicatielijnen, ordetroepen, tv-zenders en bouwbedrijven. Dit op naam van zijn vrouw, Jelena Batoerina. Ik heb geen foto van haar kunnen vinden.
Smeets gebruikt de term 'feodalisering', de KGB was daar al mee bezig voordat de Sovjet-Unie ter ziele ging. Vele miljarden worden weggesluisd naar buitenlandse bankrekeningen en belastingparadijzen. Een kleine groep ingewijden weet zich 'exhibitionistisch' te verrijken. Er komen schatrijke oligarchen.
In de zomer van 1998 stort het financiële kaartenhuis van staatsobligaties in en gaat Rusland failliet.
Steeds meer mensen raken onder de armoedegrens.
Hs. 6. Versailles-syndroom - Nooit verslagen, toch vernederd.
Het Versailles-syndroom herinnert aan het syndroom waaraan Duitsland leed na de Vrede van Versailles van 1918, waarbij Duitsland veel te zwaar moest boeten voor de schuld die het had aan de Eerste Wereldoorlog. Het riep alleen maar wraakgevoelens op bij Duitsland, die zich bijvoorbeeld al de herstelbetalingen niet eens konden veroorloven.
De politieke realiteit was ook, dat de nucleaire supermacht Rusland buiten spel stond in de jaren negentig toen een nieuwe wereldorde gevormd werd.
Rusland begreep heel goed, dat de Amerikaanse interventie in Joegoslavië in 1999 in feit tegen de Russische invloed in dat gebied was. In Russische ogen ontmantelt het Westen voetje voor voetje de Jalta-akkoorden uit 1945 waarin de invloedssferen in Europa waren afgesproken.
In 1997 mochten Polen, Tsjechië en Hongarije al lid worden van de NAVO, en binnen tien jaar waren ook de ex-Sovjetlanden Estland, Letland en Litouwen welkom. In 2008 stond een speciale status voor Oekraïne en Georgië al op de NAVO-agenda. Als dat door zou gaan, zou de Zwarte Zee bijna een NAVO-binnenzee worden.
Als voorwendsel voor de luchtaanvallen op dit land koos men de anti-terreuroperatie van een Servische speciale eenheid in het dorp Račak in het jaar 1999. Deze voorstellend als een massamoord op de Albanese bevolking, verkondigden de VS het begin van een “humanitaire interventie” en gingen over tot de meedogenloze vernietiging van de civiele en militaire infrastructuur van Joegoslavië, zonder dat hierover sprake was van een beslissing door de VN-veiligheidsraad. Met deze handelwijze heeft Washington in feite het volkerenrecht met voeten getreden, zegt de deskundige Vladimir Kosin van het Russische Instituut voor Strategische Studies.
Het Versailles-syndroom herinnert aan het syndroom waaraan Duitsland leed na de Vrede van Versailles van 1918, waarbij Duitsland veel te zwaar moest boeten voor de schuld die het had aan de Eerste Wereldoorlog. Het riep alleen maar wraakgevoelens op bij Duitsland, die zich bijvoorbeeld al de herstelbetalingen niet eens konden veroorloven.
De politieke realiteit was ook, dat de nucleaire supermacht Rusland buiten spel stond in de jaren negentig toen een nieuwe wereldorde gevormd werd.
Rusland begreep heel goed, dat de Amerikaanse interventie in Joegoslavië in 1999 in feit tegen de Russische invloed in dat gebied was. In Russische ogen ontmantelt het Westen voetje voor voetje de Jalta-akkoorden uit 1945 waarin de invloedssferen in Europa waren afgesproken.
In 1997 mochten Polen, Tsjechië en Hongarije al lid worden van de NAVO, en binnen tien jaar waren ook de ex-Sovjetlanden Estland, Letland en Litouwen welkom. In 2008 stond een speciale status voor Oekraïne en Georgië al op de NAVO-agenda. Als dat door zou gaan, zou de Zwarte Zee bijna een NAVO-binnenzee worden.
Zeer verhelderend kaartje.
ZIE VOOR DE ROL VAN AMERIKA IN JOEGOSLAVIË DEZE SITE. Onderstaand citaat is daar ook van afkomstig:
Tot het einde van de jaren-90 hebben de VS de leidende rol in de wereldpolitiek ingenomen. Destijds stond Washington voor een nieuwe taak, namelijk dit feit in het bewustzijn van de wereldgemeenschap te verankeren. Als instrument om deze overtuiging te bevestigen koos de Amerikaanse macht Joegoslavië.Als voorwendsel voor de luchtaanvallen op dit land koos men de anti-terreuroperatie van een Servische speciale eenheid in het dorp Račak in het jaar 1999. Deze voorstellend als een massamoord op de Albanese bevolking, verkondigden de VS het begin van een “humanitaire interventie” en gingen over tot de meedogenloze vernietiging van de civiele en militaire infrastructuur van Joegoslavië, zonder dat hierover sprake was van een beslissing door de VN-veiligheidsraad. Met deze handelwijze heeft Washington in feite het volkerenrecht met voeten getreden, zegt de deskundige Vladimir Kosin van het Russische Instituut voor Strategische Studies.
Volgens de Russen was er ook afgesproken, dat bij de hereniging van Duitsland alleen de voormalige DDR NAVO-lid zou worden.
George F. Kennan, Amerikaans doorgewinterd diplomaat. Waarschuwde al vroeg, dat uitbreiding van de NATO in oostelijke richting wel eens als bedreiging zou kunnen worden opgevat. Poetin was in 2014 bang, dat Sebastopol, een Russische marinebasis op de Krim wel eens een Navo-marinebasis zou kunnen worden. Voor hem reden om de Krim in te pikken.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie begonnen ook volkeren aan de rand van het oude imperium zich nationalistisch te manifesteren. Rusland voelt zich gedwongen enkele grensoorlogen te voeren, en zich te gedragen als de vroegere gendarme in de eigen voormalige invloedssfeer. De door Poetin gevoelde 'historische rechtvaardigheid' houdt in, dat Rusland ongeveer weer even groot moet worden als de Sovjet-Unie eens was.
De Sovjet-Unie bestond uit 15 republieken:
1. Armeense SSR2. Azerbeidzjaanse SSR
3. Wit-Russische SSR
4. Estische SSR
5. Georgische SSR
6. Kazachse SSR
7. Kirgizische SSR
8. Letse SSR
9. Litouwse SSR
10. Moldavische SSR
11. Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (RSFSR), met deelrepublieken (huidige naam):
Adygea (Adygië)
Altaj
Basjkirië (Basjkirostan)
Boerjatië
Chakassië
Dagestan
Ingoesjetië
Jakoetië
Kabardië-Balkarië
Kalmukkië
Karatsjaj-Tsjerkessië
Karelië
Komi
Mari
Mordovië
Noord-Ossetië-Alanië
Oedmoertië
Tatarije
Toeva
Tsjetsjenië
Tsjoevasjië
12. Tadzjiekse SSR
13. Turkmeense SSR
14. Oekraïense SSR
15. Oezbeekse SSR
Hs. 7 Kremlin-regime - Politbureau 2.0. De staat? Dat zijn wij!
Jeltsin treedt vrij onverwacht af in 1999, Poetin volgt hem op. Hij wint met overmacht de vervroegde presidentsverkiezingen en wordt glorieus herkozen in 2004. Hij wisselt van stoel met Medvedev omdat een volgende termijn wettelijk niet mogelijk was, en keert terug in 2012. Presenteert zich als alleenheerser die steunt op vaste clan van vertrouwelingen, gewoonlijk allemaal ex-KGB-ers. Frappant is dat de regeringspartij minder draagvlak heeft dan de communisten een kwarteeuw geleden.
Een ander verschil is de enorme rijkdom van de leiders, oneindig veel groter is die dan die van de apparatsjki van de CPdSU. Poetins rijkdom wordt geschat op vele miljarden. Rusland is onder hem een echte kleptocratie geworden.
Van de site Slim Beleggen.
Legendarische voorliefde voor dure horloges.
Vermogen geschat op vele miljarden. Nouveau Riche, 'nieuwe Rus'.
Bezittingen Medvedev, Trouw, maart 2017.
Hs. 8 Neofeodaal leenstelsel - Dijn blijft mijn. Misverstanden over privatisering.
De macht ligt dus niet bij de politici maar bij de oligarchen. Aan het begin van Poetins bewind zijn er zeven, in 2015 zijn daar nog twee van over. Het recept voor succes is: meebuigen met de macht, en: er vooral geen eigen politieke ambities op na houden. Ook geen relaties onderhouden met buitenlandse firma's.
Het staatskapitalisme heeft het staatssocialisme vervangen. Het is een vorm van patrimoniaal kapitalisme, of nog beter, een neofeodaal leenstelsel waarbij de oligarchen in luxe levende vazallen van de president zijn.
[AdW: betekenis feodaal: staatkundig begrip dat de bevolking afhankelijk is van een alles bezittende staat of elite.
Vazal: getrouwe van de koning.]
Hs. 9 Mythe over middenklasse - Bolwerk van nieuw conservatisme.
[AdW: Ik haal uit Wikipedia:
De burgerij, burgerdom of bourgeoisie is een sociale klasse van mensen in de middenklasse en bovenklasse die hun macht of status ontlenen aan hun vermogen, opleiding en werk, anders dan de aristocraten, die hun status in eerste plaats aan hun familieachtergrond ontlenen.De burgerij als klasse ontstond in het laatmiddeleeuwse Europa uit de bovenlaag van de stadsbevolking en doet vanaf de vroegmoderne tijd zijn economische, politieke en culturele invloed gelden. Ze geldt als drager van enkele grote ontwikkelingen in deze periode, die samengevat worden onder de noemers moderniteit, Verlichting en kapitalisme.]
Rusland is geen burgerlijk land, betoogt Smeets. Naar westerse opvattingen zou er zonder middenklasse geen democratie en sociale markteconomie kunnen zijn.
Die theorie over de middenklasse als onvermijdelijk zuurdesem voor een stabiele democratie gaat dus voor Rusland niet op.
Wat daar doorgaat voor middenklasse is de oude Sovjet-intelligentsia met intellectuele en elitaire pretenties en een nieuwe burgerij zonder veel extra bagage, niet bereid te vechten voor een rechtsstaat o.i.d., maar wel voor behoud van koopkracht. Dus conservatief op orthodoxe grondslag. Er is een afwenden van de politieke ideologie, men is van het 'hebben' en niet van het 'zijn'.
Hs. 10 Wroeging en wrok - Historiografie in een land zonder Historikerstreit.
[AdW: Ik haal uit Wikipedia:
De Historikerstreit is de polemiek die van 1986 tot 1988 werd gevoerd door Duitse intellectuelen over oorsprong en plaats in de geschiedenis van Holocaust en Nationaalsocialisme.
Gedenkteken voor de vermoorde Europese Joden (Berlijn)
De Historikerstreit was een fel debat dat internationaal sterk de aandacht trok. Het vond plaats enkele jaren nadat de conservatief-liberale regering van Helmut Kohl was aangetreden en het politieke klimaat in Europa een verschuiving naar rechts doormaakte. De aanleiding tot het debat was een artikel van de Duitse historicus Ernst Nolte over de kennelijke onmogelijkheid van de Duitse misdaden in de Tweede Wereldoorlog om te gaan behoren tot de geschiedenis. Nolte trok parallellen tussen Auschwitz en de Goelag-archipel en tastte daarmee in de ogen van zijn tegenstanders de uniciteit van Auschwitz aan. Het debat werd geopend door de socioloog en filosoof Jürgen Habermas die een aantal historici, onder wie Nolte, verweet dat ze de gruwelijke waarheid van nationaalsocialisme en Holocaust wilden bagatelliseren.
In de Historikerstreit werden niet de algemeen bekende feiten over Holocaust en Goelag-Archipel betwist, maar de historische en politieke waardering van die feiten; de algemeen bekende feiten werden door de debaters aanvaard.]
In de Historikerstreit werden niet de algemeen bekende feiten over Holocaust en Goelag-Archipel betwist, maar de historische en politieke waardering van die feiten; de algemeen bekende feiten werden door de debaters aanvaard.]
Dit hoofdstuk is gewijd aan de visies op het eigen Russische verleden. De Tweede Wereldoorlog is nog steeds de Grote Vaderlandse Oorlog, een historische bevrijdingsoorlog op het fascisme, maar het fenomeen fascisme is nog nooit diepgaand uitgewerkt. Nuanceringen zijn geheel afwezig, en dus zijn in Babi Jar Russische burgers om het leven gekomen en geen Joden.
Babi Jar in 2003. Voor de Joden die hier werden vermoord, is zelfs geen gedenkteken geplaatst. De Russen verdonkeremanen dat het om Joden ging. Het gaat vermoedelijk om 100.000 mensen. Kiev, Oekraïne.
Maar er verandert wel iets onder Poetin, want historici en de geschiedschrijving moeten volgens Poetin helpen meewerken aan de natievorming hier en nu. Afwijkingen of verschillende interpretaties zijn onwenselijk. De bekende one-liner in dit verband luidt: 'De Sovjet-Unie is een land met een onvoorspelbaar verleden.'
Na de verruiming in het denken onder de glasnost keerde het land onder Poetin terug tot de oude starre opvattingen. Bepaalde geëxecuteerde bolsjewieken van het eerste uur kregen nog wel eerherstel, maar over Stalin verder niets dan goeds. Ook werd nog Memorial werd opgericht, een historische vereniging met als doel ontsluiting van de archieven in het bijzonder over het stalinistische verleden. Zelfs het bestaan van het geheime protocol bij het Molotov-Ribbentrop pact uit 1939 werd erkend. Er leefde ook nieuwe hoop in de voormalige Sovjetrepublieken, waar het eigen nationale verleden voorheen werd geminacht. Het kwam tot een herwaardering van volkstaal en -cultuur. Het 'verblijven' in de Sovjet-Unie (van de voormalige Sovjetrepublieken dus) werd al gauw 'bezetting' genoemd, die in de Baltische landen tot 1991 geduurd had. Er kwamen bezettingsmusea en gedenktekens voor genocideslachtoffers en voor de slachtoffers van de golodomor, waaronder Oekraïne maar liefst drie maal geleden had.
Complicaties kwamen er in landen die enkele malen van regime waren gewisseld, daar werden eertijdse 'bevrijders' plotseling 'bezetters'. Fascisme werd patriottisme en collaboratie bleek verzet. , Een goed voorbeeld is de omstreden figuur Stepan Bandera, wiens gedachtenis sinds 2014 weer opdook in Kiev.
Na de verruiming in het denken onder de glasnost keerde het land onder Poetin terug tot de oude starre opvattingen. Bepaalde geëxecuteerde bolsjewieken van het eerste uur kregen nog wel eerherstel, maar over Stalin verder niets dan goeds. Ook werd nog Memorial werd opgericht, een historische vereniging met als doel ontsluiting van de archieven in het bijzonder over het stalinistische verleden. Zelfs het bestaan van het geheime protocol bij het Molotov-Ribbentrop pact uit 1939 werd erkend. Er leefde ook nieuwe hoop in de voormalige Sovjetrepublieken, waar het eigen nationale verleden voorheen werd geminacht. Het kwam tot een herwaardering van volkstaal en -cultuur. Het 'verblijven' in de Sovjet-Unie (van de voormalige Sovjetrepublieken dus) werd al gauw 'bezetting' genoemd, die in de Baltische landen tot 1991 geduurd had. Er kwamen bezettingsmusea en gedenktekens voor genocideslachtoffers en voor de slachtoffers van de golodomor, waaronder Oekraïne maar liefst drie maal geleden had.
Complicaties kwamen er in landen die enkele malen van regime waren gewisseld, daar werden eertijdse 'bevrijders' plotseling 'bezetters'. Fascisme werd patriottisme en collaboratie bleek verzet. , Een goed voorbeeld is de omstreden figuur Stepan Bandera, wiens gedachtenis sinds 2014 weer opdook in Kiev.
Stepan Bandera, 1909-1959. Uiterst omstreden figuur. Zijn beweging wordt verantwoordelijk gehouden voor de massamoord op etnische Polen in Wolynië. Na zijn vrijlating (uit Sachsenhausen) werd hij aanvoerder van het Oekraïens Opstandelingenleger, de OePA. De OePA leverde strijd tegen de nazi's, het Rode Leger, Russische partizanen en het ondergrondse Poolse leger. Gedurende een korte periode vormde de OePA met de nazi's een alliantie tegen de Russen. Tot in de vroege jaren vijftig bleef Bandera strijden tegen de Poolse communisten en de Sovjet-Unie.
Mars in Kiev, nationalisten, Bandera-aanhangers. 2016, bij 107e verjaardag Bandera.
In 2009 werd een staatscommissie geïnstalleerd die 'de vervalsing van de geschiedenis' moest tegengaan. Stalin werd geprezen als Bismarck, hij was een effectieve manager en een prima koelakkenverdelger. De Goelag werd nergens meer genoemd. Er is een grootse herwaardering van Stalin gaande.
Met de annexatie van De Krim werd volgens Poetin een misstap rechtgezet, namelijk het verscheiden van de Sovjet-Unie. Rusland kan zich maar het beste afkeren van Europa, aldus Poetin, en kiezen voor het isolement.
Zelfs de grote Oktoberrevolutie is geen glorieuze cesuur meer.
Hs. 11. Roesski Mir - Met de Russische wereld voorwaarts naar vroeger.
Met de annexatie van De Krim werd volgens Poetin een misstap rechtgezet, namelijk het verscheiden van de Sovjet-Unie. Rusland kan zich maar het beste afkeren van Europa, aldus Poetin, en kiezen voor het isolement.
Zelfs de grote Oktoberrevolutie is geen glorieuze cesuur meer.
Hs. 11. Roesski Mir - Met de Russische wereld voorwaarts naar vroeger.
Roesski Mir is de door Poetin opgerichte stichting waarin alles en iedereen kan worden ondergebracht die behoort tot de Russische wereld, of daartoe gerekend wil worden. Het Kremlin bepaalt of iets of iemand erbij hoort of niet. Poetins aspiraties op dit gebied jagen leiders van ex-satellietstaten de stuipen op het lijf, bijvoorbeeld die van Wit-Rusland en Kazachstan. Deze willen er helemaal niet bij horen. Moldavië en Georgië, Estland, Letland mogen helemaal geen aansluiting zoeken bij Europa.
Hs. 12 Unieke beschaving Samen met kerk en staat tegen westerse decadentie
Rusland is een monolithisch land geworden, dit betekent: een ongedifferentieerd geheel. In verband met de moderne cultuur: men geeft een geünificeerde boodschap. In de grond zijn allen het eens. .
Het hele land helt over naar de conservatieve kant.
Ook wat er nog resteert aan 'linksigs' denkt en doet hetzelfde als de Kremlinheersers. De kinderen van Lenin gebruiken de staatsmacht ook als bron voor private rijkdom. Stalin wordt verheerlijkt, want het volk is in de kern autoritair ingesteld. Rusland is uniek, zowel ten opzichte van Europa als ten opzichte van Azië.
De orthodoxe kerk is in ere hersteld. Zij heeft vele miljarden aan schadevergoedingen gekregen voor onteigende bezittingen, er zijn maar liefst 75.000 kerken gebouwd. Van de kerk valt geen kritiek te verwachten op de regering. Zij zijn bondgenoten.
Hs. 13. Leiderscultus De vozjd en de naam van het beestje.
Poetin is in zijn derde termijn als president, hij krijgt hemelse allures. Na de Krim-annexatie werd dat nog erger, hij is nu de unieke leider.
Tegenstanders van het bewind stierven tot nu toe buiten het zicht van de massa. De moord op Nemtsov gebeurde daarentegen op klaarlichte dag, voor het Kremlin, voor het oog van camera's
De nieuwe leiderscultus roept associaties op met leiderschap met een L, met peronisme, fascisme; met analogie met caudillo of duce. Het is het vozjdisme. Smeets ziet vooral parallellen met het Italië van 90- jaar geleden.
Hs. 14. Project Oekraïne - Zetdwang. Tussen Maidan-revolutie en Kremlin-interventie. (In het schaken, dammen en andere bordspellen is er sprake van zetdwang als de stelling op het bord zodanig is dat de speler die aan zet is, bij iedere mogelijke zet zijn positie zal verslechteren.)
Van Janoekovitsj was al lang bekend dat hij uitermate corrupt was, de oppositie had zich daar bij neergelegd. De presidentiële macht berustte bij de oligarchen en op de Russischtalige arbeiders in de Donbas (oostelijke mijnstreek). Er was een machtsevenwicht tussen de kolen- cokes- en staalindustrie van de Donbas en de hoogwaardige metaal- en wapenindustrie van de regio Dnepropetowsk-Zjaporozje. Met de komst van Janoekovitsj in 2010 raakte het evenwicht zoek, de Donets-clan ging overheersen. In Kiev voelde men zich gekoloniseerd.
In 2013 koos de pro-Russische Janoekovitsj toch voor het westen, door een associatieverdrag met de EU, omdat de oligarchen meenden hun belangen in Brussel veiliger te kunnen stellen.
Er kwam een onderhoud met Poetin in 2013 in Sotsji, en daar haalde Janoekovitsj een streep door het associatieverdrag. Het bewind over Oekraïne werd een familiebedrijf, alle leden ervan werden schatrijk. Brussel was van de baan. De oligarchische kornuiten stoorden zich aan die familie-opbouw, waarbij de president de buit niet meer met hen deelde.
18 en 19 februari 2014 vielen er een paar honderd doden op het Maidanplein. De ware toedracht is onduidelijk gebleven. Zat de Russische geheime dienst er misschien achter? Ook was er een geheimzinnige brand in het vakbondsgebouw in Odessa op 2 mei 2014, waarbij 40 pro-Russische activisten om het leven kwamen. Janoekovitsj begrijpt dat het einde van zijn tijd daar is en vlucht via de Krim naar Rusland. Twee weken later is de Krim heroverd door Rusland, en Poeting meldt dat Oekraïne als staat eigenlijk niet als een serieuze entiteit heeft bestaan. Zoiets had hij al eerder gezegd, in 2008, tegen George Bush.
Nog geen drie weken later wordt in de Donbas de 'volksrepubliek Donetsk' uitgeroepen en de kolenstad Loegansk volgt even later. Ook hier opvallend veel pro-Russische activisten.
Zegslieden melden Smeets dat er verschillende scenario's voor de terugkeer van Oekraïne naar Rusland hebben bestaan. Tijdens het bewind van Viktor Joetsjenko - aan de macht gekomen na de Oranjerevolutie - wist het Kremlin dat ze niet meer konden vertrouwen op de oude Sovjet-kaders in Oekraïne. Vanaf 2010, met Janoekovitsj werden alle functies ingenomen door pro-Russen. De president werd eigenlijk gegijzeld door het Kremlin, dat zo stiekem de macht in Kiev had overgenomen.
Hs. 15. Grote broer, kleine broer. Tussen orde en puinhoop. Hoe anders is Oekraïne?
Historische verschillen tussen Oekraïne en Rusland.
Oekraïne had veel meer een vrijere boerenstand, omdat het nooit door het tsarisme bezet is geweest. In Rusland daarentegen was veel meer sprake van horigheid.
1. De Kozakken probeerden onder hun leiders Chmelnitski en Mazepa een onafhankelijke staat te vormen.
2. Er was een nationale renaissance die o.a. leidde tot de kortstondige Oekraïense Volksrepubliek in 1917-1918; deze wilde juist niet met de bolsjewieken optrekken.
3. In het westen collaboreerden de Oekraïners met de nazi's tegen de communisten. Waren de nationalisten in deze gebieden nu anticommunisten, of fascisten, of russofoben??
Eind november 2013 leek het Maidanplein wel een Kozakkenvesting.
Oekraïne blijft net zo goed een voormalige communistische maatschappij die moeite heeft dat verleden af te leggen. De Sovjet-Unie leeft nog vooral in de provincies Donetsk en Loegansk. Daar stamt de bevolking grotendeels af van soms criminele Russische immigranten. Hun verleden is verbonden met de industrialisatie van dit gebied door Stalin. Voor hem was de Dnjepr de grensrivier tussen de Sovjet-Unie en Europa. De genoemde provincies waren bewust uitgekozen als ontwikkelingsgebied voor de zware industrie. Destijds waren het strafkampen, dat zijn het nu niet meer. Maar de economische macht is verschoven van oost naar west, wat men in de Donetz-regio liever niet wil weten. De mythe daar is dat het oosten het westen voedt. Patronage en cliëntelisme spannen daar de kroon, meer nog dan in het westen.
De burgersamenleving is in Oekraïne niet wezenlijk anders dan in Rusland, maar het probleem is hoe men de nieuwe staat vorm moet geven: centralistisch, zoals in Rusland, of wil men streven naar een democratische rechtsstaat?
Hs. 16. Slavisch dilemma - Angst in Moskou voor een beter Moskou.
Kiev zou de grootmacht-grandeur van Moskou missen volgens de meeste Russen. Toch ziet het Kremlin Kiev als een ideologische bedreiging, uit angst voor een aanslag op de eigen maatschappelijke orde.
Uiteindelijk gaat het om een sociaal-economische crisis, een conflict over de aard van de staat en de inrichting van de maatschappij in Oost-Europa.
Aan beide kanten domineert een ander mensbeeld. Het schisma gaat uiteindelijk over de keuze tussen: actief burgerschap of gelaten onderhorigheid. Tussen middenklasse en arbeidersklasse, tussen individualisme en paternalisme.
En om de vraag waar Europa begint en waar het eindigt. Is die Dnjepr nog steeds de grens, of niet?
Hs. 17. Fiasco's van het westen. - Foutenfestival van naïeve analyses en illusies.
Op het Maidanplein wemelde het van de westerse politici in de winter van 2014. Wat deden ze daar eigenlijk? Was er sprake van westerse inmenging?
Het verwijt aan het westen is dat er al in 2008 een NAVO-lidmaatschap is voorgespiegeld en een speciaal partnerschap.
Frits Bolkestein heeft daar veel kritiek op uitgeoefend, als voormalig EU-commissaris en dito VVD-leider. Hij heeft zich van meet af aan uitgesproken tegen een uitbreiding van de NAVO in oostelijke richting. Omdat Oekraïne van oudsher valt binnen de Russische invloedssfeer. Het westen heeft ook te weinig begrip getoond voor de Russische omsingelingsangst en de daaruit voortvloeiende claustrofobie van het Kremlin.
Of wilde het westen het Kremlin juist degraderen tot een regionale machten liet de EU zich zo voor het karretje spannen van de VS? Feit is dat de westerse mogendheden, vooral de VS actief zijn in de Oekraïne; zo ook het IMF.
In 1994 werd in het Boedapest-memorandum door Amerika, Engeland en Rusland beloofd dat zij de onafhankelijkheid en soevereiniteit van Oekraïne zouden eerbiedigen en zouden afzien van (dreiging met) geweld tegen de territoriale integriteit van het land. Inmiddels zijn alle beloftes gebroken. Polen, Tsjechië, en Hongarije traden in 1999 ondanks bezwaren van Rusland toch toe tot de NAVO. In 2008 werd de deur opengezet door de EU voor het Oostelijk Partnerschap naar Oekraïne en andere voormalige Sovjet-staten, als Moldavië, Wit-Rusland, Georgië, Armenië en Azerbeidjan. Rusland voelde zich niet zonder reden bedreigd. Het Kremlin ging de NAVO langzamerhand als potentiële vijand zien. Men kreeg ook genoeg van het telkens de les gelezen krijgen over democratie. Kort na de westelijke interventie in Kosovo begon in de Kaukasus een korte oorlog met Georgië, waarna dit land de rebellerende provincies Zuid-Ossetië en Abchazië kwijtraakte aan Rusland. Het Westen reageerde niet op de schending van de zogenaamde Helsinki-akkoorden.
In 2008 had Poetin al gewaarschuwd dat Rusland de Krim zou losscheuren, mocht Oekraïne ooit toetreden tot de NAVO. Europa was ziende blind, dreef als het ware op vredesdividend na de val van de Berlijns muur. Er is echter een ideologische tweespalt gebleven.
Hs. 18. Meer dan geld en gas - Kremlin, hoofdkwartier van de anti-Europa Internationale.
Bondskanselier Gerhard Schröder is Poetins belangrijkste 'vazal onder de vazallen'. Captains van grote multinationals komen graag bij Poetin, ze prijzen zijn inzichten. Poetin wil graag een beslissende invloed opbouwen uit angst buiten Europa te komen staan. Na Wenen 1815 en Jalta 1945 kon (Sovjet)-Rusland zich de rol aanmeten van 'bewaker' van het Europees machtsevenwicht, maar de EU heeft aan die evenwichtspolitiek een einde gemaakt. Heel lang dacht men in het Kremlin dat de NAVO de enige tegenspeler was, maar sinds de EU het Oostelijk Partnerschap heeft opgezet voor voormalige Sovjet-satellietstaten is men in het Kremlin wakker geworden en is er een nieuwe koude oorlog uitgebroken.. Oekraïne vormt daarbij de frontlinie in de hernieuwde slag om het Avondland (oude benaming voor het continent Europa.)
Hs. 19. Viktors wet. - Zoiets was er nooit en nu is het er weer.
Dit is een uitspraak van Viktor Tsjernomyrdin (1938-2010), die altijd op grappige wijze zeer ware uitspraken deed over de onveranderlijkheid van het bestuur in Rusland. En de vergeefsheid van hun ambities.
Etatisme (van Frans état, staat) of statisme is de opvatting dat een overheid de samenleving moet sturen in de door haar gewenste richting.
Drooglegging Rusland onder Gorbatsjov, 1985-1987. Het was een redelijk succesvolle campagne, die enkel en alleen mislukte door de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Opeens was er overal alcohol verkrijgbaar, zowel legaal als illegaal. Surrogaatalcohol, in Amerika bekend als Moonshine, kreeg langzaam maar zeker voet aan de grond (openlijk), en werd voor de gemiddelde Rus, die de normale alcohol niet kon betalen een prima alternatief. Deze zogenaamde samogon was echter levensgevaarlijk, aangezien de procentuele hoeveelheid alcohol per fles soms twee keer zo hoog lag (laat staan alle extra ‘ingrediënten’). Was samogon ook geen optie? Dan werd er gekozen voor parfum, aftershave, mondwater en af en toe zelfs een fles ruitenwisservloeistof... Met vaak een dodelijke afloop.
Nieuwe Rus (Russisch: новый русский, novy roesski) is een term die een stereotype karikatuur van de nieuwe rijke klasse van zakenmensen in het Rusland van na de Sovjet-Unie aanduidt. Volgens het stereotype hebben de Nieuwe Russen hun snelle rijkdom verkregen door het gebruik van semi-criminele methoden tijdens Ruslands chaotische omschakeling van een planeconomie naar een open-markt-economie in de jaren 90. De term is mogelijk afgeleid van het Franse nouveau riche ("nieuwe rijken"). De Nieuwe Russen figureren vaak in een hele generatie van Russische grappen.
Vanwege hun vaak slechts middelmatige opleiding en sociale achtergrond, worden Nieuwe Russen gezien als arrogante nouveau riche en opzichtige lieden, aandacht trekkende consumenten met een slechte smaak. Geld en statussymbolen, vooral juwelen en luxe-auto's, worden prominent tentoongespreid door de Nieuwe Russen. Begin jaren 90 behoorden ook onder andere mobiele telefoons en purperen zijden jassen tot de prominente kenmerken van het Nieuwe-Rus-stereotype. Een groot scala aan eliterestaurants en nachtclubs, die hun diensten leveren aan de Nieuw-Russische sociale kring (тусовка; toesovka; "samenkomen") is hierdoor onder andere in Moskou ontstaan.
De motivatie voor die Duitse aanval was: het uitroeien van het bolsjewisme, dat men zag als een samenzwering van de Joden; het onderwerpen, uitbuiten en getalsmatig decimeren van de door de nazi's als raciaal minderwaardig beschouwde Slavische bevolking; het innemen van de natuurlijke hulpbronnen en het scheppen van Lebensraum ten behoeve van kolonisatie door het vermeend superieure Germaanse ras.
Ze doen graag of ze een evenknie zijn van het Goethe-Instituut, of het Maison Descartes. Maar dat is niet zo: de superioriteit van de Russen moet superieur gesteld worden tegenover de westerse, individuele waarden.
Het Kremlin bepaalt wie er bij Rusland hoort. De staten die er niet bij willen horen, wordt de stuipen op het lijf gejaagd. Denk aan Wit-Rusland, Kazachstan e.a. Georgië, Estland en Letland kunnen zich niet veel veroorloven.
Monolithische staat: één geheel vormend.
Hs. 12 Unieke beschaving Samen met kerk en staat tegen westerse decadentie
Rusland is een monolithisch land geworden, dit betekent: een ongedifferentieerd geheel. In verband met de moderne cultuur: men geeft een geünificeerde boodschap. In de grond zijn allen het eens. .
Het hele land helt over naar de conservatieve kant.
Ook wat er nog resteert aan 'linksigs' denkt en doet hetzelfde als de Kremlinheersers. De kinderen van Lenin gebruiken de staatsmacht ook als bron voor private rijkdom. Stalin wordt verheerlijkt, want het volk is in de kern autoritair ingesteld. Rusland is uniek, zowel ten opzichte van Europa als ten opzichte van Azië.
De orthodoxe kerk is in ere hersteld. Zij heeft vele miljarden aan schadevergoedingen gekregen voor onteigende bezittingen, er zijn maar liefst 75.000 kerken gebouwd. Van de kerk valt geen kritiek te verwachten op de regering. Zij zijn bondgenoten.
Hs. 13. Leiderscultus De vozjd en de naam van het beestje.
Poetin is in zijn derde termijn als president, hij krijgt hemelse allures. Na de Krim-annexatie werd dat nog erger, hij is nu de unieke leider.
Tegenstanders van het bewind stierven tot nu toe buiten het zicht van de massa. De moord op Nemtsov gebeurde daarentegen op klaarlichte dag, voor het Kremlin, voor het oog van camera's
De nieuwe leiderscultus roept associaties op met leiderschap met een L, met peronisme, fascisme; met analogie met caudillo of duce. Het is het vozjdisme. Smeets ziet vooral parallellen met het Italië van 90- jaar geleden.
Hs. 14. Project Oekraïne - Zetdwang. Tussen Maidan-revolutie en Kremlin-interventie. (In het schaken, dammen en andere bordspellen is er sprake van zetdwang als de stelling op het bord zodanig is dat de speler die aan zet is, bij iedere mogelijke zet zijn positie zal verslechteren.)
Van Janoekovitsj was al lang bekend dat hij uitermate corrupt was, de oppositie had zich daar bij neergelegd. De presidentiële macht berustte bij de oligarchen en op de Russischtalige arbeiders in de Donbas (oostelijke mijnstreek). Er was een machtsevenwicht tussen de kolen- cokes- en staalindustrie van de Donbas en de hoogwaardige metaal- en wapenindustrie van de regio Dnepropetowsk-Zjaporozje. Met de komst van Janoekovitsj in 2010 raakte het evenwicht zoek, de Donets-clan ging overheersen. In Kiev voelde men zich gekoloniseerd.
In 2013 koos de pro-Russische Janoekovitsj toch voor het westen, door een associatieverdrag met de EU, omdat de oligarchen meenden hun belangen in Brussel veiliger te kunnen stellen.
Er kwam een onderhoud met Poetin in 2013 in Sotsji, en daar haalde Janoekovitsj een streep door het associatieverdrag. Het bewind over Oekraïne werd een familiebedrijf, alle leden ervan werden schatrijk. Brussel was van de baan. De oligarchische kornuiten stoorden zich aan die familie-opbouw, waarbij de president de buit niet meer met hen deelde.
18 en 19 februari 2014 vielen er een paar honderd doden op het Maidanplein. De ware toedracht is onduidelijk gebleven. Zat de Russische geheime dienst er misschien achter? Ook was er een geheimzinnige brand in het vakbondsgebouw in Odessa op 2 mei 2014, waarbij 40 pro-Russische activisten om het leven kwamen. Janoekovitsj begrijpt dat het einde van zijn tijd daar is en vlucht via de Krim naar Rusland. Twee weken later is de Krim heroverd door Rusland, en Poeting meldt dat Oekraïne als staat eigenlijk niet als een serieuze entiteit heeft bestaan. Zoiets had hij al eerder gezegd, in 2008, tegen George Bush.
Nog geen drie weken later wordt in de Donbas de 'volksrepubliek Donetsk' uitgeroepen en de kolenstad Loegansk volgt even later. Ook hier opvallend veel pro-Russische activisten.
Zegslieden melden Smeets dat er verschillende scenario's voor de terugkeer van Oekraïne naar Rusland hebben bestaan. Tijdens het bewind van Viktor Joetsjenko - aan de macht gekomen na de Oranjerevolutie - wist het Kremlin dat ze niet meer konden vertrouwen op de oude Sovjet-kaders in Oekraïne. Vanaf 2010, met Janoekovitsj werden alle functies ingenomen door pro-Russen. De president werd eigenlijk gegijzeld door het Kremlin, dat zo stiekem de macht in Kiev had overgenomen.
Hs. 15. Grote broer, kleine broer. Tussen orde en puinhoop. Hoe anders is Oekraïne?
Historische verschillen tussen Oekraïne en Rusland.
Oekraïne had veel meer een vrijere boerenstand, omdat het nooit door het tsarisme bezet is geweest. In Rusland daarentegen was veel meer sprake van horigheid.
1. De Kozakken probeerden onder hun leiders Chmelnitski en Mazepa een onafhankelijke staat te vormen.
2. Er was een nationale renaissance die o.a. leidde tot de kortstondige Oekraïense Volksrepubliek in 1917-1918; deze wilde juist niet met de bolsjewieken optrekken.
3. In het westen collaboreerden de Oekraïners met de nazi's tegen de communisten. Waren de nationalisten in deze gebieden nu anticommunisten, of fascisten, of russofoben??
Eind november 2013 leek het Maidanplein wel een Kozakkenvesting.
Oekraïne blijft net zo goed een voormalige communistische maatschappij die moeite heeft dat verleden af te leggen. De Sovjet-Unie leeft nog vooral in de provincies Donetsk en Loegansk. Daar stamt de bevolking grotendeels af van soms criminele Russische immigranten. Hun verleden is verbonden met de industrialisatie van dit gebied door Stalin. Voor hem was de Dnjepr de grensrivier tussen de Sovjet-Unie en Europa. De genoemde provincies waren bewust uitgekozen als ontwikkelingsgebied voor de zware industrie. Destijds waren het strafkampen, dat zijn het nu niet meer. Maar de economische macht is verschoven van oost naar west, wat men in de Donetz-regio liever niet wil weten. De mythe daar is dat het oosten het westen voedt. Patronage en cliëntelisme spannen daar de kroon, meer nog dan in het westen.
De burgersamenleving is in Oekraïne niet wezenlijk anders dan in Rusland, maar het probleem is hoe men de nieuwe staat vorm moet geven: centralistisch, zoals in Rusland, of wil men streven naar een democratische rechtsstaat?
Hs. 16. Slavisch dilemma - Angst in Moskou voor een beter Moskou.
Kiev zou de grootmacht-grandeur van Moskou missen volgens de meeste Russen. Toch ziet het Kremlin Kiev als een ideologische bedreiging, uit angst voor een aanslag op de eigen maatschappelijke orde.
Uiteindelijk gaat het om een sociaal-economische crisis, een conflict over de aard van de staat en de inrichting van de maatschappij in Oost-Europa.
Aan beide kanten domineert een ander mensbeeld. Het schisma gaat uiteindelijk over de keuze tussen: actief burgerschap of gelaten onderhorigheid. Tussen middenklasse en arbeidersklasse, tussen individualisme en paternalisme.
En om de vraag waar Europa begint en waar het eindigt. Is die Dnjepr nog steeds de grens, of niet?
Hs. 17. Fiasco's van het westen. - Foutenfestival van naïeve analyses en illusies.
Op het Maidanplein wemelde het van de westerse politici in de winter van 2014. Wat deden ze daar eigenlijk? Was er sprake van westerse inmenging?
Het verwijt aan het westen is dat er al in 2008 een NAVO-lidmaatschap is voorgespiegeld en een speciaal partnerschap.
Frits Bolkestein heeft daar veel kritiek op uitgeoefend, als voormalig EU-commissaris en dito VVD-leider. Hij heeft zich van meet af aan uitgesproken tegen een uitbreiding van de NAVO in oostelijke richting. Omdat Oekraïne van oudsher valt binnen de Russische invloedssfeer. Het westen heeft ook te weinig begrip getoond voor de Russische omsingelingsangst en de daaruit voortvloeiende claustrofobie van het Kremlin.
Of wilde het westen het Kremlin juist degraderen tot een regionale machten liet de EU zich zo voor het karretje spannen van de VS? Feit is dat de westerse mogendheden, vooral de VS actief zijn in de Oekraïne; zo ook het IMF.
In 1994 werd in het Boedapest-memorandum door Amerika, Engeland en Rusland beloofd dat zij de onafhankelijkheid en soevereiniteit van Oekraïne zouden eerbiedigen en zouden afzien van (dreiging met) geweld tegen de territoriale integriteit van het land. Inmiddels zijn alle beloftes gebroken. Polen, Tsjechië, en Hongarije traden in 1999 ondanks bezwaren van Rusland toch toe tot de NAVO. In 2008 werd de deur opengezet door de EU voor het Oostelijk Partnerschap naar Oekraïne en andere voormalige Sovjet-staten, als Moldavië, Wit-Rusland, Georgië, Armenië en Azerbeidjan. Rusland voelde zich niet zonder reden bedreigd. Het Kremlin ging de NAVO langzamerhand als potentiële vijand zien. Men kreeg ook genoeg van het telkens de les gelezen krijgen over democratie. Kort na de westelijke interventie in Kosovo begon in de Kaukasus een korte oorlog met Georgië, waarna dit land de rebellerende provincies Zuid-Ossetië en Abchazië kwijtraakte aan Rusland. Het Westen reageerde niet op de schending van de zogenaamde Helsinki-akkoorden.
In 2008 had Poetin al gewaarschuwd dat Rusland de Krim zou losscheuren, mocht Oekraïne ooit toetreden tot de NAVO. Europa was ziende blind, dreef als het ware op vredesdividend na de val van de Berlijns muur. Er is echter een ideologische tweespalt gebleven.
Hs. 18. Meer dan geld en gas - Kremlin, hoofdkwartier van de anti-Europa Internationale.
Bondskanselier Gerhard Schröder is Poetins belangrijkste 'vazal onder de vazallen'. Captains van grote multinationals komen graag bij Poetin, ze prijzen zijn inzichten. Poetin wil graag een beslissende invloed opbouwen uit angst buiten Europa te komen staan. Na Wenen 1815 en Jalta 1945 kon (Sovjet)-Rusland zich de rol aanmeten van 'bewaker' van het Europees machtsevenwicht, maar de EU heeft aan die evenwichtspolitiek een einde gemaakt. Heel lang dacht men in het Kremlin dat de NAVO de enige tegenspeler was, maar sinds de EU het Oostelijk Partnerschap heeft opgezet voor voormalige Sovjet-satellietstaten is men in het Kremlin wakker geworden en is er een nieuwe koude oorlog uitgebroken.. Oekraïne vormt daarbij de frontlinie in de hernieuwde slag om het Avondland (oude benaming voor het continent Europa.)
Hs. 19. Viktors wet. - Zoiets was er nooit en nu is het er weer.
Dit is een uitspraak van Viktor Tsjernomyrdin (1938-2010), die altijd op grappige wijze zeer ware uitspraken deed over de onveranderlijkheid van het bestuur in Rusland. En de vergeefsheid van hun ambities.
Viktor Tsjernomyrdin.
Smeets ziet Oekraïne voor de derde maal voor een existentiële wissel staan. De toekomst van het land is ongewis. Er zijn volgens hem drie scenario's, in alle gevallen is het zelfbeschikkingsrecht van het land beperkt. Een door Smeets geraadpleegde politicoloog voorspelt, dat Europa Oekraïne offert voor vrede op voorwaarden van Poetin. Het wordt een soort niemandsland, een bufferstaat tussen Europa en Rusland.
Alles draait om de vraag wat er gaat gebeuren als Poetin het Kremlin verlaat. Daar zijn dan weer twee varianten op mogelijk: of er komen nieuwe perspectieven; óf er verandert helemaal niks.
Voor dit moment is van belang of en hoe lang Rusland de oorlog in Oekraïne blijft steunen. Daarbij draait het om de materialistische vraag of het Kremlin andere afzetgebieden kan vinden, ter compensatie van de economische verliezen in Europa. Ook draait het om de ideologische vraag of men kiest voor mensenrechten en democratie.
Er wordt volop gepraat over het Russische uithoudingsvermogen. Als de economische crisis doorzet zou Rusland zelfs uiteen kunnen vallen.
Of de Roesski Mir méér is dan alleen een ideologisch praatje, moet nog blijken, Smeets heeft er weinig fiducie in. Er is geen bindend idee voor de toekomst, anders dan het krachtige verlangen het verleden in ere te herstellen.
Schrijver Hubert Smeets.
Aantekeningen bij de tekst.
Revolutie 1917: Sovjets vallen de tsaristische politie aan.
Herwaardering Stalin. Niets geen aandacht meer voor zijn wrede optreden.
Meer over Chroestjovs geheime toespraak: zie TROUW
Oorlog Rusland Afghanistan, 1979-1989 De foto hierboven is het hoofdkwartier van Rusland in Kabul, 1987.
De Inval Afghanistan ziet Smeets als een van de eerste katalysatoren bij de ondergang van de Sovjet-Unie
Alexander Solzjenitsyn meldde zich met een pleidooi voor een kleiner Russisch rijk, in een Slavische bond verbonden met Oekraïne, Wit-Rusland en Kazachstan.
(Essay Hoe we Rusland herbouwen, 1990.)
Nieuwe Rus (Russisch: новый русский, novy roesski) is een term die een stereotype karikatuur van de nieuwe rijke klasse van zakenmensen in het Rusland van na de Sovjet-Unie aanduidt. Volgens het stereotype hebben de Nieuwe Russen hun snelle rijkdom verkregen door het gebruik van semi-criminele methoden tijdens Ruslands chaotische omschakeling van een planeconomie naar een open-markt-economie in de jaren 90. De term is mogelijk afgeleid van het Franse nouveau riche ("nieuwe rijken"). De Nieuwe Russen figureren vaak in een hele generatie van Russische grappen.
Vanwege hun vaak slechts middelmatige opleiding en sociale achtergrond, worden Nieuwe Russen gezien als arrogante nouveau riche en opzichtige lieden, aandacht trekkende consumenten met een slechte smaak. Geld en statussymbolen, vooral juwelen en luxe-auto's, worden prominent tentoongespreid door de Nieuwe Russen. Begin jaren 90 behoorden ook onder andere mobiele telefoons en purperen zijden jassen tot de prominente kenmerken van het Nieuwe-Rus-stereotype. Een groot scala aan eliterestaurants en nachtclubs, die hun diensten leveren aan de Nieuw-Russische sociale kring (тусовка; toesovka; "samenkomen") is hierdoor onder andere in Moskou ontstaan.
Nieuwe Russin; vossenbont.
De term impliceert een contrast met de "oude Russen", het gewone volk dat niet economisch heeft geprofiteerd van de periode vanaf het einde van het communisme in Rusland.
Oude Russinnen
Embleem van de KGB
Opgevolgd door de FSB
Sovjetsoldaten bij de slag om stalingrad, 1942
Nazi's lopen stalingrad binnen.
De Grote Vaderlandse Oorlog, 1941-1945 is de benaming in de staten van de voormalige Sovjet-Unie voor de verdedigingsoorlog van de Sovjet-Unie tegen nazi-Duitsland en zijn bondgenoten, die de veroveringscampagne met de codenaam Operatie Barbarossa gelanceerd hadden.De motivatie voor die Duitse aanval was: het uitroeien van het bolsjewisme, dat men zag als een samenzwering van de Joden; het onderwerpen, uitbuiten en getalsmatig decimeren van de door de nazi's als raciaal minderwaardig beschouwde Slavische bevolking; het innemen van de natuurlijke hulpbronnen en het scheppen van Lebensraum ten behoeve van kolonisatie door het vermeend superieure Germaanse ras.
Molotov-Ribbentropf-pact, 1939.
Niet aanvals-verdrag, met als geheime clausule de onderlinge verdeling van de gebieden Polen, Litauwen, Letland Estland, Finland en Roemenië in gebieden met Duitse en Sovjet-invloedssferen.
The main point of this mission is to unite the people who consider themselves ethnic Russians under one political umbrella, to develop a ‘civilizational space’ based on the Russian Orthodox religion, Russian language and culture, and Russian historical memory. This concept is basically a counterbalance to the Western, Euro-Atlantic, democratic, liberal system of values.
Putin’s mention of this concept during his most public, most personal and most high-profile media event means that the construction of the “Russkiy mir” formula is complete and ready to be deployed. Russia is finally prepared to compete. But this is not going to be a market-like competition. This will be a Soviet-style planned competition, spearheaded by the powerful state and characterized by the use of force, coercion and intimidation. For Putin, this will be a rivalry to determine the superiority of Russian collective values, versus the Western individual ones.Ze doen graag of ze een evenknie zijn van het Goethe-Instituut, of het Maison Descartes. Maar dat is niet zo: de superioriteit van de Russen moet superieur gesteld worden tegenover de westerse, individuele waarden.
Het Kremlin bepaalt wie er bij Rusland hoort. De staten die er niet bij willen horen, wordt de stuipen op het lijf gejaagd. Denk aan Wit-Rusland, Kazachstan e.a. Georgië, Estland en Letland kunnen zich niet veel veroorloven.
Monolithische staat: één geheel vormend.
De Russische-orthdoze kerk is in ere hersteld. Ten tijde van Stalin werd zij zwaar vervolgd en vervloekt.
De periode begon met de Oktoberrevolutie van 1917, tijdens de communistische periode. Bij de revolutie werd niet alleen het wereldlijk bestuur omvergeworpen, maar werd ook de ene staatsideologie vervangen door een andere. Het atheïstisch communisme nam de plaats in van de Russisch-Orthodoxe staatskerk en de meeste overige godsdiensten. Vanaf toen werden de Russisch-Orthodoxe Kerk en overige kerken zwaar vervolgd door de bolsjewieken. Bisschoppen, priesters en gelovigen werden gevangengenomen en geëxecuteerd. Kloosters werden gesloten en ontelbare kerken werden onteigend en leeggeroofd voor staats- of privécollecties, vernield of ingericht als verenigingslokaal, bioscoop of pakhuis. De kerk behoorde toen tot de belangrijkste grootgrond- en onroerend goedbezitters van Rusland. Veel kerkschatten werden geconfisqueerd en in een aantal gevallen verkocht naar het buitenland.
Zondag 26 februari (2017) liepen duizenden mensen door het centrum van Moskou ter herdenking van de moord, twee jaar geleden, op de felle Poetin-criticus en liberale oppositiepoliticus Boris Nemtsov.
Boris Mentsov, 1959-2015, voor het Kremlin doodgeschoten.
Kaart Oekraïne. Donbass is de Russische naam voor het Donetsk-bekken; oostelijke mijnstreek. Kolen, - cokes- en staalindustrie.
Dnepropetrowsk-Zjaporozje regio: hoogwaardige metaal- en wapenindustrie
Oligarchje
Bouw ijsstadion voor Sotsji, Olympische Spelen 2014.
Rellen Maidanplein 2014, waarbij naar schatting zo'n honderd doden vielen, en honderden gewonden.
Voor het verschil tussen horizontale en verticale machtsstructuur: zie DEZE SITE. Kortweg is een horizontale machtsstructuur (ook wel platte structuur; veel functies op gelijkwaardig niveau, gesplitst in deeltaken) gericht op samenwerking, en een verticale (veel hiërarchische lagen) gericht op het verdeel- en heersprincipe.
Voor Poetin werkt alleen de verticale machtsstructuur.
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.
BeantwoordenVerwijderen