Studiebol: King of Devil's Island, Marius Holst, 2010.

Poster; Noorse titel: Kongen av Bastoy

Prachtige film over het eiland Bastoy, in de fjord bij Oslo, Noorwegen, waar jongens in een verbeteringsgesticht zaten opgesloten; naar een historische werkelijkheid, van 1915 tot 1954. Waarvoor de kinderen daarheen moesten varieerde: ze hadden geen gepikt uit de kerk, tot een moord gepleegd, en alles daartussenin. De tucht was wreed, misdadig.

Niet praten onder het eten.

Een heilige boon tot en met, directeur Hakron, gespeeld door Stellar Skarsgard

De directeur eigende zich het geld toe dat voor verbeteringen nodig was, een van de 'huisvaders' vergreep zich aan de zwakste jongens.

Zo komt Erling binnen; Benjamin Helstad

Hij wordt meteen geknipt en in bad gestopt.

Hoofdpersoon en aanstichter van alles is de 18-jarige Erling, C19 - zodra ze op het eiland zitten zijn de jongens gereduceerd tot nummers; ze dragen dan ook allemaal dezelfde kleding.

Zo verschijnt hij voor de troep, met een bak met ook blauw kleding.

Onder het mom van 'verbeteren' moeten de jongens zware arbeid verrichten, soms nutteloos, zoals het verplaatsen van stapels stenen.

De directeur is de kapitein van het schip; hetzelfde beeld als wat Erling gebruikt in zijn verhaal van de walvis.

Ook eenzame opsluiting volgde, als dat volgens de huisvaders en de directeur nodig was; en soms half rantsoen, of extra zware arbeid in de kou met te weinig kleren aan. Het halve rantsoen bestaat uit vissenkoppen en - graten.
Erling is meteen bij binnenkomst van plan te gaan ontsnappen. Hij vindt een maatje in die andere gevangene, C1, Olav, die op het punt staat vrijgelaten te worden als Erling binnenkomt.

Olav, oftewel C1

Olav voegt zich maar het liefst naar het regime, omdat hij anders nog langer vast moet zitten. Erling is goudeerlijk (maar 'bonkig', zoals ik ergens zo mooi las) en vindt dat ook Olav de waarheid moet zeggen. Bijvoorbeeld dat hij weet dat huisouder Brathen een jongetje in het washok misbruikt. Olav meldt dit, maar wordt als boodschapper gestraft.

Confronatatie Erling en Brathen; Erling laat zich niet zeggen dat hij stinkt, 'ruik ik nou brandewijn?' zegt hij als Brathen aan hem snuffelt.

Brathen vertrekt zogenaamd, maar keert terug als enig getuige Olav van het eiland gaat vertrekken.

Terugkeer Brathen

Uit wanhoop pleegt dat jongetje, Ivar, zelfmoord. Olav en Erling worden in de isoleercel geplaatst (cel is hier een eufemisme, ze liggen in een sort tralie-doos, afschuwelijk).

Aangrijpende scene

Snel daarna escaleert de hele situatie. Alles jongens sluiten zich aaneen, er volgt een opstand.

Opstand, in werkelijkheid 20 mei 1915.

Brathen wordt neergeslagen met een schop, daarna steeds opgehangen en weer neergehaald. Bijna wordt hij in brand gestoken samen met de schuur. Erling redt hem. Ook laat hij de directeur ontkomen.

Een hele groep jongens vlucht de bossen in.

Dit voorste jongetje wordt later bij kop en kont gepakt door een van de soldaten.

Net als Olav en Erling met nog enkele anderen denken te kunnen ontsnappen met een sloep, komt er een gigantisch groot schip aangevaren, met allemaal soldaten die een klopjacht houden op het eiland.

De redding lijkt nabij; maar even later doemt dat enorme schip op.

Er vallen doden en gewonden, het huis staat in brand.

Olav en Erling, ontkomen, al is C1 ernstig gewond aan zijn been. Ze lopen over de bevroren fjord. Maar het ijs kraakt, Olav C1 kan nog net ontkomen naar land, C19 Erling zakt door het ijs. Het is een aandoenlijke scene, als de jongens zich aan elkaar vastklampen en de een probeert de ander uit het wak te trekken. Dat mislukt, we zien Erling verdrinken voor de ontstelde ogen van Olav.
Het slot laat Olav zien na een paar jaar, als hij op een schip weer langs het eiland vaart.
Bijzonder zijn de beelden van de walvis, en de voice-over van Erling, die vertelt dat hij een walvis heeft geharpoeneerd, die een dag over zijn sterven deed. Erling is analfabeet, Olav helpt hem dat verhaal te schrijven in brieven. Erling doet het voorkomen dat het brieven aan zijn geliefde zijn. Aan het eind bekent hij dat het brieven aan zijn zus waren.

Geharpoeneerde walvis, beeld is niet uit de film.

Roger Ebert vindt het een mooie film maar vindt ook dat dit thema al een aantal malen gedaan is. Ik ben het er niet mee eens, ik vind het een historisch nieuw gegeven. Met die beelden van de walvis (een vleugje Moby Dick, schreef de VPRO-gids) wordt het poëtisch. Alles beelden van het eiland en het tuchthuis geven trouwens een indrukwekkend sfeerbeeld.

Regisseur Marius Holst.

Holst met Stellan Skarsgard.

Zeer vermeldenswaard is nog te vertellen hoe het verder ging met het eiland:

Niet meteen na de opstand van de jongens stopte het verbeteringsgesticht. Dit hield het nog uit tot de vijftiger jaren. Toen werd het gesloten.

Tegenwoordig is het een gevangenis, een ecologische. De gevangenen wonen er in houten huisjes, ze kunnen er onder andere tennissen. Ik begreep dat ze een prijs voor 'de beste gevangenis' gekregen hebben. Het is haast een vakantie-oord.