Boekomslag
Enkele van de personages:
Jimmy Münninghof en actrice ellen Vogel
Xeno Munninhoff en Tilly, 1924.
De 'Oude Heer, Johannes Münninghof; gehuwd met Erica von Schuhmacher
Wera Lemcke, eerste echtgenote van Frans; hun zoon Alexander (auteur) is geboren in 1944.
Johannes heeft een broer, Wim; die speelt een rol in het verzet.
Kurtitsch: neef Frans; hij is blijvend invalide geworden in de strijd in het leger van de SS.
Guus van Blaem: voormalig internaat-genoot Frans. Gehuwd met Mimousse; het is liefde op het eerste gezicht tussen haar en Frans.
Het boek bestaat uit drie delen:
I. De Herenkamer; hs. 1 t/m 22
II. Wera; hs. 23 t/m 35
III. De beschermengel; hs. 36 t/m 44
De Herenkamer. De titel slaat op een kamer in de villa in Voorburg, waar De Oude Heer van alles bekokstooft met hoge heren om het recht naar zijn hand te zetten.
1.Herinnering van de schrijver uit het jaar 1948: hij heeft een SS-helm op zolder gevonden. Opa is boos, maar dat deed niets af aan de onderlinge genegenheid tussen kleinzoon en opa. De kleine jongen was als Stamhouder erg belangrijk voor de Oude Heer.
2. Grootvader Joannes Munninghof was rijk geworden tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Oostzeegebied. Hij handelde onder andere in oorlogsspul. Trouwde met de Russische gravin Erica von Schuhmacher in 1919. Ze behoorden tot de bovenlaag van Letland. Ze kregen vier kinderen, Frans, Titty en de tweeling Xeno en Jimmy.
Frans, Titty, de tweeling Xeno en Jimmy; de latere grootmoeder 'Omi'
3. Grootvader was een beschermeling van de presidentskandidaat Ulmanis. Kon daardoor een enorm imperium opbouwen met een diversiteit aan ondernemingen, waaronder houthandelbedrijven.
Ulmanis, dictator Letland van 1936-1940
4. Grootmoeder Omi deed zeer geëmancipeerd, vertrok met regelmaat naar de Rivièra. De kinderen werden overgelaten aan een gouvernante. Ze leerden Duits, doorspekt met Russisch en Lets. Grootvader eiste dat de kinderen Nederlands leerden spreken en zond de kinderen Frans en Titty al voor hun twaalfde naar internaten in Nederland. Frans werd hier zeer eenzaam, was buitengesloten en werd gepest. Hij hunkerde naar het Baltische leven dat hij idealiseerde. Hij ging erg in Hitler geloven. Hij zou de Balten kunnen beschermen tegen de bolsjewieken, denkt Frans.
5. In 1935 werd bij Jimmy polio geconstateerd. Hij ging met Xeno naar Tsjechië voor genezing. Omi was daar aanvankelijk ook, maar die ging terug naar Opa toen bij hem keelkanker was geconstateerd. Met beide zieken ging het na de therapieën beter, Opa liet uit dankbaarheid een kerk bouwen in Riga. (!) Jimmy werd lid van een fascistische turnclub. Tweespalt tussen Jimmy en Opa om de nazi-denkbeelden, idem tussen Jimmy en Xeno.
Frans gaat naar een school in Maastricht. Hij raakt verliefd op Wera Lemcke, geboren uit Russische en Duits-Baltische ouders.
6. Het vlotte niet met Frans' schoolloopbaan. Hij stortte zich op een Russische identiteit, hij wilde niks met Nederland te maken hebben. Hij raakt onder de indruk van Hitlers radiotoespraken. Meldt zich aan bij een nazi-getinte gardeschool te Riga. Wera twijfelt of hij de ware is, maar belooft op hem te wachten. Opa is tegen de verhouding, Hij stuurt Frans naar een zakenvriend in Schotland, waar Frans John en Robert Kennedy ontmoet. Zijn Engels is te slecht om met hen te praten.
De jonge Kennedy's
7. Overhaast vertrek van de familie uit Letland, een dag voor de Duitse inval in Polen.Opa was op de hoogte van de inhoud van het geheime Molotov-Ribbentroppact, volgens welke Stalin de vrije hand zou krijgen in de Baltische gebieden.
Ondertekening Molotov-Ribbentroppact in 1939; Molotov tekent, Ribbentrop (minister buitenlandse zaken) staat achter hem. Zie Stalin op de achtergrond lachen.
Hij wist ook wanneer de Duitse inval zou plaats vinden. De familie vreesde zowel de bolsjewieken als de autochtone Letse bevolking, die bepaald niet vriendelijk zou zijn. De Oude Heer tracht te redden wat er te redden viel, maar zijn zakenimperium stortte in. Men ging wonen in de villa 'Vrij Letland' (Briva Latvija) in Voorburg. Joannes kwam ook in contact met de buitenlandse inlichtingendienst van Engeland.
Frans duikt onder en vervoegt zich zo snel mogelijk bij zijn Baltische vrienden die zich in het kader van de operatie Heim ins Reich verzamelden in Polen.
Postzegel 1935, Die Saar kehrt heim: passend in de nationaal-socialistische leus Heim ins Reich, die stelde dat etnische Duitsers in Duitsland thuishoorden..
Zijn vader laat hem oppakken en terugbrengen. Dan meldt Frans zich aan bij de SS, Pa legt zich daarbij neer.
Frans volgt een keiharde basistraining. Hij proeft de sfeer van saamhorigheid, met als motto 'Meine Ehre heisst Treu.'
Wervingsposter, met Meine Ehre heisst Treu.
Waffen-SS
10. Grootvader bouwt in korte tijd weer een goed lopende handel op. Werkt zowel samen met Geallieerden als met de Duisters, Het komt hem zo nu en dan goed van pas dat Frans aan het Oostfront vecht. Hij is o.m. op de hoogte van de geplande aanslag op Hitler. Anders dan zijn broer Wim speelt Joan geen rol in het verzet. De Gestapo nam hem een keer mee voor verhoor, maar Duitse vriendjes beschermden hem. Daar was een reden voor, namelijk de licentie die opa had voor de productie van een Zweedse gasgenerator. Die was van rijksbelang voor de Duitsers, gezien de stijgende brandstofschaarste.
Vrachtauto met houtgasgenerator. Door het verbranden van turf, hout et cetera werd gas gewonnen om op te rijden.
11. Veldtocht Frans tegen de Russen; hij werkte als tolk. Op eigen verzoek ging hij deelnemen aan de gevechtshandelingen. In de winter van 42-43 is hij in Georgië. Hij raakt twee keer gewond, krijgt het IJzeren Kruis.
IJzeren Kruis. Is al een oude Duitse onderscheiding voor betoonde moed.
Doordat hij Russisch sprak had hij meer contact met de Russen dan zijn kameraden. De Oekraïners stonden aanvankelijk aan Duitse kant, maar dat veranderde toen ze merkten hoe de Duitsers hen behandelden. In 1943 veranderde ook de houding tegenover krijgsgevangenen doordat de krijgskansen voor de Duitsers keerden. Frans wordt bijna geëxecuteerd, maar ontkomt door tussenkomst van een hooggeplaatste, die een huisvriend van moeders familie was.
12. 1942: huwelijk Frans en Wera te Hamburg. Wera werd geacht een baan te nemen bij de Deutsche Volksliste, als vrouw van een SS-er.
De Volksliste gaf een rangorde aan van 'nieuwe Duitsers', naar belangrijkheid.
Ze zagen elkaar pas weer toen Frans in 1943 gewond raakte. In die tijd raakte Wera zwanger van Alexander. Meevechten is geen optie meer, de Duitsers verliezen, wraakneming op de bolsjewieken is verder uitgesloten. Hij wil uit dienst treden van de SS. Begin 1944 raakt hij weer gewond. In Posen wordt dat jaar ook Alexander geboren.
13-14. Frans meldt zich niet bij het Russisch bevrijdingsleger (tegen de bolsjewieken) maar deserteert en duikt onder. Hij sluit vriendschap met neef Kurtitsch, ook SS-er, die in de strijd blijvend invalide is geworden. Hier rijpt het inzicht dat het waanzin is Hitler te blijven volgen.
Grootvader wil Alexander en zijn moeder naar Nederland halen. Engeland roept zijn hulp in om een belangrijk persoon naar Engeland te laten komen. Dat doet hij, via een reis naar Zweden. Xeno haalt moeder en kind per Chrysler op en brengt ze naar Voorburg. Grootvader is niet gesteld op Wera. De familie heeft totaal geen last van de Hongerwinter, dank zij welvoorziene keldervoorraden.
Illustratie van de Hongerwinter. Die gaat volledig voorbij aan de familie.
Frans en Kurtitsch vertrokken naar het westen toen de Russen naderden. Begin 1945 zijn zij in Voorburg. Ontvangst door vader is ijzig, Wera vindt de juiste toon niet om haar man te troosten na zijn traumatische ervaringen.
15-16. Opa blijft eisen dat Frans vernederlandst. SS-verleden moet weggepoetst worden. Frans verlaat Voorburg, en gaat naar Oss, waar hij zijn hart uitstort bij de moeder van een SS-vriend. Wera blijft, ondanks de vijandigheid, wonen in de villa te Voorburg. Probeert te vernederlandsen. De afwezigheid van haar man valt haar zwaar, ze heeft affaires met verschillende mannen.
Frans gaat naar Kurtitsch in Brussel. Deze probeert hem mee te krijgen in het opzetten van ontsnappingsroutes voor SS-ers naar Zuid-Amerika.
Er gaan verhalen dat zelfs U-Boote Argentinië bereikten, met oud-SS-ers en met waardevolle spullen aan boord.
Grote aantallen SS-ers, waaronder ook enkele kopstukken verdwenen naar Zuid-Amerika. Een heel bekende was Joseph Eichmann.
De zogenaamde Rattenlijn was een ontsnappingsroute naar Zuid-Amerika die liep via Genua.
Frans weigert zijn medewerking daaraan en vertrekt. Hij belt aan bij Guus van Blaem, een voormalig internaat-genoot. Zijn vrouw Mimousse doet open, Het is liefde op het eerste gezicht tussen haar en Frans.
17. Boekje open over de familie van Blaem: vader rokkenjager, notaris met financiële malversaties, Guus een oplichter die zich bezig hield met wapenhandel, mensensmokkel en verdovende middelen. Frans breekt met zijn verleden met Wera en Alex, gaat samenwonen met Mimousse. Hij gaat ook in de wapenhandel.
Tegenwoordig is de illegale wapenhandel vaak digitaal.
In 1946 wordt Frans gevangen genomen vanwege toetreding vreemde krijgsdienst. Xeno wordt opgeleid tot opvolger van de Oude Heer.18-21. De gevangenzetting van Frans was niet gunstig voor de zaken van Pa; die huurde Pierre Sweerts in, een niet zo fris figuur die bijtijds over was gestapt van de SS naar de Engelse inlichtingendienst.
Pierre Sweerts; geen lekkere jongen, getuige het artikel onder de link met zijn naam.
Sweerts probeerde Frans te bewegen naar Zuid-Amerika te gaan. Toen hij uit de gevangenis mocht, ontsnapte hij met Mimousse naar het kasteel van haar grootouders te België, Ridderborn. Korte tijd later zat Frans weer in de Scheveningse gevangenis. Sweerts werd aan de kant gezet, grootvader overlegde met Nederlandse hotemetoten, onder anderen Meester Zaaijer. Van strafvervolging werd afgezien omdat Frans 'innerlijk eerder Let dan Nederlander was,' en 'de daden had bedreven als Let.'
22. In 1948 wordt de scheiding tussen Wera en Frans uitgesproken. Frans gaat met Mimousse wonen op een woonboot in Den Haag. Krijgt administratief baantje op een olieraffinaderij van grootvader. Er komt niets terecht van zijn vertrek naar Zuid-Amerika. Krijgt in 1949 zijn paspoort terug.
Guus van Blaem maakt zowel Titty als Wera het hof. Titty raakt zwanger van hem. Guus is niet mer welkom bij Opa, Wera mag nog wel blijven.
Deel 2, Wera
23. Voogdijschap over Alexander was toegewezen aan Wera, maar Opa vecht dat aan. Hij kwam nu wel in het laatste stadium van zijn ziekte, keelkanker. Toen Frans en Mimousse in 1949 trouwden, startte hij een gerechtelijke procedure om Wera de voogdij te ontnemen. Het argument was dat zij te weinig inkomsten had voor een deugdelijke opvoeding. Ook dat verzoek werd afgewezen. Toen ging Opa kleiner wonen, waardoor er geen plaats meer was voor Wera en Alexander. Ze vond een nieuwe huisvesting plus wat inkomsten in een pension, als huishoudster. Door een gast aldaar aangespoord vroeg ze alimentatie aan. Die kreeg ze, maar die werd opzettelijk laag gehouden door haar ex en de Oude Heer..
24. Moeder en zoon verblijven op een zolderkamer, afgescheiden door een waslijn met lakens. Wera krijgt een verkeersongeval en heeft maandenlang geen inkomsten omdat ze niet meer kan werken. Alleen Guus, die bij Titty inmiddels twee kinderen heeft, zoekt haar nog wel eens op. Dat resulteert in de geboorte van een dochtertje in 1951, Wera wordt nu aangeklaagd wegens zedeloos gedrag. Frans krijgt nu wél het toezicht. Maar Wera smeert hem stiekem met Alexander naar Palenburg, waar Wera's moeder woont.
25-26. Alex, dan 7, maakt in het Duitse Palenberg kennis met de 11-jarige Hans, zoon van een notaris, die in dienst van de Waffen-SS in de oorlog gruwelijk mismaakt is geraakt. Hij slijt zijn dagen als een soort monster in een rolstoel. Het jongensspel van de twee met soldaatjes en een tank wordt door Hans erg fanatiek gespeeld.
Alex heeft een speelgoedtank
En beiden hebben tinnen soldaatjes.
Er komt ruzie, maar Wera's moeder en Wera zelf weten dat te smoren. Alexander gaat spelen bij het vriendje thuis en ontmoet die enge oorlogsinvalide. Het is het eerste vriendje in het leven van Alexander.
Na 3 maanden komt grootvader langs met de mededeling dat Alexander nog steeds terug moet volgens de rechterlijke uitspraak.
27-30 Enige tijd later wordt Alex misleid, en vervolgens verdoofd met chloroform en ontvoerd. Hij wordt verder weer in Nederland opgevoed door Mimousse en Frans, Mimousse is een goede moeder, in die zin dat ze een opvoedings-project van Alex maakt. Alex leeft in redelijke welstand, heel wat anders dan in Papenburg. Hij legt zich bij de omstandigheden neer. Hij beseft wel dat hij iemand is met geheimen. Zijn familie is heel anders dan de families om hem heen, hij nodigt dan ook liever geen vriendjes uit bij hem thuis Frans gebruikt zijn zoon jarenlang als klankbord om zijn oorlogsverhalen tegen op te hangen. Totdat Alex zich daaraan onttrekt. Verder had Frans nauwelijks belangstelling voor zijn zoon. Alex hoort nooit meer wat van Wera.
31. Begin 1954 dood grootvader.
Er ontstaan ruzies onder nabestaanden over de erfenis.Guus scheidde van Titty toen er voor hem niets te halen bleek. Ze hadden vijf kinderen. (!) De laatste woorden van grootvader 'Denk aan Zwitserland' gaven het sein tot fanatieke zoektochten bij banken in dat land, Dat liep op niets uit. De bedrijven werden verdeeld over de kinderen. Titty en Jimmy gingen leven van de opbrengsten, Xeno bracht de verf en vernis-fabriek tot verdere bloei. Zie over zijn werk bij de totstandkoming van vele fusies van verffafrieken Monumentaal aan de Zaan.
Sigma, Zaandam.
32-33. Zo succesvol als Xeno was, zo'n mislukking werd Frans. Hij liet zich inpakken door allerlei charlatans omdat hij veel te naïef was. Hij bleef een beetje geloven in de soldatentrouw van de oorlog, maar dat was in het zakenleven gewoon onzin.
Zo liet hij zich ook alweer inpakken door een Duitser, aan wie hij het hele financiële beheer overliet. Xeno hielp hem uit de brand toen dit spaak liep. Hij nam de dagelijkse leiding over, en Frans kreeg een maandsalaris waarvoor hij niet veel hoefde te doen.
Hij ging sjoemelen in Duitsland: rose diesel van zijn kleur ontdoen om zodoende als landbouwdiesel de accijns te kunnen ontlopen.
Die rose (sinds kort heette dat rode) diesel verdween pas in 2013. Hier een pomp die werd afgesloten.
Koopt een boerderij in Brabant, Netersel. Alexander trok in bij Omi.
Neterselsche Heide
34-35 In 1963 eindexamen gymnasium van Alexander, hij schrijft een brief aan Wera, waarin hij de balans van de laatste twaalf jaar van zijn leven opmaakt. Vader en Mimousse hebben altijd weinig belangstelling voor hem gehad. Alex krijgt geen antwoord.
In 1969 wil Alex trouwen, maar voor zijn huwelijk heeft hij toestemming van zijn ouders nodig. Die krijgt hij schriftelijk van Pa. Hij zoekt zijn moeder op samen met zijn verloofde in Würzburg. Wera is verpauperd en berustend, getrouwd met dikzak. Ze heeft een dochtertje van 4. Belooft contact te houden, maar laat weer 15 jaar lang niets van zich horen.
Deel 3. De beschermengel.
Frans krijgt in dit hoofdstuk de rol van beschermengel.
(Ik had me die Frans iets anders voorgesteld.... :-)
En zijn beschermeling trouwens ook.)
36-38. Bij een Kameradentreffen in 1951 ontmoette Frans Karl Reinhard weer, die kende hij van de strijd aan het Oostfront. Karl was getrouwd met de sensuele Claudia. Frans valt voor haar charmes, er ontstaat een ménage à trois, waaruit dochtertje Andrea wordt geboren. Zeer waarschijnlijk is het Frans' kind. Hij heeft steeds smoesjes tegenover Mimousse om naar Limburg an der Lahn te reizen, waar Karl een timmerbedrijfje heeft.
Ik ken het mooie Limburg an der Lahn. Ziehier de Lahn, met oude brug, en op de achtergrond de Dom.
De Dom
Een pittoresk stadje, zie onder en boven.
Vanaf 1961 moest Frans zich schuilhouden voor de Duitse justitie. Karl probeert een einde te maken aan de driehoeksverhouding, en doet dat met geweld. Claudia verlaat hem, Karl blijft achter met Andrea. Die heeft goed door dat hij niet haar echte vader is. Ze herinnert zich dat ooit Frans zichzelf aan haar heeft gepresenteerd als haar beschermengel.
Frans kan redelijk rondkomen met het inkomen dat hij heeft uit twee benzinestations. Hij ontmoet Karl weer na de verjaring van zijn vonnis in 1976. Frans is het huis uitgezet door Mimousse, die er genoeg van had dat haar man zo achter de erfenis van haar moeder aanzat. Hij had al lang bewezen dat hij geld er doorheen joeg met nogal stomme projecten.
39-42.
Karl vertelt Frans dat het slecht gaat met dochter Andrea en haar dochtertje van vijf. Ze leeft in een Keuls kraakpand met haveloze hippies.
Deze drie foto's moeten een indruk geven van het rijke krakersbestaan.
39-42. Karl vertelt dat het niet goed gaat met Andrea, Frans voelt het als zijn soldaten-eer én als zijn belofte van beschermengel te na, om voor Andrea te gaan zorgen. Kort nadat Karl zich van deze last heeft bevrijd pleegt hij zelfmoord.
Andrea blijkt óók een molensteen om Frans' nek: ze heeft al een leven vol problemen achter de rug, liegt, manipuleert, en weet Frans op alle mogelijke manieren geld afhandig te maken. Ze blijft een promiscue leven vol drugsgebruik leiden.
Het escaleert als Andrea naar Londen verhuist en daar boven op alles wat ze al gevraagd heeft van Frans nog geld wil om een woning te financieren. In 1983 barst eindelijk de bom, ze maakt Frans uit voor SS-er, en voor de moordenaar van haar vader.
Al het geld dat Frans aan haar weggegeven heeft komt uit de erfenis van de moeder van Mimousse.
43-44.
In 1984 neemt Wera contact op met Alexander. Haar levensomstandigheden zijn verbeterd, de dikke echtgenoot is weg, haar dochtertje Tamara is getrouwd met een rijke zakenman. Die heeft een huis gekocht voor de moeder (=Tamara) van zijn kind, waar ook Wera bij kon intrekken.
Frans stierf in 1990, als alcoholist. Alexander hoort, dat zelfs geld dat zijn stiefmoeder Mimousse bestemd had voor Alexanders zoon Michiel, door chantage in Frans' bezit is gekomen.
Wera stierf in 1999, het contact tussen haar en Alex normaliseerde na 1985.
De moeder van Mimousse was de Belgische baronesse Emilie de Heusch de la Zangrye. Dit was hun landgoed, Ridderborn, diep verscholen in de bosrijke heuvelen van Belgisch Limburg.
Het enthousiaste verhaal van Maarten 't Hart over dit boek. 2.12 minuten.
Dit is een 'teaser' voor een documentaire over Munninghoff. Gemaakt door Ger Poppelaars, die op dit moment de documentaire nog niet heeft uitgebracht. Ik vermoed dat dat binnenkort wel komt. De teaser duurt iets meer dan 4 minuten, en geeft leuke foto's uit deze geschiedenis.
Auteur Alexander Munninghoff.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten