Dzjamilja: een Kirgiezisch verhaal, Tsjingiz Ajtmatov, 1958 (vertaling 1990)

Mijn uitgave.

Een boekje van slechts 70 kleine bladzijden, inclusief voorwoord van de auteur. Ik werd er door Klaas op gewezen, het zou het meest vertaalde boek zijn in de literatuurgeschiedenis, in zo-en-zoveel talen.
Huh!? Ajtmatov? Ken ik die? En zo dikwijls omgezet naar andere talen...? Daar moet ik meer van weten.

Hier heeft het boekje zelfs een nieuwe ondertitel gekregen. 

Ajtmatov... De naam roept die andere naam op, Achmatova, Anna; dichteres. Haar heb ik nog altijd op mijn verlanglijstje staan. Maar dat is toch echt een ander.

Boven en onder Anna Achmatova 1889-1966

Portret van Achmatova, door Nathan Altman

Maar kijk eens, hoe mooi, Achmatova:

De herinnering gaat al verbleken

En je levenslot boeit me maar flauw

Maar mijn ziel draagt nog altijd het teken

Van die ene ontmoeting met jou.

En ik word naar je huis toe gedreven

't Rode huis aan de troebele beek

Maar ik weet dat ik daarmee voor even

Wreed je zonnige stilte doorbreek.

Ook al heb je nog nooit vol verlangen

Met je lippen mijn mond aangeraakt

En ook nimmer in gouden gezangen

Mijn vervoering onsterfelijk gemaakt.

Toch voorvoel ik in 't diepst van mijn dromen

Als de avond zo zacht is en blauw

Dat er ooit nog een weerzien zal komen

Onafwendbaar een weerzien met jou.

Terug naar Ajtmatov:
Hij is de bekendste Kirgizische schrijver, en wordt ook tot de bekendste schrijvers van de Russische letterkunde gerekend, lees ik op Wiki.

Kirgizië, Centraal-Azië

Kirgizië

Hij was lid, later voorzitter van de Bond van Sovjetschrijvers. Zijn vader was een overtuigd communist, maar viel toch ten offer aan de Grote Zuivering.

Dzjamilja betekende een doorbrak voor de schrijver.
In meer van zijn boeken speelt folklore een belangrijke rol; vaak ook dieren. Zo ook in dit boek.

Zo met dit witte sjaaltje wordt ze beschreven

Zie de kwalificatie van Louis Aragon: the most beautiful lovestory in the world.

In dit boekje (het is een novelle) gaat het om de liefde tussen een getrouwde jonge vrouw en een manke knecht. 

Maar het is meer dan dat: het is ingebed in een familieverhaal; Kirgizische nomaden die bij elkaar wonen in een hecht familieverband. Ieder kent zijn plaats, ieder heeft zijn verantwoordelijkheden en neemt die, ongeacht of het nou leuk is of niet. Een man met twee vrouwen, een zoon met twee moeders. De schoonzus Dzjamilja woont bij hen in, omdat haar man, Sadyk, aan het front is. Hij ligt gewond in het ziekenhuis. De jonge moeder heeft nog twee zoons aan het front, om wie ze rouwt, ze hoort nooit meer iets van hen. De schoonzus weet alles van paarden, werkt hard, is een enorme steun voor de jonge moeder; ze is niet bang om voor haar mening uit te komen. 

Kirgizische acrobaat te paard.

Zij moet mee helpen met zwaar werk, het hooi opladen voor de kolchoze.

Russische kolchoze, 1930.

Het is mannenwerk, maar ze weet van aanpakken. Een knecht, Daniar, kreupel, ook al door de oorlog, werkt al even hard mee, ondanks zijn handicap.
Dzjamilja en Daniar worden verliefd op elkaar, onder meer door het prachtige gezang van Daniar. Hij is zwijgzaam werkt ook al keihard. Je zou verwachten dat ze geen gehoor aan hun liefde geven, juist omdat de tradities (familieverhoudingen) zo sterk zijn. Maar dat is niet zo, zij gaan wel hun eigen weg, trouw aan hun liefde.

Kirgizië.

Het verhaal wordt verteld door een ik-figuur, de jonge zwager van Dzjamilja. Hij heeft een tekening gemaakt van de twee geliefden. Met het schilderij daarvan gemaakt begint het boek. Het is een terugblik.

Het verhaal inspireerde de Duitse zanger Hannes Wadder tot het schrijven van het lied Am Fluss. 

Am Fluss, geïnspireerd op Dzjamilja.

Russisch In Memoriam van Ajtmatov; merkwaardig genoeg breekt het commentaar al snel af en maakt plaats voor stilte. 1928-2008.

Overigens is het voor mij toch niet te verstaan; ik vond het wel aardig voor de beelden uit zijn leven. 

Hij heeft als jongetje geleefd onder de omstandigheden die hij in dit boek beschrijft.