Jeroen, Jeroen - Petra en Peter Lataster, 2011.

Poster, Engelstalig.

Willem Jan Otten schrijft met regelmaat over films in de Trouw. Hij geeft zijn persoonlijke kijkersreactie, een analyse op een diep niveau. Door hem heb ik al verschillende films gezien die ik anders zeker over het hoofd gezien zou hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan Tarkovski's De jeugd van Ivan. 

Willem Jan Otten

Zelf zegt hij, dat hij de wereld ziet door de bemiddelaars die hij zelf in zijn leven gehad heeft, en die hem hebben leren zien. Als voorbeelden noemt hij zijn oma, die in de besneeuwde tuin een Japanse tuin zag. Sindsdien kan hij die tuin alleen nog maar zó zien. Precies datzelfde heb ik met Willem Jan Otten: hij leert mij dingen zien die ik zelf zo niet opgemerkt zou hebben - of alleen op een onbewust niveau.
Zo zegt hij van deze film Jeroen Jeroen dat de filmers Lataster 'gefascineerd zijn door ontferming'. Dat is prachtig gezegd! Ik leg het uit:
De film gaat over een vijftienjarige jongen, in mijn ogen 'knettergek' - al mag ik dat zo niet zeggen natuurlijk. Dus even netjes: behoorlijk verstandelijk gehandicapt. Hij kan nauwelijks praten, als hij wat zegt is het op één toon, alleen maar een paar woordjes, die hij steeds herhaalt. Of korte zinnen.

Afgesloten buitenspeelplaats voor Jeroen. Met trampoline; hier gooide hij de enorme bal over het hek. Hier kleedde hij zich ook uit.

Zijn moeder en zijn verzorger Kevin verstaan hem gelukkig wel. Jeroen is wat je een lastpak noemt, hij slaat voortdurend naar zijn verzorger, naar zijn moeder, naar de andere bewoners van het tehuis waar hij overdag verblijft. Hij doet voortdurend dingen die niet kunnen, smijt alles op de grond, gooit zijn bal over het hek zodat die in een boom blijft hangen, kleedt zich in een buitenruimte spiernaakt uit (mensen lopen daar langs, kinderen ook) en vertikt het om mee te werken. Behalve zijn handicap is hij ook nog eens aan het puberen. Maar dan die ontferming: dat is de beste manier om te omschrijven hoe zijn vaste verzorger Kevin en zijn moeder met hem omgaan. Ze worden nergens boos, blijven herhalen dat hij op moet houden, mee moet werken en ze stellen grenzen. Maar ze maken ook nog wel grapjes met hem, je ziet dat ze van hem houden.

Rechts Jeroens moeder.

We volgen deze jongen zonder enig commentaar, er wordt niet tot de kijker gesproken, we kijken alleen met de camera mee. (Volgens Otten heeft Lataster veel geleerd van Johan van der Keuken.) Eerst zien we Jeroen in het dagverblijf met die al genoemde ontzettend aardige en hard werkende, nog jonge verzorger Kevin. Die kan op een gegeven moment niet anders meer dan Jeroen opsluiten, waar hij zich weer uitkleedt en alles op de grond smijt.

We zien Jeroen aan het eind van de dag bij zijn moeder thuis. Ik als toeschouwer voel vooral getergdheid om alles wat hij doet. Maar tegelijkertijd bewondering én medelijden met de vrouw die dit zestien uur per dag moet doorstaan.
De film duurt 55 minuten, dan ben je 'blij' dat hij afgelopen is.

Otten haalt nog een stukje uit het gedicht van Vasalis aan, De idioot in het bad:

Met opgetrokken schouders, toegeknepen ogen, 
haast dravend en vaak hakend in de mat
lelijk en onbeholpen aan zusters arm gebogen
gaat elke week de idioot naar 't bad.

Om er meteen aan toe te voegen dat Jeroen niet lelijk is, hij is eerder 'een efebische schoonheid'. Efeben waren de 18 tot 20-jarigen militairen in Griekenland.

De 'efebische schoonheid'. 

De lichamelijkheid van Jeroen doet er ook nogal toe, omdat hij zich af en toe uitkleedt. Hij is graatmager, een 'gespierde spijker' , zegt Kevin. Je begrijpt ook dat hij pubert, niet alleen omdat zijn moeder dat zegt. het maakt deel uit van het probleem, het pesten, sarren (zo lijkt het althans).Dat overigens nergens een etiket op krijgt geplakt.

Verzorger Kevin van Dijk

Wat me aan het stuk van Otten nog ontroerde, was de beschrijving van de scene waarin Kevin een glas water drinkt. Hij weet het dan echt even niet meer met Jeroen, hij heeft alles geprobeerd. Het is of dat glas water eigenlijk zegt dat Kevin wanhopig is.

Petra en Peter Lataster hebben veel meer spraakmakende documentaires gemaakt. Onder andere de film De kinderen van Juf Kiet, waar ook Willem Jan Otten aan refereert. Ook een film over de dood van Peters ouders, Niet zonder jou, waarbij de camera nooit wegdraait, ook niet als het heel moeilijk wordt.

Peter Lataster en Petra Lataster-Czisch

Hier beiden aan het werk

De kinderen van Juf Kiet is van 2016.

Samenwerken aan een goed leven voor Jeroen. 

Deze korte film laat zien hoe het verder is gegaan met Jeroen. Drie en een half jaar na Jeroen, Jeroen wordt hij dag en nacht verzorgd in de instelling Amerpoort, en is hij veel rustiger geworden.